powrót; do indeksunastwpna strona

nr 06 (CXXVIII)
lipiec-sierpień 2013

Esencja postmodernizmu
Thomas Bernhard ‹Korekta›
Powieść austriackiego postmodernisty ukazuje się u nas po prawie czterdziestu latach od jej wydania. Jest składającym się zaledwie z dwóch akapitów filozoficznym traktatem o życiu i śmierci, docieraniu do naukowej prawdy i ludzkich obsesjach.
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Brak ilustracji w tej wersji pisma
Roithamer popełnia samobójstwo. Po jego śmierci wieloletni przyjaciel przybywa do Altensam, gdzie Roithamer pomieszkiwał na mansardzie w domu Höllera, preparatora ptaków. Przyjaciel zjawia się w Altensam, by przejrzeć i uporządkować zapiski zmarłego. Ma przy tym nadzieję, że rozwiąże przynajmniej niektóre zagadki z życia Roithamera. Höllerowska mansarda, której autor poświęca wiele refleksji, to miejsce magiczne. Pozostaje w cudownej izolacji od reszty świata, z dala od jego zgiełku i zamętu. Tam można poświęcić się myśleniu i tworzeniu, zgłębiać tajemnice świata i obmyślać, jak go udoskonalić. Dla przyjaciela to miejsce ciągle przesycone jest obecnością Roithamera.
Inspiracją „Korekty” była historia życia Ludwiga Wittgensteina. Ten austriacki filozof, wykładowca na uniwersytecie w Cambridge, zbudował dla swojej siostry dom w Wiedniu. To samo czyni bohater powieści, noszący nazwisko Roithamer, tyle, że zbudował go w leśnej głuszy. Akcja powieści rozgrywa się w rzeczywiście istniejącym miejscu, w przełomie rzeki Aurach, niedaleko Gmunden. Mieszkał tam naprawdę niejaki Höller, preparator ptaków, którego Bernhard przeniósł do powieści. Jego dom stoi tam do dzisiaj. By posłużyć się słowami samego autora – Roithamer „to nie jest Wittgenstein, a jednak to jest Wittgenstein”. Powieściowy Höller również „jest i nie jest” prawdziwym Höllerem. Ta literacka konwencja bardzo przypomina znany myślowy eksperyment z kotem Schrödingera, w wyniku którego kot jednocześnie „jest żywy i nie jest”.
Wiele w „Korekcie” jest z filozofii Wittgensteina. To uczony, który zajmował się analizowaniem związków pomiędzy językiem, myślą i rzeczywistością. Powieść próbuje wcielić w życie niektóre jego tezy, na przykład tę, że logicznym obrazem faktów jest myśl, a myśl jest to zdanie sensowne. Stąd nieprzypadkowo mamy tutaj monolog wewnętrzny oparty na strumieniu świadomości, mocno nasycony treścią, bogaty w dygresje, tak jakby autor chciał sformułować jakąś swoistą „teorię wszystkiego”. To dlatego zdania są długie i zawiłe. Poprzeczka podniesiona jest wysoko, książka od czytelnika wymaga wysiłku, ale nie trzeba się obawiać na zapas, lektura nie przekracza możliwości czytelnika, trzeba tylko dobrze się skoncentrować i nastawić się na niespieszne czytanie, wtedy na pewno uchwycimy sens prozy Bernharda i znajdziemy nawet przyjemność we wsłuchiwaniu się w te wielokrotnie złożone zdania. Bernhard dotyka także zagadnień z filozofii nauki. Wiedza pewna, absolutna i niepodważalna to mit, bo w istocie to, co naukowe, jest zawsze otwarte na skorygowanie. Odpowiedzi na naukowe pytania są niekompletne i zawsze mogą znaleźć się lepsze.
Niezwykle interesujące jest posłowie tłumacza Marka Kędzierskiego. Można wiele dowiedzieć się o genezie „Korekty”, a także o przyczynach długiego odsuwania w czasie premiery tej powieści. Doprowadziło to do sytuacji, że ani autor, ani wydawca nie mieli zbyt wiele czasu na dokonanie redakcji tekstu. W rezultacie, „Korekta” ukazała się bez solidnej korekty. Jak pisze tłumacz: to daje się zauważyć w tekście, i konkluduje: „W rezultacie to dzieło, czyniące z perfekcji jeden z głównych tematów, nienaturalnie skomplikowane składniowo, wielokrotnie zawodzi w najczulszym punkcie”. Postmodernistyczny paradoks?
Uporczywe, wręcz obsesyjne dążenie Roithamera do poprawiania i korygowania – to alegoryczny obraz samego życia. Życie to ruch, stawanie się, proces, w którym jedyna stałą rzeczą jest zmiana. Samobójstwo Roithamera sprawia, że wszystko zastyga i nieruchomieje. Życie dochodzi do kresu i przybiera formę niezmienną i ostateczną, ale dzieje się tak tylko dlatego, że nie ma już żyjącego człowieka.



Tytuł: Korekta
Tytuł oryginalny: Korrektur
Data wydania: 27 czerwca 2013
Wydawca: Czytelnik
ISBN: 978-83-07-03266-5
Format: 344s. 123×196mm
Cena: 39,90
Gatunek: mainstream, obyczajowa
Zobacz w:
powrót; do indeksunastwpna strona

72
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.