Jedną z nich jest romantyczna powieść autorstwa Jana Czyńskiego pt. „Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakóbini polscy”. Rzecz została napisana na emigracji, krótko po powstaniu listopadowym i pod przykrywką powieści romantycznej opisuje dzieje polskich spisków lat 20. XIX wieku, które ostatecznie doprowadziły do wybuchu powstania. Obok postaci historycznych (tytułowy Wielki Książę Konstanty, jego małżonka Joanna Grudzińska, Zaliwski, Wysocki i inni) występują też bohaterowie, których dość trudniej zidentyfikować. Oczywiście jest to historia, której puenta podporządkowana została liberalnym tendencjom autora, szczególnie w zakresie asymilacji Żydów w Królestwie Polskim, nie zmienia to jednak faktu, że kiedy przymknąć oczy na tę ewidentną, nazwijmy to, propagandę, całość prezentuje się w wielu przypadkach lepiej niż niejedna współczesna powieść. Miarą sukcesu książki były plany jej przetłumaczenia na francuski, angielski i niemiecki. Do końca jednak nie wiadomo, czy do tego doszło.

Inny, jeszcze mniej znany przypadek (bo, o ile mi wiadomo, dotychczas nieprzetłumaczony na język polski) to powieść swego czasu znanej autorki brytyjskiej Jane Porter zatytułowana „Thaddeus of Warsaw”. Zainspirowana przejazdem Tadeusza Kościuszki przez Anglię w drodze do Ameryki po powstaniu kościuszkowskim, autorka nie tyle opisała jego dzieje, co raczej przedstawiła w swojej książce pewną wariację na temat polskiej niepodległości, czyniąc z bohatera, tytułowego Tadeusza, odległego potomka Jana III Sobieskiego. Powieść okazała się ogromnym sukcesem pierwszych dekad XIX wieku i do wybuchu powstania listopadowego doczekała się aż trzynastu wydań.

Pozostaje mieć nadzieję, że zarówno te, jak i inne dziewiętnastowieczne powieści, któregoś dnia trafią w ręce czytelników.