powrót; do indeksunastwpna strona

nr 10 (CLII)
grudzień 2015

Powieść o uciekaniu
Wit Szostak ‹Wróżenie z wnętrzności›
Zdaje się, że jednym z aspektów mądrości jest umiejętność uciekania. W dawnych epokach dobrze to opisał pisarz-psycholog, Platon, podpowiadając w „Teajtecie”, żeby „uciec stąd jak najprędzej”; „stąd”, czyli od tego, co wokół. Wypada jednak miarkować ów szlachetny eskapizm odrobiną wyczucia – i może to właśnie warto wyczytać we „Wróżeniu z wnętrzności”, nowej powieści Wita Szostaka.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Wróżenie z wnętrzności›
‹Wróżenie z wnętrzności›
To trudne: uciec jak i kiedy należy. Można się wówczas pogubić, albo w samym sobie, albo, co gorsza, w czymś, co nie jest ani ową zagubioną istotą, ani bliską jej rzeczywistością. Podobna też, będąc już – choćby ze względu na minione wydarzenia – skrawkiem licznych światów cudzych, ten skrawek podczas ucieczki im zabrać i pozostawić miejsca opustoszałe po sobie. Wszak tego, co zaistniawszy zanikło, brakuje inaczej niż czegoś, czego nie było wcale. A przeto ucieczka wymaga bycia uważnym. I w jej trakcie, i później stąpa się po nie swoim terytorium, trzeba też poznać strukturę obcego dotąd otoczenia. Nie wszystko, co dostrzeżone, jest zarazem poznane, a na niewiadomej powierzchni nietrudno się potknąć. Przy czym w potknięciu się umysłu tkwi ta nieznana ciałom osobliwość, że łatwo nie zdać sobie z upadku sprawy. I leżeć twarzą na bruku, z połamanymi kończynami i skronią, w przekonaniu, że jest tak, jak być powinno.
Jest jednak od czego uciekać. Zarówno od historycznie wymuszonych wspólnot – tudzież tych, które osobiście, choć bez zapału, się wybrało – jak i od wspólnoty własnych myśli, niekiedy takiej, z jaką nie sposób się pogodzić. Uciekać – od wnętrza i do wnętrza, od i do zewnętrza. Wszak jedno i drugie może być nieznośne – czy to przez, zasadną bądź nie, niechęć wobec samego siebie, czy to przez cudze oczekiwania lub próby, by nadać komuś kształty zgoła przezeń niechciane.
„Wróżenie z wnętrzności” to powieść, która potrafi zrobić wrażenie, ale nie jest tym wrażeniem natarczywa. Opowiada – a przynajmniej tak chcę ją czytać – o różnych ucieczkach: o tym, jak ukryć się w górach przed natłokiem nowoczesnych niby-erudytów, jak zapaść w psychiczne niedostatki, żeby już niczego nie narzucano, jak starannie gubić osobiste odczucia, szukając pochwał wśród istot zewnętrznych. Pozwala też podejrzewać, że sam Szostak uciekał tu przed stanowczością i jednoznacznością, trochę ułatwiając sobie zadanie narratorem, któremu do końca wierzyć nie należy. Bo może przekonanie, że „ludzie nie chcą końca”, jest celową naiwnością albo drwiną, przypisaną bohaterowi z lubością podkreślającemu swą głupotę? To jednak nie przekreśla wyobrażeń, jakie „Wróżenie…” podpowiada. Oraz tego, że są to obrazy niebłahe; i zdolne – często dopiero po zastanowieniu, a to wypada uznać za przymiot – czytelnika poruszyć.
Co wolno tu znaleźć? Zdaje się, że sporo. Ślady zaszłości, które wpływają na różne istnienia, w tym i na myślenie postaci snującej historie. Odmienne rodzaje bliskości, erotycznej i całkiem takich iskrzeń pozbawionej; rodzaje, z którymi pytanie, jak i przed czym uciekać, wiąże się już w zupełności, skoro pamiętać, że niejedną barwę może też przybrać bycie bliskim samemu sobie. Wolno tu również odnaleźć coś, co aby mogło zostać odpowiednio zauważalne, potrzebuje subtelności u pisarza: łagodną opowieść o skrajnościach. Jeśli bowiem jest we „Wróżeniu…” jakieś kształcące napomknienie, to takie, iżby trzymając się wnętrza, zachować dla siebie trochę zewnętrzności i na odwrót; albo co najmniej: żeby dostrzec ryzyko tkwiące w ostatecznym przekroczeniu w którąś ze stron tej granicy, choć niewykluczone, że jest ono niekiedy słuszne bądź nieuniknione. Owe „niewykluczone” i „niekiedy” są tu ważne: powieść Szostaka miast ogółów bierze pod lupę pojedyncze osoby, nakreślając raczej możliwe skutki osobistych charakterów i sposobów ich urzeczywistniania, niż obszerną mapę ludzi, miejsc i kultur.
Wydaje się, że oceny tych książek, które unikają bycia uniwersalnymi, jeszcze bardziej, aniżeli w razie starających się objąć jak najwięcej, podatne są na prywatne, wszak częstokroć od siebie odmienne, przestrzenie wrażliwości. Proszę mi więc wybaczyć, że zaznaczę tylko, iż „Wróżenie z wnętrzności” stało się, obok „Chochołów”, powieścią Szostaka mi najbliższą i pewnym uspokojeniem po zabawnych, lecz należących do zgoła innej kategorii „Stu dniach bez słońca”. Bo „Wróżenie…”, mimo lekkości i skłaniania nieraz do półironicznych uśmiechów, to książka poważna; właściwa, by przeczytać ją powoli – i powtórnie, i powtórnie.



Tytuł: Wróżenie z wnętrzności
Data wydania: 21 października 2015
Wydawca: Powergraph
ISBN: 978-83-64384-43-1
Format: 234s. 135×210mm; oprawa twarda
Cena: 39,–
Wyszukaj w: MadBooks.pl
Wyszukaj w: Kumiko.pl
Wyszukaj w
:
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

42
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.