nr 03 (XXV)
kwiecień 2003




powrót do indeksunastępna strona

Barbara Wesołek
  Mała recencja o wielkiej prozie

        Miron Białoszewski "Małe i większe prozy"

'Małe i większe prozy'
'Małe i większe prozy'
Z Mironem Białoszewskim zetknęłam się po raz pierwszy w szkole. Czytaliśmy na lekcji kilka spośród jego wierszy. To pierwsze spotkanie z twórczością Mirona wcale nie zachęciło mnie do sięgnięcia po którekolwiek z jego dzieł: wszystkie wiersze były niezrozumiałe i poprzysięgłam sobie, że już nigdy nie przeczytam niczego, co wyszło spod pióra tego literata.

Jednak któregoś dnia natchnęła mnie myśl, że być może nie powinnam zniechęcać się do niczego z góry i gdybym poznała bliżej Mistrza Mirona, polubiłabym go trochę bardziej. Pomimo długiego wzbraniania się, w końcu pokonałam swój opór i kupiłam dziewiąty tom "Utworów Zebranych" pt. "Małe i większe prozy". Nie żałuję tego wyboru.

"Małe i większe prozy" składają się z czterech części: "Dorzutków", "Konstancina", "Obmapywania Europy, czyli dziennika okrętowego" oraz "AAAmeryki".

"Dorzutki" to zbiór dwudziestu jeden opowiadań, wśród których znajdują się zarówno opowiastki pół-fantastyczne, jak i "kartki z pamiętnika". Rozpoczyna go "Baśka" - wspomnienie Mirona o jego bliskiej znajomej Barbarze Nalepowej, przedwcześnie zmarłej z powodu ciężkiej choroby, z którą łączyły go prawdopodobnie nieco bliższe stosunki towarzyskie niż przyjacielskie. Opowiadanie to odcina się od pozostałych "Dorzutków" nie tylko tematycznie (inne dotyczą głównie jego przyjaciół z czasów kiedy powstawały, przede wszystkim Jadwigi Stańczakowej, niewidomej poetki, późniejszej spadkobierczyni jego rękopisów), czasem akcji itp., ale przede wszystkim sposobem, w jaki zostało napisane. Nie jest "m'ironiczne". Miron pisał je zupełnie poważnie. Oddaje smutek, jaki towarzyszył jemu i rodzinie Baśki w chwili jej śmierci.

Można się zastanawiać, dlaczego opowiadanie to umieszczono na samym początku i dlaczego Miron je napisał. Może było to dla niego zamknięcie pewnej epoki - żalu po utracie bliskiej osoby i rozpoczęcie życia teraźniejszością (w końcu jej dotyczą pozostałe "Dorzutki"), a może to tylko znaleziony znienacka, przypadkowo dorzucony element książki...

Trzy następne częsci to dzienniki.

W "Konstancinie" Białoszewski spisał swoje wrażenia z pobytu w kurorcie, do którego trafił po przebytym zawale serca. Jak w większości prozy Mirona, w utworze powaga przeplata się ze szczyptą zgryźliwego humoru. "Konstancin" należy jednak uznać za prezent artysty dla swoich przyjaciół, podziękowanie za to, że są i go wspierają. Miron z dużym sentymentem opisuje miejsca w miasteczku, które są mu bliskie, widać też wyraźnie, ile radości sprawiają mu rozmowy telefoniczne z Jadwigą.

Dwa ostatnie dzienniki są zapisami z mironowych podróży do Egiptu i Stanów Zjednoczonych. Obie relacje różnią się pod względem elementów, którym Białoszewski poświęca większość uwagi. W pierwszym przypadku czytelnik poznaje raczej nie kolejne etapy wycieczki statkiem, lecz współtowarzyszy rejsu artysty, natomiast w drugim autor skupia się bardziej na niespodziankach, jakie go spotkały w Stanach. Ameryka oczarowuje Mirona nowoczesnością i swobodą obyczajową.

Całość książki czyta się bardzo przyjemnie. Białoszewski ma lekkie pióro, pisze z dowcipem.

"Wzdłuż kontuaru od prawej strony zaczyna przychodzić mała gruba postać w kapeluszu, z laseczką. Przyglądam się: postać znajoma. Mój ojciec."

Poczucie humoru to jedna z moich ulubionych cech Białoszewskiego. Może wydawać się śmiesznym to, co piszę, lecz utwory artysty sporo mówią o nim samym. Ktoś powiedziałby zapewne, że każdy pisarz czy artysta zostawia w swoich dziełach, nawet znikomą, ale zawsze, cząsteczkę duszy.Miron poświęcał swoją prozatorską twórczość głównie pamiętnikom i dziennikom. Odzwierciedlał rzeczywistość bez upiększeń: nie stosował ani wielkich metafor, ani niezwykłych porównań, ani wzniosłych epitetów i innych ozdobników. Udało mu się opanować nadzwyczajną sztukę posługiwania się językiem, który dobrze oddaje przyziemność opisywanych przez niego sytuacji, pozostając w dalszym ciągu językiem literackim. Dzięki temu, że pokazuje obraz życia takim, jakim jest, można domyślić się, jaki miał stosunek do danej osoby czy sprawy, jak mógłby się zachowywać w różnych sytuacjach itp.

Może dlatego czytając "Małe i większe prozy" czułam się, jakbym wkradała się w jego myśli i poznawała krok po kroku jego osobowość.

Jaki więc był Miron, gdy pisał utwory z 9 tomu?

Ponieważ umarł 20 lat temu, wszystko, co mogę powiedzieć na ten temat, opiera się jedynie na moich przypuszczeniach. Myślę jednak, że był inteligentnym, obdarzonym dużym poczuciem humoru i fantazją samotnikiem (cenił przyjaciół, ale preferował swoje własne towarzystwo), bo tak można wywnioskować z "Małych i większych próz".

Dzięki temu, że przeczytałam tę książkę, nie tylko zrozumiałam, że warto czytać dzieła Mistrza Mirona, ale też doszłam do wniosku, że bardzo chciałabym poznać kogoś takiego jak on i zaliczać go do grona swoich znajomych.

Polecam ją każdemu, bez wyjątku.



Miron Białoszewski "Małe i większe prozy"
Państwowy Instytut Wydawniczy 2000
ISBN 83-06-02772-8
Ekstrakt: 100%
Kup w Merlinie

powrót do indeksunastępna strona

108
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.