powrót do indeksunastępna strona

nr 06 (XCVIII)
sierpień 2010

Autor
Piękny smutek przeciw banalności świata
Catherynne M. Valente ‹Palimpsest›
Ambergris, Nowe Crobuzon, Punktown – ostatnio mamy wysyp fantastycznych miast. I wydawałoby się, że po książkach Miéville’a czy VanderMeera niczego więcej oryginalnego w tym temacie nie da się wymyślić. A jednak „Palimpsest” Catherynne M. Valente potrafi jeszcze zaskoczyć.
Zawarto¶ć ekstraktu: 90%
‹Palimpsest›
‹Palimpsest›
Amerykańska pisarka dała już się poznać z jak najlepszej strony w dwutomowych „Opowieściach sieroty”. Urok tamtych książek odnaleźć można w „Palimpseście”, gdzie powraca kilka charakterystycznych dla Valente motywów – na przykład nawiązania do średniowiecznych opisów świata, pełnego cudów i fantasmagorycznych istot. Podobny jest także sposób obrazowania oraz plastyczny, poetycki język. Myliłby się jednak ten, kto by sądził, że Valente pisze wciąż tę samą powieść – miasto Palimpsest istnieje bowiem obok naszego, zwyczajnego świata, z którego pochodzą bohaterowie.
Jest ich czworo – Amerykanka hodująca pszczoły, włoski introligator, młoda, piękna Japonka oraz ślusarz, rosyjski emigrant. Wszyscy trafiają do Palimpsestu w tym samym czasie i zgodnie z tradycją tego miejsca zostają ze sobą związani – odtąd to, co czuje jedno z nich, odczuwać będzie także pozostała trójka.
A droga do Palimpsestu wiedzie poprzez seks. Dokładnie tak – każde z wyżej wymienionej czwórki kochało się wcześniej z kimś, kto na skórze nosi znamię przedstawiające kawałek mapy baśniowego miasta. To był początek, pierwsza wizyta w miejscu jak ze snu. Po owej nocy bohaterowie zyskują własne znamiona-mapy i odtąd, dręczeni tęsknotą, szukać będą sobie podobnych. Będą pożądać ludzi z mapami na skórze i sami staną się obiektem pożądania dla tych, którzy smak Palimpsestu poznali. Przenosiny do miasta nie są trwałe, dostać się tam można tylko na jedną noc i jedynie w miejsce, którego rysunek nosi na ciele kochanek czy kochanka. Jest więc Palimpsest klasycznym obiektem pożądania, którego nigdy nie można posiąść w całości. Zawsze dostaje się tylko kawałek, stale skazanym jest się na nieustający pościg za czymś więcej i więcej. Za nową mapą i tym samym nową kochanką czy kochankiem. Za seksem z ludźmi, których wcześniej nie widziało się na oczy. Choć jest wyjątek od tej reguły, mówi się bowiem, że jeśli związana ze sobą czwórka ludzi odnajdzie się realnym świecie, zamieszkać będą mogli w Palimpseście na zawsze.
Aby tak zarysowana historia oczarowała czytelnika, potrzebne są dwa ważne elementy. Po pierwsze, sam Palimpsest – musimy uwierzyć, że jest to miasto warte obsesyjnego pożądania. To się Valente udaje. I nie chodzi tu tylko o specyficzną baśniowość tego miejsca; gdyby bohaterowie nade wszystko pragnęli mieszkać w metropolii, gdzie czaple ciągną powozy, a ludzie zamiast własnych miewają głowy zwierząt, mielibyśmy do czynienia z opowiastką może i uroczą, ale naiwną. Tymczasem czar Palimpsestu jest większy i jednocześnie groźniejszy. To miasto, jak zapewne powiedziałby Kapelusznik z niedawnego filmu Burtona, jest „bardziej”. Tu wszystkie uczucia są mocniejsze, a wrażenia bardziej intensywne – i tę intensywność, będącą przeciwieństwem życia, jakie wiodą bohaterowie w „zwyczajnym” świecie, autorce znakomicie udało się oddać.
Do tego należy dodać, że Palimpsest jest poniekąd świadomą istotą, miastem, które wybranym przez siebie osobom potrafi wiele ofiarować – ale też wiele odebrać. Bohaterowie tracą po kolei pracę, znajomych, zdrowie, urodę… Palimpsest, pisany historią ludzi, którzy do niego przybywają, żąda od nowych mieszkańców ceny najwyższej: porzucenia całego swojego dawnego życia, odrzucenia starej osobowości, by móc w mieście narodzić się na nowo – nazwa, oznaczająca pergamin, na którym nowy tekst pisze się na usuniętym starym, nie jest przypadkowa.
Pogrążanie się w obsesji aż do zatracenia jest przerażająco smutne i zarazem niesamowicie piękne – i taka jest cała powieść. Nie sposób podzielić tu emocji na pozytywne i negatywne, ból łączy się z rozkoszą, a piękno z brzydotą. Widać to zwłaszcza w scenach erotycznych, bo erotyka jest owym drugim, nieodzownym elementem zapewniającym książce sukces. Sceny seksualnych aktów są chyba najtrudniejsze, niezmiernie łatwo popaść przy ich pisaniu w banał, niemądrą dosadność czy kiczowatą poetyckość. Valente uniknęła i tej pułapki, jej erotyka jest subtelna, a jednocześnie – znów wracam do największej zalety „Palimpsestu” – niezwykle intensywna emocjonalnie.
Widać tu, podobnie zresztą jak i w „Opowieściach sieroty”, że autorka jest poetką, widać także, że sporo o ludziach wie, o ich samotności, skrywanych tęsknotach i obsesjach. Bo mimo całej „dziwności” Palimpsestu – a może właśnie dzięki niej – najnowsza powieść amerykańskiej pisarki sprawia wrażenie bardzo prawdziwej, wszak elementy baśniowe służą w niej podkreśleniu nader realistycznych uczuć. Zresztą baśniowość bywa tu ładnie złamana na przykład wtedy, gdy okazuje się, że ludzie, którzy w Palimpseście dogadywali się bez trudu, nagle w zwyczajnym świecie nie potrafią się porozumieć, bo Amerykanka nie zna włoskiego, a Włoch nie mówi po angielsku. Dbałość o takie szczegóły sprawia, że książka zyskuje tę odrobinę prawdopodobieństwa potrzebną, by w przedstawioną na jej kartach historię bez trudu na czas lektury uwierzyć.
„Palimpsest” nie jest książką prostą, choćby dlatego, że jest to historia nie tylko jednej, a wielu obsesji. Każdy z bohaterów ma swoją własną namiętność: Amerykanka pszczoły, Japonka pociągi, Włoch swoją żonę, a rosyjski emigrant zmarłą przed laty siostrę. Valente nie ocenia, kazirodczy, erotyczny pociąg do utopionej dziewczynki-ducha jest tak samo ważny, bolesny i piękny jak fascynacja pociągami czy miłość do własnej żony. A Palimpsest, miasto, w którym wszystko jest możliwe, stanowi odpowiedź na wszystkie pragnienia – jeśli tylko ktoś potrafi zapłacić cenę.



Tytuł: Palimpsest
Tytuł oryginalny: Palimpsest
Wydawca: MAG
ISBN: 978-83-7480-176-8
Format: 320s. 135×202mm; oprawa twarda
Cena: 35,–
Data wydania: 30 lipca 2010
Wyszukaj w: Skąpiec.pl
Ekstrakt: 90%
powrót do indeksunastępna strona

49
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.