Opublikowane pierwotnie w 1989 roku historyczno-obyczajowe „Filary Ziemi” są „cegłą” odstającą od większości sensacyjnych dzieł Kena Folletta. I zarazem są też bodaj jego najlepszą powieścią, od kilkunastu lat okupującą listy księgarskich bestsellerów w Europie i USA.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Jak to się stało, że określający siebie jako osobę niewierzącą autor książek sensacyjno-szpiegowskich napisał mocno osadzoną w chrześcijańskiej duchowości powieść o wieloletniej budowie katedry? Jak przyznaje na swej stronie internetowej, zafascynowała go… architektura. Piękne budowle, wzniesione przez biednych i słabo wykształconych (jak na dzisiejsze warunki) budowniczych za pieniądze niewiele od nich bogatszych lokalnych możnowładców. Wpływ, jaki katedry miały na rozwój miast, w których się znajdowały, oraz ich plan przestrzenny: położenie głównych ulic i zabudowa. W świetle wielu dyskusji, które rozpętały się po publikacji „Filarów…”, autor uznał za stosowne wyjaśnić na swej stronie, co następuje: choć w Wielkiej Brytanii jest wiele miejscowości noszących miano Kingsbrigde, główne miejsce akcji powieści – jak i katedra w nim zbudowana – jest fikcyjne. Realne są inne opisane czy wspomniane miasta – jak Canterbury, Winchester, Gloucester i Salisbury – a podane w książce odległości między nimi a Kingsbrigde wskazują na obecne miasteczko Marlborough. Z kolei za „model” opisywanej katedry posłużyły dwie inne: w Wells i w Salisbury (a zwłaszcza ta druga). Również w warstwie postaci mamy do czynienia z przemieszaniem fikcji i historii. Obok plejady bohaterów fikcyjnych – Toma Budowniczego, przeora Filipa, biskupa Bigoda i innych – w powieści odżywają również arcybiskup Thomas Becket (oraz kilku z jego morderców), król Henryk II Andegaweński, jego matka Matylda i jej brat Stefan z Blois. Akcja powieści rozpięta jest w latach od 1123 (choć za początek opisywanych wydarzeń należy uznać rok 1120, w którym w wyniku morskiej katastrofy zginął następca angielskiego tronu) do 1172, gdy miała miejsce ceremonia pokutna króla Henryka II. Nie jest jednak opisywany rok po roku – całość jest podzielona na kilka części, skupiających się na kilku kolejnych latach, z dużymi przerwami między tymi okresami. Śledzimy w nich losy Toma Budowniczego, murarza z ambicjami, jego rodziny – w tym syna Alfreda, murarza mniej zdolnego, za to zawistnego, oraz rywalizującego z nim przybranego syna Jacka, uzdolnionego, skromnego, ale półdzikiego młodzieńca. Dalej: potomków hrabiego Bartholomew – córki Alieny i syna Richarda; mnicha Filipa – skromnego, uczciwego przeora klasztoru w Kingsbridge i jego brata Francisa, robiącego karierę na dworze królewskim; biskupa Walerana Bigoda, ambitnego i egoistycznego; zawistną rodzinę Hamleigh (dzierżących tytuł hrabiowski po uwięzieniu Bartholomew) i wielu, wielu innych.  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Większości z opisywanych postaci autor przypisał w miarę czarno-białe charaktery: są albo dobrzy (wzbudzający sympatię czytelnika), albo źli (aż do granic absurdu). Niewielu tu bohaterów wzbudzających mieszane uczucia – obok tych historycznych można to powiedzieć bodaj tylko o rycerzu Richardzie, bracie Alieny. Oczywiście są i tacy, co przechodzą z czerni do bieli i na odwrót, ale właśnie – są to przejścia ze skrajności w skrajność. Można to uznać za jeden z nielicznych słabszych punktów „Filarów Ziemi”, ale trzeba też pamiętać, że Follett nie pisał powieści „problemowej” – lecz rozrywkową, romansowo-sensacyjną, choć mocno osadzoną w faktach historycznych. Z powieści przebija wielki optymizm. Mimo nieustannych kłopotów, istnych plag i dopustów bożych (zsyłanych głównie przez ręce czarnych charakterów), bohaterowie ciągle znajdują siły, by powstać i budować życie od nowa. Często od zera, zwykle bez większych perspektyw. A jednak. Uparcie, krok po kroku. I ostatecznie – zwyciężają. Choćby dlatego warto tę książkę przeczytać.
Tytuł: Filary Ziemi Tytuł oryginalny: The Pillars of the Earth Wydawca: Albatros – Andrzej Kuryłowicz ISBN: 978-83-7359-662-7 Format: 832s. 140×205mm; oprawa twarda, obwoluta Cena: 48,— Data wydania: 19 maja 2008 Ekstrakt: 100% |