powrót do indeksunastępna strona

nr 8 (L)
październik 2005

 Wojenne opowieści o żywotach równoległych
Slobodan Selenić ‹Zabójstwo z premedytacją›
Scheda po przodkach Jeleny Panić nie przedstawiała się zbyt imponująco. Oprócz zostawionego przez matkę mieszkania składały się na nią jeszcze tajemnice i przechowywany w szafie wór z papierzyskami, które, niczym zdekompletowane puzzle, miały dać chociaż częściowy obraz przeszłości. Tak najkrócej można byłoby opowiedzieć, o czym jest powieść „Zabójstwo z premedytacją” Slobodana Selenicia.
Zawartość ekstraktu: 70%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Jelena mieszka w ogarniętym kolejną wojną Belgradzie. Cyniczną obojętnością maskuje swoją wrażliwość, stara się być silna i odważna, ale to jedynie poza, przez którą cierpi jej związek z rannym na froncie studentem. Wraz z nim dziewczyna postanawia zająć się starymi papierami i dotrzeć do prawdy o swojej babce, a potem także o swoim dziadku. W toku prowadzonego przez nią prywatnego śledztwa wychodzi bowiem na jaw, że nie jest do końca oczywiste, kto nim był. Przeszłość okazuje się być niepokojącą, wciąż niezagojoną raną, ale zagłębienie się w nią chronić może przed nazbyt intensywnym kontaktem z jugosłowiańską rzeczywistością Anno Domini 1992. Godziny spędzane na lekturze i rozmowach nad listami z przeszłości pozwalają zapomnieć o grozie sytuacji, braku pieniędzy, o groźbie powrotu Bogdana – chłopaka Jeleny – na front.
Jelena układa zapiski z worka – listy, biografie, notatki – dociera do ludzi pamiętających okres powojenny, a jednocześnie opowiada czytelnikowi o tym, jak powstaje jej książka. „Tej książki, jeśli ją dociągnę do końca, nie napiszę ja. Ja ją tylko pozbieram. I posklejam. Jeśli mi się po drodze nie znudzi. (…) Nie ma siły, żeby mi wyszła „Anna Karenina”. Fakt – nie ma. Ale w chaotycznym szaleństwie uprawianym przez narratorkę Selenicia jest pewna metoda i czar, który z pewnością zauważą czytelnicy mający ochotę na przedzieranie się przez niedomówienia i fragmentaryczność zapisków. Wygląda jakby fikcyjnej Jelenie książka napisała się niemalże sama. Pozbierane i opatrzone metodologicznym komentarzem papierzyska właśnie dzięki ekstrawertycznej osobowości dziewczyny przestają być jedynie opowieścią o życiu uczuciowym jej babki, a stają się również dziennikiem czasów wojny wnuczki.
Jelena Ljubisavljeviś-Arandzielović – babka Jeleny Panić – była prawdziwą pięknością. Jej zachowanie, tak w czasie wojny, jak i tuż po jej zakończeniu było ciągłym balansowaniem między odwagą i brawurą. Zakochana w swoim przyrodnim bracie, stała się obiektem nie całkiem jej niemiłej adoracji komunistycznego oficera bezpieki. Kogo wybrać? By ratować ojczyma – ale czy tylko dlatego? – gotowa jest podjąć grę z Krsmanem, reprezentującym nową władzę… „Zabójstwo z premedytacją” nie jest jednak, jak mogłoby się wydawać, zręcznie splecionym z wojenną scenerią podwójnym melodramatem (Selenić do ich stworzenia wykorzystuje jak najordynarniejsze i najbardziej ograne klisze, przez co powstaje pytanie, czy był to zabieg celowy, czy dowód artystycznej słabości). To także subtelna analiza totalitarnego reżimu, opowieść o ludziach pochłoniętych przez machinę historii, dzieje uniwersalnie pojętej straty, zazdrości i namiętności.
Selenic znakomicie podkłada głos pod kolejne postaci – inaczej mówi stary galant pamiętający babkę Jelenę, jego język jest wykwintny, słowa dobiera starannie i z rozmysłem; inaczej przedstawiają się zapiski Johana, ukochanego babki, a jeszcze odmienniej mówi młodsza Jelena. Styl jej wypowiedzi jest niemalże karykaturalny, niekiedy również bardzo irytujący – troszeczkę slangowy, pełen wulgaryzmów i anglicyzmów, czasami rwany, innym razem intensywny, naładowany energią.
„Zabójstwo z premedytacja” to literacki patchwork skonstruowany ze ścinków, kolaż konwencji i nastrojów. Selenic szczególnie pięknie gra na elegijnej nucie – nastrojowe i refleksyjne fragmenty to najlepsze elementy tej układanki. Choćby umieszczona w liście babki Jeleny refleksja: „Hitler nie przegrał wojny, Jovanie. Przegraliśmy ją my”. Bo błyskotliwa powieść Selenica jest także o ludziach, którzy ponieśli porażkę.



Tytuł: Zabójstwo z premedytacją
Tytuł oryginalny: Убиство с предумишљајем
Autor: Slobodan Selenić
Tłumaczenie: Magdalena Petryńska
Wydawca: W.A.B.
ISBN: 83-7414-060-7
Format: 284s. 125×195mm
Cena: 29,90
Data wydania: 3 lutego 2005
Ekstrakt: 70%
powrót do indeksunastępna strona

94
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.