Szlachetny jak Luke Skywalker, porywczy jak Kmicic, odważny jak Staś Tarkowski, inteligentny jak MacGyver, mistrz miecza jak Geralt. Normalnie zakochać się można. Szkoda tylko, że Miyamoto Usagi to postać z komiksu i w dodatku królik...  | ‹Usagi Yojimbo: Ronin› |
Komiksowy cykl „Usagi Yojimbo” Stana Sakai zdobył w Polsce sporą popularność. Jego akcja rozgrywa się w XVII-wiecznej Japonii, w niestabilnym okresie tuż po wojnie domowej i zjednoczeniu państwa pod panowaniem szogunów z rodu Tokugawa. Tyle, że wszyscy bohaterowie są... zwierzętami. Mamy tu nietoperze ninja, krety ninja i koty ninja; tygrysy, wilki i niedźwiedzie występują w roli wojowników, wieśniacy najczęściej mają rysy psów lub małpek, są też uczłowieczone węże, nosorożce i bawoły, za to koń jest zawsze tylko wierzchowcem. Oprócz koni jedynymi zwierzętami czworonożnymi są podobne do miniaturowych diplodoków jaszczurki tokage, które pełnią równocześnie funkcję psów, kotów, szczurów i drapieżników leśnych.  | ‹Usagi Yojimbo: Samuraj› |
Tytułowy bohater, Miyamoto Usagi, to królik, wybrany przez autora ze względu na fakt, że królicze uszy ładnie dają się związać w samurajską kitkę. Jego imię, „Usagi”, po japońsku znaczy właśnie „królik” (co wiedzą wszyscy miłośnicy „Czarodziejki z księżyca” ^___*), natomiast nazwisko pożyczone jest od najsłynniejszego japońskiego szermierza, Miyamoto Musashiego, który ponoć nie przegrał ani jednego pojedynku. W języku japońskim nazwisko stawiane jest przed imieniem. „Yojimbo” oznacza ochroniarza do wynajęcia — zawód, który Usagi wykonuje od kiedy po śmierci swojego pana został roninem.  | ‹Usagi Yojimbo: Droga wędrowca› |
Królik-samuraj wędruje po całym kraju wplątując się w najrozmaitsze przygody: od błahych lub humorystycznych zdarzeń po kryminalne śledztwa czy zawiłe i niebezpieczne intrygi polityczne. Czasem zmuszony jest do dokonywania dramatycznych wyborów, nie jest jednak moralnie dwuznacznym typem, jak niektórzy inni bohaterowie komiksów przygodowych. Przeciwnie — trudno byłoby znaleźć postać szlachetniejszą i bardziej honorową od niego: nie tylko zawsze broni słabszych, ale zachowuje się wręcz jak harcerz: a to bajkę dzieciom opowie, to znów pomoże wieśniakowi nieść chrust z lasu... W historyjce „Shi” z tomu „Cienie śmierci” przez chwilę widzimy bardziej demoniczną twarz Usagiego, jednak ten epizod sprawia wrażenie dodanego na siłę, jakby autor zorientował się, że za bardzo idealizuje swoją postać.  | ‹Usagi Yojimbo: Spisek ryczącego smoka› |
Usagi nikogo nie zaczepia pierwszy i nie daje się sprowokować, lecz kiedy już sięgnie po miecz, zabija bez wahania. Trup w tych historyjkach ściele się gęsto, ale sceny śmierci w większości pokazane są dość umownie: zabita postać wytrzeszcza oczy i osuwa się na ziemię, a nad jej głową pojawia się dymek z wizerunkiem trupiej czaszki. Tylko w nielicznych przypadkach widzimy rozbryzg krwi albo odcięte głowy. Nie jestem zwolenniczką przesadnego realizmu, muszę jednak przyznać, że dymki z czaszkami bardzo psują efekt dramatyczności niektórych scen, na przykład wizji Usagiego przed walką jego mistrza z Nakamurą Koji w tomie „Pojedynek przy świątyni Kitanoji”.  | ‹Usagi Yojimbo: Pomiędzy życiem a śmiercią› |
Stan Sakai jest Amerykaninem japońskiego pochodzenia, dzięki czemu jego komiksy czyta się „normalnie” — od lewej do prawej. Sam sposób rysowania zupełnie nie przypomina wiotkich, wielkookich mangowych postaci o rozwianych włosach, a mimo to cykl „Usagi Yojimbo” jak dla mnie ma w sobie więcej japońskiego ducha niż wszystkie sailorki, slayersi i evangeliony razem wzięte. Sprawia to osadzenie akcji w historii Japonii, wykorzystanie japońskich wierzeń i legend, a także oddanie tego, co większość z nas uważa za kwintesencję samurajskości: honoru i wierności swemu władcy stawianych ponad własnym życiem, aż do samobójstwa włącznie. Realistycznie przedstawione są też szczegóły z życia codziennego: widzimy, w jaki sposób zawieszony jest garnek nad paleniskiem, w którym miejscu domu zdejmuje się sandały, jak podwiązuje się rękawy szaty przed walką i co Japończykom służy za poduszkę. Dodatkowo możemy poznać sposób wyrobu mieczy samurajskich, hodowli wodorostów czy lepienia glinianych czarek, a także japońskie wierzenia na temat stworzenia świata. W niektórych tomach — szkoda, że nie we wszystkich — na końcu znajduje się komentarz, który wyjaśnia szczegóły obyczajowo-kulturowe.  | ‹Usagi Yojimbo: Pory roku› |
Poszczególne tomy cyklu zwykle składają się z kilku historyjek, zwykle paru krótkich i jednej długiej: niektóre stanowią odrębne opowieści, większość jednak jest częścią dłuższej, skomplikowanej historii — przewijają się w niej przyjaciele i wrogowie Usagiego: łowca nagród — nosorożec Gennosuke, ślepy świński szermierz Zato-Ino (być może ta postać jest inspirowana legendarnym ślepym szermierzem Zatoichim), pan Noriyuki — suweren prowincji Geishu, w postaci sympatycznego misia panda, ze swoją doradczynią i strażniczką, kotką Tomoe, a także Shingen i Chizu z klanu Ninja Neko i wielu, wielu innych. Szczególnie polubiłam inspektora Ishidę, ponurego generała Ikedę, senseia Katsuichiego oraz wojowniczkę Inazumę — nie mogę autorowi wybaczyć tego, co z nią zrobił, to już lepiej byłoby, gdyby zginęła...  | ‹Usagi Yojimbo: Ostrze Bogów› |
Wśród licznych przygód Usagiego zdarzają się i takie, które bez wahania pozwalają zaliczyć komiks do gatunku fantasy. Królik-samuraj spotyka przyjazne lub wrogie duchy, walczy z pijącym oliwę ognistym demonem obakeneko i królową pająków. W tomie „Ostrze bogów” występuje miecz wykuty przez boga, wiedźma potrafiąca na odległość manipulować umysłami innych osób oraz jej sługa, przypominający trochę wilkołaka. Jednak najbardziej niesamowitą, a przy tym zagadkową postacią cyklu jest Jei — demoniczny morderca o rysach szakala, opętany myślą „likwidowania zła”, a w szczególności zabicia Usagiego. Jei uważa się za wysłannika bogów, co w początkowych tomach wygląda wyłącznie na przejaw szaleństwa, jednak późniejsze wydarzenia wyraźnie wskazują, że nie jest on tak do końca zwykłym śmiertelnikiem...  | ‹Usagi Yojimbo: Bezksiężycowa noc› |
Sposób rysowania zmienia się wraz z upływem czasu: z początku postaci są zaokrąglone, z wyraźnie zwierzęcymi pyszczkami i nieco „dziecinnymi” proporcjami; potem stają się smuklejsze, a wiele z nich ma wyraźnie ludzkie twarze, z symbolicznie tylko dorysowanymi uszami i guzikowatymi nosami. Katsuichi zmienia się do tego stopnia, że gdyby nie kontekst, nie wiem, czy w ogóle bym go rozpoznała. Również sceneria staje się bardziej realistyczna, jednak postaci bandytów i wieśniaków często nadal rysowane są w „śmieszny” sposób, w dodatku często niemal identycznie, co powoduje dziwne zderzenie z dopracowanymi wizerunkami pozostałych bohaterów.  | ‹Usagi Yojimbo: Pojedynek przy świątyni Kitanoji› |
W miarę zagłębiania się w cykl o Usagim widać nie tylko postępy Sakai w rysowaniu, ale też sposób, w jaki coraz częściej wykorzystuje typowo „filmowe” chwyty: zbliżenia, ujęcia z różnych planów (również z lotu ptaka) lub zmiany scen polegające np. na tym, że dwie postaci stają do pojedynku, przewracamy stronę, widzimy uderzające o siebie ostrza, po czym okazuje się, że akcja przeniosła się w inne miejsce i oglądamy zupełnie inną walkę. Kilka razy ten trik wykorzystany jest dla podniesienia napięcia, kiedy autor sugeruje nam, że ktoś zginął. Często stosowane są też retrospekcje — zdarza się, że cała historyjka to czyjaś opowieść lub wspomnienie związane z konkretnym miejscem. „Usagi Yojimbo” to komiks, od którego trudno się oderwać. Akcja jest wciągająca, a główny bohater od pierwszego momentu budzi sympatię. Może jest nieco wyidealizowany, ale czy to nie takich właśnie postaci najczęściej szukamy w fantasy? |