„Księga karpackich zbójników” wydawnictwa Bosz jest ładnym zbiorem faktów i mitów na temat legendarnych karpackich zbójów. Warto do niej zajrzeć, by się przekonać, że Janosik ani nie był jedyny, ani nawet najciekawszy, a jego autentyczne dzieje i legenda niewiele ze sobą mają wspólnego.  |  | ‹Księga karpackich zbójników›
|
Wydawca chciałby widzieć „Księgę karpackich zbójników” jako swego rodzaju poczet polskich superbohaterów. To może zaskakująca, ale ciekawa koncepcja. Polska nigdy nadmiarem superbohaterów nie stała – nie mówię tu nawet o obecnych Wilqu, Blerze, Białym Orle, czy Pułkowniku Polska czy też niegdysiejszym Orient Menie, ale bohaterach wcześniejszych czasów. Tak jak amerykańska kultura mitologizowała wiele postaci swej historii, co z pewnością podłożyło podwaliny pod sylwetki komiksowych bohaterów, tak w Polsce takiego postrzegania historycznych bohaterów nigdy nie było (dominowała raczej narracja patriotyczna). W ten sposób ciężko było zebrać rodzime odpowiedniki dla swojskiej wersji Ligi Niezwykłych Dżentelmenów. Postała oczywiście „Pierwsza Brygada” Tobiasza Piątkowskiego, Krzysztofa Janicza i Janusza Wyrzykowskiego, ale z trudem udało się tam zebrać kilka postaci, włączając do ekipy nawet Józefa Piłsudskiego i Stanisława Wokulskiego. Mit superherosa stanowczo nie jest naszym polskim mitem. Wróćmy jednak do naszych zbójników. Bo czyż jednak słynny Janosik nie jest właśnie kimś w rodzaju słowiańskiego Supermana? No, może bardziej Batmana – bo Janosik nie ma mocy nadprzyrodzonych, dysponuje jednak siłą, inteligencją, sprytem i działa na rzecz sprawiedliwości. Mowa oczywiście o serialowym wcieleniu zbójnika (którego zresztą zapożyczyliśmy ze Słowacji), uwiecznionego w kreacji Marka Perepeczki. Autentyczny Janosik nie był jednak ani jedynym, ani nawet najciekawszym zbójnikiem w historii Karpat. „Księga karpackich zbójników” przybliża cały panteon takich postaci, z których zapewne można by formować właśnie coś na wzór rodzimej Ligi Niezwykłych Dżentelmanów. Ilu tych karpackich harnasiów było? Według książki – cały legion. Targolik, Ondraszek, Mateusz Klimczok, Wojtek Klimczok, Jasiek Klimczok, Proćpak, Rogacz, Wojtek Bulok, Tomek Masny, Sobek Bury, Martyn Porgasz-Dzigosik, Maronka, Uklejna, Józek Baczyński, Maciek Klinowski, Białoń, Jasiek Nowobilski, Cygan, Janosik, Gałajda, Sawka, Czepiec, Becz, Kornut, Sypko, Mamoń, Szandor Roza, Ogarek, Wolf, Fedor Hołowaty, Marko Hatala, Czarny Hetman, Kostek, Iwan Dobosz, Oleksy Dobosz, Wasyl Bajurak, Iwan Bojczuk… Ufff… W książce mamy opisanych trzydziestu siedmiu bohaterów, historia rozciągnięta na kilkaset lat, a, jak twierdzi autor w obszernym wprowadzeniu, to tylko mały wycinek górskich rozbójników. Jak widać fach harnasia był popularny i pożądany. Każda sylwetka poprzedzona jest historycznym wprowadzeniem, opowieścią o prawdziwych losach danego zbójnika. Później autor oddaje głos legendom. Oczywiście harnaś harnasiowi nierówny. Niektórzy potraktowani są tylko krótką notką, inni otrzymują po kilka-kilkanaście rozdziałów, przedstawiających mityczną wersję przygód bohatera. Z kart książki poznajemy nierzadko mało chwalebne dzieje karpackiego zbója, co ciekawie kontrastuje z legendą. Oprócz wspomnianego Janosika, którego niespecjalnie pasjonujący życiorys dał podstawy dla wielu bohaterskich, mających mało wspólnego z faktami opowieści, książka eksponuje mniej znane postacie: Ondraszka, czy Oleksego Dobosza, których autentyczne losy (przynajmniej na tyle, na ile jesteśmy w stanie odróżnić je od legend) wydają się dużo ciekawsze niż dzieje Janosika. Książka, ładnie wydana, bogato ilustrowana, skierowana jest do młodszego czytelnika. Czy może go zainteresować? Legendy spisane w języku stylizowanym na góralską bajędę, co zapewne zwiększa też dystans współczesnego czytelnika do tych opowieści. Mimo wszystko, „Księga karpackich zbójników” jest pozycją wartą uwagi, poszerzającą wiedzę na temat zapomnianych legendarnych bohaterów z naszej strefy geograficznej. Bohaterów, którzy mogliby być doskonałym tworzywem dla popkulturowych mitów.
Tytuł: Księga karpackich zbójników Data wydania: 2 lutego 2015 ISBN: 978-83-7576-242-6 Format: 192s. 165×235mm; oprawa twarda Cena: 34,90 Ekstrakt: 60% |