Chyba niewielu wielbicieli Matsa Gustafssona spodziewało się, że tak szybko, zaledwie cztery miesiące po publikacji najnowszego albumu Fire! do sprzedaży trafi kolejne (czwarte już) wydawnictwo jego wersji bigbandowej, czyli Fire! Orchestra. Krążek „Ritual” ukazał się w końcu kwietnia i jest kolejną pozycją w dyskografii Szweda, która dla każdego fana jazzu improwizowanego powinna mieć status: „obowiązkowe!”.  |  | ‹Ritual›
|
Mats Gustafsson od roku idzie jak burza, taranując po drodze całą konkurencję. Kolejne, publikowane pod różnymi szyldami, albumy niezmiennie utrzymują bardzo wysoki poziom; zachwycają wyrafinowanymi pomysłami i przekazywanymi słuchaczom emocjami i energią. Tę nadzwyczaj dobrą passę artysta ze Szwecji rozpoczął w końcu października ubiegłego roku, kiedy to światło dzienne ujrzała kolejna płyta prowadzonego przez niego tria The Thing („ Shake”); w styczniu tego roku do sklepów trafiła natomiast płyta Fire! („ She Sleeps, She Sleeps”), a po dwóch kolejnych miesiącach sygnowana jedynie nazwiskiem artysty winylowa EP-ka „ This is from the Mouth”. A to i tak nie wszystko, po drodze były jeszcze przecież albumy „Melt” (styczeń 2016) nagrany z amerykańskim perkusistą Brianem Chippendale’em i włoskim basistą Massimo Pupillo oraz zrealizowany jednoosobowo eksperymentalno-elektroniczny longplay „Piano Mating” (kwiecień 2016). Można odnieść wrażenie, że produkcje te miały w pewnym sensie przygotować fanów Gustafssona na pojawienie się nowej płyty najważniejszego, przynajmniej biorąc pod uwagę liczebność zespołu, projektu ambitnego i nadzwyczaj pracowitego Skandynawa – „Ritual” rockowo-freejazzowego big bandu Fire! Orchestra. To jego czwarty – po „Exit!” (2013), „Enter” (2014) oraz „Second Exit” (2014) – album. W jego nagraniu udział wzięło w sumie dwudziestu jeden muzyków; z tego też powodu raczej trudno uwierzyć w to, by wszyscy na raz zmieścili się w sztokholmskim studiu, chociaż – zgodnie z informacjami zawartymi na okładce – cała sesja trwała zaledwie dwa dni (17 i 18 grudnia ubiegłego roku), więc może jednak tak właśnie się stało. Gotowe już nagrania w styczniu trafiły do Göteborga, gdzie były miksowane; w lutym w Berlinie zrobiono mastering, by na koniec wysłać je do Oslo, gdzie mieści się siedziba Rune Grammofon – firmy wydającej albumy Fire! Orchestra.  | |
„Ritual” to niespełna pięćdziesięciotrzyminutowy concept-album, podzielony na pięć części, na którym poza porywającymi sekwencjami instrumentalnymi usłyszeć można także partie wokalne, za które odpowiadają Mariam Wallentin (połowa psychodeliczno-folkowego duetu Wildbirds & Peacedrums) oraz pochodząca z Etiopii Sofia Jernberg (znana z freejazzowego kwintetu Seval). Wykorzystują one teksty autorstwa samego Gustafssona oraz Erika Lindegrena, dwudziestowiecznego szwedzkiego poety modernistycznego i surrealistycznego, jak również krytyka i tłumacza (między innymi Zbigniewa Herberta). W tym konkretnym przypadku wokalistki wzięły na warsztat fragmenty opublikowanego w 1942 roku tomiku „Mannen utan väg” („Człowiek bez drogi”). Zaśpiewały zaś z charakterystyczną dla odpowiednich fragmentów poezji Lindegrena zadziornością w postpunkowym stylu Patti Smith i Laurie Anderson (vide „Ritual, Part 1” i „Part 3”), to znów eterycznością Kate Bush („Part 5”), chociaż nie zabrakło również improwizowanych wokaliz kojarzących się przede wszystkim z dokonaniami Urszuli Dudziak („Part 2”).  | |
Ale nie tylko warstwa wokalna decyduje o sile twórczości Fire! Orchestra. To przecież nade wszystko freejazzowy big band z rozbudowaną do jedenastu muzyków, kierowaną przez lidera i dyrygenta w jednej osobie, czyli Matsa Gustafssona, sekcją dętą (saksofony, trąbki, klarnet, róg, puzon i tuba). Do tego należy dodać jeszcze instrumentarium czysto rockowe, na które składają się dwie gitary, bas elektryczny i dwie perkusje. Trudno się więc później dziwić, że nawet na tle innych orkiestr tego typu ta akurat brzmi najpotężniej (dystansując chociażby Large Unit Paala Nilssen-Love’a). Fire! Orchestra wie, jak rozpętać piekło, wykorzystując do tego dany jej arsenał (końcówka „Part 1”), ale jednocześnie potrafi wprowadzić słuchacza w nastrój kontemplacyjny (finał „Part 3”, całe „Part 5”), by z drugiej strony obezwładnić go czy to szalonymi improwizowanymi („Part 1”, „Part 4”), czy to radykalnymi noise’owymi zgrzytami elektronicznymi („Part 3”, druga część „Part 5”). Zaskakujące wydaje się to, że na albumie „Ritual” freejazzowych improwizacji jest stosunkowo najmniej w porównaniu z poprzednimi produkcjami Fire! Orchestra. Tym razem Gustafsson stawia na dużo bardziej zwarty przekaz; temu posłużył również wybór tekstu Erika Lindegrena sprzed ponad siedemdziesięciu lat jako lejtmotyw płyty. Muzycznie, o czym była już w zasadzie okazja wspomnieć, jest bardzo różnorodnie – od jazzu improwizowanego drogi wiodą Skandynawów przez rock i post-punk do elektronicznej awangardy; trafiają się przy tym popisy solowe – jak na przykład trąbki w „Part 1”, saksofonu w „Part 2” czy perkusji w „Part 4” – ale generalnie Fire! Orchestra stawia jednak na granie zespołowe. Drogi, którędy skandynawscy artyści prowadzą słuchaczy, zdają się też być nieco mniej kręte, za to wyłożone twardszym podkładem. Całkiem możliwe, że – zwłaszcza dzięki „piosenkom” śpiewanym przez Mariam i Sofię – trafią do szerszego grona niż zazwyczaj. Co oczywiście nie znaczy, że wróżymy big bandowi Gustafssona karierę w stylu kwartetu ABBA. Skład: Mariam Wallentin – śpiew Sofia Jernberg – śpiew Andreas Berthling – efekty elektroniczne Finn Loxbo – gitara elektryczna Julien Desprez – gitara elektryczna Edvin Nahlin – instrumenty klawiszowe Martin Hederos – instrumenty klawiszowe, skrzypce Johan Berthling – gitara basowa Andreas Werliin – perkusja Mads Forsby – perkusja oraz sekcja dęta: Mats Gustafsson – dyrygent, saksofon barytonowy, saksofon slide Mette Rasmussen – saksofon altowy Anna Högberg – saksofon altowy, saksofon barytonowy Lotte Anker – saksofon tenorowy, saksofon sopranowy Jonas Kullhammar – saksofon basowy, saksofon slide Per Texas Johansson – saksofon barytonowy, klarnet Hild Sofie Tafjord – róg francuski Mats Äleklint – puzon Niklas Barnö – trąbka Susana Santos Silva – trąbka Per Åke Holmlander – tuba
Tytuł: Ritual Data wydania: 29 kwietnia 2016 Nośnik: CD Czas trwania: 52:48 Gatunek: jazz, rock Utwory CD1 1) Ritual, Part 1: 10:20 2) Ritual, Part 2: 09:37 3) Ritual, Part 3: 12:31 4) Ritual, Part 4: 12:34 5) Ritual, Part 5: 07:46 Ekstrakt: 80% |