powrót do indeksunastępna strona

nr 06 (XCVIII)
sierpień 2010

Autor
Rozpierzchły się gołębie. Wspomnienie o Władimirze Gurkinie
Zrobił karierę w iście amerykańskim stylu. Jako aktor prowincjonalnego syberyjskiego teatru postanowił napisać komedię, w której w krzywym zwierciadle przedstawił portret swoich krajan. Sztuka „Miłość i gołębie” dotarła na moskiewskie sceny i została zekranizowana, stając się jednym z najpopularniejszych filmów w dziejach radzieckiej kinematografii. Jego scenarzysta, Władimir Gurkin, zmarł przedwcześnie 21 czerwca 2010 roku.
Nie należał, co prawda, do najpopularniejszych autorów w Kraju Rad, ale przynajmniej jednym ze swoich dzieł zapisał się wielkimi zgłoskami w historii radzieckiej dramaturgii i kinematografii, zdobywając tym samym po wsze czasy sympatię i szacunek widzów. Władimir Pawłowicz Gurkin urodził się 13 września 1951 roku – co do tego wątpliwości raczej nie ma; wzbudza je natomiast miejsce urodzenia przyszłego aktora i pisarza. Niektóre źródła podają, że na świat przyszedł w położonym około stu trzydziestu kilometrów od Irkucka Czeremchowie w południowej Syberii; inne, że we wsi Wasiljewo w obwodzie permskim, a do Czeremchowa rodzina Gurkinów przeprowadziła się dopiero, gdy Wołodia miał siedem lat. Ojciec, który edukację zakończył na czterech klasach szkoły powszechnej, woził węgiel; matka, po siedmiolatce, pracowała jako pielęgniarka w szpitalu. Długie lata mieszkali w baraku, a za sąsiadów mieli przede wszystkim dawnych łagierników; to wśród nich dorastał młody Władimir. Nie stanęło mu to jednak na przeszkodzie, by samemu zadbać o swoje wykształcenie. Jako dwudziestolatek ukończył wydział aktorski szkoły teatralnej w Irkucku, po czym został zatrudniony w miejscowym Teatrze Młodego Widza (TJuZ); wrócił też do niego po odbyciu służby wojskowej. Był to niezwykle ważny okres dla Gurkina, poznał wtedy bowiem, choć na krótko, słynnego radzieckiego dramaturga Aleksandra Wampiłowa (twórcę wystawianych także w naszym kraju sztuk: „Polowanie na kaczki”, „Anegdoty prowincjonalne”, „Zeszłego lata w Czulimsku”, „Wroni raj”), który zginął tragicznie, utonąwszy w Bajkale, w sierpniu 1972 roku, w przeddzień swoich trzydziestych piątych urodzin. Kilka kolejnych lat Władimir Pawłowicz spędził w Błagowieszczeńsku, występując na deskach Amurskiego Obwodowego Teatru Dramatycznego, po czym w 1976 roku przeniósł się do Omska, gdzie dostał etat w Akademickim Teatrze Dramatycznym. Tam na dobre zaczęła się jego kariera pisarska.
W 1981 roku, wzorując się na nieżyjącym już Wampiłowie, Gurkin napisał komedię, w której z przymrużeniem oka przedstawił portret zwykłych mieszkańców Syberii. Ukończywszy ją, pokazał tekst dyrektorowi omskiego teatru; ten zdecydował się na jej natychmiastowe wystawienie – w efekcie już w następnym sezonie placówka ta włączyła do swego repertuaru przedstawienie zatytułowane „Miłość i gołębie”. Historia syberyjskiego kołchoźnika, który podczas urlopu spędzanego na południu Związku Radzieckiego zakochuje się w pięknej i dojrzałej Raisie i pod wpływem dopiero co zrodzonego uczucia decyduje się porzucić żonę, dzieci i… ukochane gołębie, podbiła najpierw serca mieszkańców Omska, a później również innych prowincjonalnych miast w całym kraju. Rosnąca sława sztuki Gurkina nie mogła ujść uwadze dyrektorów moskiewskich teatrów; na jej wystawienie w stolicy zdecydował się „Sowriemiennik”. Pewnego dnia komedię Władimira Pawłowicza zobaczył Władimir Kuczynski, pełniący wówczas rolę asystenta Nikity Michałkowa i Władimira Mieńszowa. Spodobała mu się do tego stopnia, że postanowił zaciągnąć na nią do teatru drugiego ze swoich mistrzów, cieszącego się już wtedy wielką popularnością autora nagrodzonego Oscarem melodramatu „Moskwa nie wierzy łzom” (1979). Mieńszow z miejsca zakochał się w „Miłości i gołębiach”; po latach opowiadał w jednym z wywiadów, że praktycznie przez całe przedstawienie na przemian to śmiał się, to płakał. Od razu też podjął decyzję, że przeniesie sztukę na duży ekran. Zbiegło się to z przeprowadzką jej autora do Moskwy, który przyjął zaproszenie „Sowriemiennika” i zgodził się zostać jego kierownikiem literackim. Film był gotowy w 1984 roku i, zgodnie z przewidywaniami, okazał się być wielkim sukcesem. W samym tylko roku premiery obejrzało go w całym Kraju Rad 44,5 miliona widzów, co pozwoliło mu dosłownie zdeklasować konkurencję. Ogromna była w tym zasługa nie tylko scenarzysty i reżysera, ale także odtwórców głównych ról – Niny Doroszyny, Aleksandra Michajłowa oraz Ludmiły Gurczenko, uwielbianej za role w „Syberiadzie” (1978) Andrieja Konczałowskiego i „Dworcu dla dwojga” (1982) Eldara Riazanowa.
I chociaż nazwisko Gurina stało się jednym z najgorętszych, na kolejne propozycje filmowe musiał poczekać kilka dobrych lat. Dobra passa przyszła dopiero, kiedy zmienił pracodawcę, przenosząc się w 1993 roku z „Sowriemiennika” do noszącego imię Antona Czechowa Moskiewskiego Akademickiego Teatru Artystycznego (MChAT). Władimirowi Kuczynskiemu pomógł wówczas napisać scenariusz poświęconego Chruszczowowskiej „Odwilży” dramatu obyczajowego „Chorowod”, a Siergiejowi Łomkinowi – zaadaptować na potrzeby dużego ekranu „Fatalne jaja” (1995) Michaiła Bułhakowa, które okazały się zresztą jedną z najlepszych ekranizacji prozy autora „Mistrza i Małgorzaty”. W obu tych obrazach pojawił się również jako aktor, występując obok takich tuzów, jak Siergiej Makowiecki („Chorowod”), Oleg Jankowski, Siergiej Garmasz i Aleksandr Szyrwindt („Fatalne jaja”). W 1998 roku, wraz z całą niemal ekipą MChAT-u, zagrał w dziesięcioodcinkowym serialu „Czechow & Co”. Całość składała się z trzydziestu nowel opartych na opowiadaniach Czechowa, nakręconych z okazji stulecia teatru. Obsada dosłownie zapierała dech w piersiach. Oleg Jefremow, Siergiej Jurski, Aleksiej Batałow, Władlen Dawydow, Michaił Jefremow, Andriej Miagkow – to tylko niektóre, z tych najważniejszych nazwisk. Rok później na ekrany weszła prowincjonalna komedia obyczajowa Wiktora Titowa „Kadryl”, której scenariusz Gurin oparł na jednej ze swoich sztuk. I choć film nie osiągnął sukcesu porównywalnego z „Miłością i gołębiami”, autor pierwowzoru literackiego nie musiał się wstydzić.
W XXI wieku Władimir Pawłowicz rzadziej pojawiał się na ekranie w roli aktora. Zobaczyć można go było jedynie w epizodach w sensacyjnych serialach Dmitrija Brusnikina „Syszcziki 2” (2003) oraz „MUR jest’ MUR 2” (2005). Skupiał się na pracy literackiej. Jeszcze w latach 90. ubiegłego wieku uzupełnił wykształcenie, studiując zaocznie w stołecznym Instytucie Literackim imienia Maksima Gorkiego; został też aktywnym członkiem Związku Twórców Teatralnych Federacji Rosyjskiej. Przed czterema laty ogłosił, że zbiera materiały do scenariusza filmu o Aleksandrze Wampiłowie, któremu już przed laty poświęcił jeden ze swoich najlepszych dramatów – „Zażygaju dniem swieczu”. Istotnym wydaje się pytanie, czy zdążył ukończyć tekst przed śmiercią? Ostatnim obrazem, który powstał za życia Gurina na podstawie jego twórczości, byli wojenno-psychologiczni „Dobrzy ludzie” (2009) Aleksieja Karielina, dla których punktem wyjścia stała się sztuka „Sania, Wania, s nimi Rimas”. Pisarz po raz kolejny umieścił akcję na Syberii, tym razem jednak w latach Wielkiej Wojny Ojczyźnianej i krótko po jej zakończeniu. Zmarł, jak na prawdziwego Sybiraka przystało, w Irkucku 21 czerwca 2010 roku, nie doczekawszy swoich pięćdziesiątych dziewiątych urodzin.
powrót do indeksunastępna strona

77
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.