 |
Tomasz Kujawski |
Realizm magiczny i magizm realistyczny |
Neil Gaiman "Gwiezdny pył", "Dym i lustra. Opowiadania i złudzenia" |
 |
 |  | 'Gwiezdny pył' | Mur to ukryte w lasach Anglii malutkie miasteczko, które nie wyróżniałoby się niczym szczególnym spośród tysięcy podobnych, gdyby nie wysoki, szary, skalny mur, od którego wzięło swoją nazwę. Mur posiada jedną tylko wyrwę (na sześć stóp szeroka, nieco na północ od wioski), przy której mieszkańcy pełnią regularne warty, aby nikt nie próbował przedostać się na drugą stronę oraz żeby nic z drugiej strony nie przedostało się do Muru. Bo za wyrwą w murze rozpościera się Kraina Czarów. Surowa reguła nieprzekraczania granicy jest łamana raz na dziewięć lat, gdy organizowany jest jarmark, na którym mieszkańcy obu światów wymieniają się towarami. Na jednym z takich targów młody Dustan Thorn zakochuje się w dziewczynie z Krainy Czarów, skutkiem czego kilka miesięcy później przez wyrwę w murze zostaje podrzucony koszyk z przyczepionym skrawkiem pergaminu z napisem "Tristran Thorn" oraz zapłakanym niemowlęciem w środku. Kilkanaście lat po tych wydarzeniach Tristran, dziecko obu światów, musi ponownie przekroczyć mur i powrócić do Krainy Czarów, aby spełnić zachciankę swej ukochanej i przynieść jej spadłą z nieba gwiazdę. W ten sposób rozpoczyna się "Gwiezdny pył" i niezwykła podróż po Krainie Czarów, w której dzięki niezwykłej wyobraźni autora wydarzy się bardzo wiele. Historia Tristrana to tylko punkt wyjścia, osnowa, wokół której oplecione zostanie kilka opowieści: o synach władcy Cytadeli Burz, o siostrach czarownicach Lilim, o upadłej Gwieździe. Stworzony przez autora świat jest światem baśniowym, z czarodziejskimi artefaktami i magicznymi stworzeniami, przypominający krainy braci Grimm  | 'The Lion and the Unicorn' - ilustracja Charlesa Vessa do oryginalnego wydania 'Gwiezdnego pyłu' (www.greenmanpress.com). | czy Andersena, świat, w którym wszystko zdarzyć się może. Zdawałoby się, że takimi historiami trudno zainteresować dorosłego czytelnika, że trudno mu będzie odebrać taką opowieść inaczej niż jak dziecięcą baśń właśnie, jednak Neil Gaiman, dzięki wprowadzeniu do historii elementów w bajkach niewystępujących, czyni z niej coś więcej. W powieści pojawia się rubaszny humor, erotyzm oraz sceny bardzo drastyczne. Wykorzystane, w zaskakujący sposób zmodyfikowane i wzajemnie przemieszane zostają motywy z wielu znanych baśni i opowieści fantasy. Bohaterowie wyrywają się z narzuconych im szablonów i zaczynają być istotami z krwi i kości. Dzięki tym zabiegom (i talentowi samego Gaimana, który zdołał wszystko to połączyć w spójną całość) otrzymujemy bajkę dla dorosłych, opowieść, której bohaterowie są dojrzali, bliscy nam, prawdziwi, i która jednocześnie zachowała magiczny charakter dziecięcej baśni. Zamiłowanie autora do żonglerki wszelakimi motywami i konwencjami widać w nagrodzonym Mythopeic Fantasy Award "Gwiezdnym pyle" wyraźnie, ale dopiero w zbiorze "Dym i lustra" okazuję się, że Gaiman bardzo lubi bawić się także przeróżnymi gatunkami literackimi. Autor jest twórcą słynnych komiksów o Sandmanie, licznych scenariuszy oraz powieści obrazkowych  |  | 'Dym i lustra' | ("Gwiezdny pył" ukazał się w oryginale także w wersji z blisko dwustoma ilustracjami Charlesa Vessa). W zbiorze "Dym i lustra" objawia się jako autor humoresek, opowiadań, wierszy, choć tym ostatnim bliżej akurat do wierszowanych opowieści niż poezji. Książka opatrzona jest długim wstępem, w którym autor opowiada o inspiracjach i historii powstania każdego z tekstów. Trudno byłoby omówić każdy z blisko trzydziestu utworów, ale jako mocne punkty zbioru można wskazać: "Rycerskość" (o starszej pani Whitaker, która w antykwariacie kupuje świętego Graala), "Mikołaj był..." (króciutka humoreska przedstawiająca pogląd świętego Mikołaja na pracę, którą zmuszony jest wykonywać), "Złote rybki i inne opowiadania" (najdłuższa w zbiorze, częściowo autobiograficzna historia o pisarzu przybywającym do Los Angeles, aby omówić ekranizację własnej powieści) czy "Morderstwa i tajemnice" (alternatywna historia upadku Lucyfera). Cały zbiór trzyma wysoki poziom i brak w nim utworów ewidentnie słabych; niektóre z krótszych form wydają się być zbyt impresyjne, ale wspomniane już omówienia autora znacznie ułatwiają ich odbiór. Przypatrując się "Gwiezdnemu pyłowi" oraz zawartym w "Dymie i lustrach" opowiadaniom, dość łatwo jest zauważyć tendencję Gaimana do mieszania światów: realnego oraz magicznego. Najczęściej wykorzystywane pomysły to wplecienie w dobrze nam znaną rzeczywistość elementów magicznych ("Rycerskość", "Trollowy most") - co akurat jest motywem spotykanym dość często, na przykład w całej twórczości Jonathana Carrolla - oraz odwrócenie tej sytuacji, urealnienie światów zupełnie baśniowych ("Gwiezdny pył", "Morderstwa i tajemnice", "Śnieg, szkło i jabłka") - co pozostaje już patentem samego Gaimana. Dekokty konwencji, gatunków i nastrojów autor przyrządza umiejętnie i z wyczuciem, szybko potrafi zaciekawić i opleść czytelnika  | 'Tree City' - ilustracja Charlesa Vessa do oryginalnego wydania 'Gwiezdnego pyłu' (www.greenmanpress.com). | opowiadaną historią bez względu na to, czy jest to horror, baśń dla dorosłych czy science-fiction, i nie uwolnić go aż do ostatniej strony. Obie książki należy pochwalić za tłumaczenie Pauliny Braiter, a "Gwiezdny pył" dodatkowo za piękną szatę graficzną. Z niewiadomych powodów wydawca postanowił jednak pozbawić polskiego czytelnika możliwości lektury jednego z opowiadań zawartych w zbiorze "Dym i lustra", mocno erotycznej historii "Uczta" ("Tastings"). W oryginale utwór liczy sobie dziewięć stron i z pewnością można było go upchnąć w książce zamiast zamieszczonych kilkunastu stron reklam. Cenzor wyciął je jednak ze zbioru i ze spisu treści, pozostawiając za to w otwierających książkę omówieniach...
Neil Gaiman "Gwiezdny pył" (Stardust) Przekład: Paulina Braiter Rebis 2001 ISBN 83-87968-24-2 208 stron Cena 22,- zł Neil Gaiman "Dym i lustra. Opowiadania i złudzenia" (Smoke and Mirrors: Short fictions and illusions) Przekład: Paulina Braiter Mag 2002 ISBN 83-87968-54-4 322 strony Cena 27,- zł |
|
 |
|