Doprawdy niewiele jest w literackim świecie rzeczy ciekawszych niż wczesne utwory uznanych pisarzy. Wydane w tym roku po polsku „Twarde światło” odsłania zarówno niedostatki, jak i zalety warsztatu Michaela Crummeya.  |  | Brak ilustracji w tej wersji pisma |
Dobrze się stało, że „Twarde światło” dostaliśmy do rąk po aż czterech, znakomitych zresztą, powieściach kanadyjskiego autora. Odnajdziemy w nim bowiem wszystko to, za co zdążyliśmy już Crummeya docenić, ale przy okazji trafimy też na mniej udane fragmenty, a w zasadzie całe partie materiału. Dlaczego partie? Bo książka przyjęła niecodzienną formę zróżnicowanych miniatur, z których część stanowi prozę poetycką, część poezję, momentami zaś zupełnie wymyka się klasyfikacji. Chyba, że tę zdążono już uzupełnić o „poetyckie przepisy kulinarne”. Bez obaw jednak, kulinaria nie są tu ani obszerne, ani nie stanowią clou zbiorku, wypadają zresztą całkiem – nomen omen – strawnie. Ale po kolei. Crummey jak zwykle zabiera nas w podróż do Nowej Fundlandii, tym razem najbardziej interesuje go zagadnienie przemijania. Właściwie cała książka jest próbą ocalenia przed zapomnieniem świata, który już nie istnieje, ale jego ślady można jeszcze odnaleźć w przekazywanych ustnie opowieściach, fragmentach listów czy pamiętników. Tematyka historii, pamięci i zacierania się wspomnień najbardziej uderzająca jest w pierwszej części – „32 opowiastkach”. Te miniatury to popis wirtuozerii autora. Nie ma w nich rzeczy nietrafionych, nie wybrzmiewa ani jedna fałszywa nuta. Kanadyjczyk ujawnia w nich fantastyczny talent do zakreślania obrazów przy pomocy kilku zaledwie zdań, ale także kapitalną umiejętność puentowania swoich króciutkich historii. Owe puenty, a także stosowana metaforyka, współgrają z tytułem – są celne i mocne, uderzają z wielką siłą, właśnie jak „twarde światło” odsłaniają najgłębsze emocje, najbardziej pierwotne z ludzkich obaw. Chyba wszyscy nosimy w sobie lęk przed byciem zapomnianym, wpisanym naturalnie w nasze jestestwo – jesteśmy wszak istotami śmiertelnymi, śmiertelność towarzyszy nam również w postaci wspomnień o bliskich, którzy odeszli. Właśnie na takich tonach wygrywa swe literackie perełki Crummey, stylistyką zbliżając się nieco do Williama Faulknera, choć niewątpliwie mówi przede wszystkim własnym językiem. A w tym przypadku jest to język pomieszany z relacjami i zapiskami świadków dawnych czasów. Gdyby poziom „32 opowiastek” zachowała cała książka, mielibyśmy do czynienia z arcydziełem. Tak się jednak nie stało, Crummey zdecydował się na dodanie do zbioru pokaźnej liczby wierszy. I tutaj, pozostając w przepełnionej morzem tematyce „Twardego światła”, literacki statek trafił już na mielizny. Duża część tej poezji wywołuje wrażenie, jak gdyby była to po prostu podzielona na wersy proza. Wersyfikacja wielokrotnie wręcz przeszkadza w odbiorze, a przy okazji sprawia, że to, co zostałoby uznane za dopuszczalne u prozaika, jako poezja zupełnie się nie broni – przez swoją prostotę, a także pewną naiwność. Są oczywiście wyjątki, kilka wierszy jest wręcz świetnych i pokazuje pełnię talentu Kanadyjczyka. Największą siłą „Twardego światła” pozostaje to, jak umiejętnie Crummey potrafi wywoływać w czytelniku uczucia melancholii, utraty, pustki po tym, co przeminęło. A taka tematyka, powtórzę raz jeszcze, bliska jest wszystkim ludziom. I, zwłaszcza w pierwszej oraz ostatniej z trzech części książki, napisana jest stylem, który nie pozostawia obojętnym. Obojętnym? Nie, to powiedziane zbyt ostrożnie. Autor „Dostatku” gra na strunach odpowiedzialnych za najmocniejsze uczucia. Nie uderza przy tym na odlew, stosuje taktykę znacznie bardziej wyrafinowaną: zmusza odbiorcę do namysłu nad przemijaniem, pozwala mu dopowiadać i wpuszczać między linijki tekstu własne światło. Znakomity, choć nie zawsze równy, kawał literatury.
Tytuł: Twarde światło Tytuł oryginalny: Hard Light Data wydania: 13 czerwca 2018 ISBN: 978-83-943523-6-3 Format: 216s. 135×205mm Cena: 39,90 Gatunek: mainstream Ekstrakt: 80% |