powrót do indeksunastępna strona

nr 08 (C)
październik 2010

I książki mają (powikłany) los…
Umberto Eco, Jean-Claude Carrière ‹Nie myśl, że książki znikną›
Czy książka to tylko pewien etap w rozwoju kultury czy też – niczym koło - wynalazek doskonały w którym niczego nie trzeba i nie daje się zmienić? Jaki los czeka książkę w najbliższej przyszłości? Być może na to pytanie dużo trafniej odpowiemy, gdy się dowiemy jaką ma za sobą przeszłość?
Zawarto¶ć ekstraktu: 70%
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Takiego zasięgu i tempa przemian, jakie obserwujemy w dzisiejszym świecie, jeszcze w naszej cywilizacji nie było. Co więcej, nader często wydaje się, że jakiekolwiek próby uchwycenia istoty zmian w naszej współczesnej cywilizacji lub głębszego ich przeanalizowania z góry skazane są na niepowodzenie. Czy warto być w tej kwestii pesymistą?
Jean-Philippe de Tonnac przeprowadził wywiad-rzekę z dwiema wybitnymi postaciami świata kultury. We wspólnej rozmowie spotykają się Jean-Claude Carrière, francuski eseista i scenarzysta oraz Włoch Umberto Eco, pisarz i filozof, którego zresztą polskiemu czytelnikowi przedstawiać nie trzeba. Wiodącym tematem toczącej się rozmowy jest fenomen książki w kulturze człowieka na przestrzeni dziejów. Pierwszym wątkiem jest refleksja nad przyszłością książki: czy zniknie z rynku, wyparta przez nowe, coraz doskonalsze nośniki informacji? Czy doczekamy dnia, w którym nie zostanie wydrukowana na papierze żadna książka? Początek dyskusji obu panów wydaje się być dosyć przewidywalny, by nie rzec – banalny. Można by rzec, że echa ich przemyśleń już gdzieś kiedyś słyszeliśmy: garść refleksji o tym, że nowe technologie szybko się starzeją, a nasza kultura stoi przed nowymi wyzwaniami toczącej się rewolucji technologiczno-komunikacyjnej nie wydają się być niczym odkrywczym.
Już się obawiałam, że poprzez cały wywiad obaj rozmówcy będą poruszać się utartymi ścieżkami, jednak okazało się, że te rozważania o przyszłości książki to punkt wyjścia do dalszych przemyśleń. Horyzont myśli poszerza się, zabierając czytelnika w fascynującą podróż w czasie i przestrzeni, do rozmaitych miejsc i wydarzeń w naszej kulturze, którym kiedykolwiek towarzyszyła książka. Dopiero tutaj odsłania się erudycyjny talent obu intelektualistów: toczy się między nimi inspirująca gra skojarzeń nie bez przewrotnych prowokacji, a przy tym – na co warto zwrócić uwagę – nie próbują tu rywalizować ani przyćmiewać siebie nawzajem. Ten wywiad stanowi przykład niestety ginącego, ale jakże wartego ocalenia gatunku rozmowy istotnej, dialogu, w którym obie strony słuchają się wzajemnie i wspólnie chcą dojść do sedna dyskutowanych zagadnień. Obaj rozmówcy to erudyci, swobodnie poruszający się w świecie kultury i jej historii. Przytaczają wiele wydarzeń z historii literatury i filmu oraz historii powszechnej, odsłaniają także często nieznane epizody z biografii znanych ludzi. To sprawia, że lektura tego wywiadu wymaga intelektualnego wysiłku i być może pewnego przygotowania. Jednak niniejsza książka nie ma absolutnie nic wspólnego z „ciężkimi cegłami”, wszak obaj panowie, zaprawieni w wielu dyskusyjnych bojach, są od takich rozmów fachowcami: anegdoty i historie opowiadane są soczyście i żywo, z niepowtarzalnym ciepłym i mądrym poczuciem humoru. Carrière i Eco zwracają na przykład uwagę, że historia książki to nie tylko historia mądrości i geniuszu człowieka. Bo w książkach – jak w zwierciadle – odbijają się właściwości ludzkiej natury, zatem możemy z nich wyczytać „historię alternatywną”: dzieje ludzkiej głupoty, małości i narcyzmu człowieka. To jeden z moich ulubionych wątków tej rozmowy.
Książka jest elementem kultury, nośnikiem informacji, strażnikiem indywidualnej i zbiorowej pamięci. Poprzez analizę jej fenomenu obaj rozmówcy dokonują głębokiej refleksji nad kondycją człowieka i tworzoną przez niego kulturą. Dowiadujemy się sporo o powikłanych losach książek, o książkach zaginionych i ocalałych, o książkach przeczytanych i tych nieprzeczytanych, o dramatycznych nieraz dziejach bibliotek i prywatnych księgozbiorów. Padają przy tym ważne, choć rzadko zadawane pytania związane z naszą kulturą: na przykład, czy coś straciliśmy, ucząc się czytać? Czy odkryjemy jeszcze jakieś nieznane lub zaginione arcydzieła z czasów dawniejszych? Na uwagę zasługuje jedno: przesłanie książki (co oczywiście zdradza już jej tytuł) jest optymistyczne. Carrière i Eco zbyt dobrze znają historię naszej kultury i potrafią wyciągać z niej wnioski, by obawiać się tego, co przyniesie w tej dziedzinie przyszłość. Podoba mi się, że potrafią mówić o tym bez lęku i goryczy, że nie straszą czytelnika kasandrycznymi wizjami świata bez książki. Króluje zdrowy rozsądek: nawet jeśli dzisiejsze technologie i nośniki informacji rozrosną się jeszcze bardziej na skalę dotąd nieznaną, to gdy nasz świat dotkną ewentualne awarie i kataklizmy (na przykład kryzys energetyczny) – książka pozostanie jedynym źródłem wiedzy, bo będzie można ją czytać choćby tylko w świetle dziennym…
Jest jeszcze jedna wspólna pasja, łącząca obu rozmówców, i jestem przekonana, że to również kształtuje ich optymizm i wiarę w doskonałość książki. Jest nią bibliofilstwo. Obaj kolekcjonują rzadkie i stare wydania interesujących ich książek. I ten wątek ich rozmowy jest niezwykle interesujący, gdy opowiadają o blaskach i cieniach kolekcjonowania starych woluminów, polowania na rzadkie okazy, albo też – o konieczności rozstawania się z niektórymi… Carrière i Eco nie boją się, że książka wyginie, niczym rzadki gatunek rośliny, bo widzą w niej z jednej strony dzieło sztuki, a z drugiej – symbol pewnych wartości, związanych z kulturą człowieka. Znane są w naszych dziejach epizody, gdy książki były palone na stosie, ale z drugiej strony w naszej kulturze wielką rolę odgrywają księgi święte. Habent sua fata libelli – książki mają swój los. Zależy on od tego, w którym kierunku potoczą się zmiany w naszej cywilizacji…



Tytuł: Nie myśl, że książki znikną
Tytuł oryginalny: N’espérez pas vous débarrasser des livres
Przekład: Jan Kortas
Wydawca: W.A.B.
ISBN: 978-83-7414-870-2
Format: 264s. 142×202mm; oprawa twarda
Cena: 39,–
Data wydania: 29 września 2010
Wyszukaj w: Skąpiec.pl
Ekstrakt: 70%
powrót do indeksunastępna strona

50
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.