powrót; do indeksunastwpna strona

nr 5 (CCXVII)
czerwiec 2022

Amonity, łodziki i spółka
Danna Staaf ‹Monarchowie mórz›
„Przed ssakami były dinozaury, a przed dinozaurami – głowonogi” – głosi czwarta strona okładki „Monarchów mórz” Danny Staaf. Jest to tylko część prawdy, bo nawet jeśli liczne głowonogi pojawiły się na długo przed wielkimi gadami, to nie można zapominać, że w przeciwieństwie do nich przetrwały po naszych czasów.
ZawartoB;k ekstraktu: 80%
‹Monarchowie mórz›
‹Monarchowie mórz›
Jeśli więc nie straszna wam egzotyczna tematyka tej książki, nie obawiacie się niektórych obleśnych szczegółów z życia głowonogów, a przy tym szukacie czegoś więcej niż kolejnej opowieści o dinozaurach (z czym dość często kojarzy się paleontologia) – książka Staaf jest bardzo dobrym wyborem. Autorka zręcznie łączy naukową treść z popularnonaukową formą, a także badania o zamierzchłej przeszłości różnych gatunków z morską biologią, czyniąc z „Monarchów mórz” bardzo przystępne, wciągające i warte uwagi opracowanie.
Podobnie jak opowieść o Neandertalczykach, także „Monarchowie mórz” opisują wydarzenia rozgrywające się na przestrzeni milionów lat. Ewolucja głowonogów od najprostszych, zamkniętych w muszlach istot po sięgające (w zależności od tego, co mierzyć) do kilku metrów kałamarnice olbrzymie, to bardzo długi i opisany zaskakująco przystępnie proces. Staaf posiada ogromną wiedzę nie tylko w dziedzinie biologii morskich stworzeń, o których pisze, ale też paleontologii, co pozwala jej na szczegółowe przedstawienie kolejnych etapów ich rozwoju. Oczywiście, jak wielokrotnie zastrzega, wiele z podawanych informacji to jedynie przypuszczenia, bo możemy bazować jedynie na odnalezionych skamielinach.
Jednym z przykładów naszej niewiedzy są łodziki – żyjące skamieliny, które poradziły sobie z kilkoma wielkimi kryzysami o wiele lepiej niż amonity. „Kiedy tak patrzę na łodzika, jak pływa tu i tam, obija się o wszystko; prawie w ogóle nic nie widzi – nie mam pojęcia, jak to w ogóle może nadal istnieć”, przyznaje jeden z cytowanych w książce naukowców. Autorka przywołuje hipotezy, wedle których dłuższy proces dorastania tych głowonogów mógł pomóc im poradzić sobie lepiej ze zmianami klimatu niż składającym wiele jaj amonitom. Jakie by nie były fakty, te istoty przetrwały, podczas gdy wiele innych nie miało tyle szczęścia. Ale też nie tylko o przetrwanie chodzi – według najnowszych badań pływające w ciepłych wodach Oceanu Indyjskiego łodziki wciąż ewoluują.
Staaf obok wciągających opisów unikalnych cech dzisiejszych i wymarłych głowonogów nie szczędzi nam szczegółów związanych z warsztatem pracy, gdyż „frustracje, w jakie obfituje praca biologa morskiego, są zaskakująco podobne do tych przeżywanych przez paleontologów”. Obie dziedziny są trudne i brudne, a przy tym w znaczącej większości opierają się na dowodach pośrednich. Liczebność kałamarnic w oceanach ocenia się najczęściej na podstawie… zawartości żołądków wielorybów, zaś informacja o tym, iż stanowią one bardzo ważny element diety wielu innych morskich stworzeń pojawia się już na samym początku książki.
Dzisiejsze ośmiornice i kałamarnice – chyba najbardziej znane głowonogi – to zaledwie jedna z odnóg bardzo bogatego drzewa genealogicznego, które sięga miliony lat wstecz i obejmuje wiele wymarłych gatunków. Jedne z najbardziej rozpoznawalnych to oczywiście amonity, występujące bardzo obficie w tym samym czasie, kiedy po ziemi chodziły dinozaury (choć, podobnie jak ich praprzodek, mające swoje początki we wcześniejszych mileniach). Do dziś ich skamieniałości służą jako jeden z powszechniejszych sposobów na datowanie minionych epok. Co ciekawe – i wątek ten stanowi jeden z elementów opowieści Staaf – nie przetrwały one tej samej katastrofy, która doprowadziła do wymarcia gadów i stworzyła warunki do rozwoju ssaków. Czy podobnie będzie z rosnącą temperaturą i często pomijanym zakwaszeniem mórz, które im obecnie serwujemy? Czas pokaże.



Tytuł: Monarchowie mórz
Tytuł oryginalny: Monarchs of the Sea
Data wydania: 26 kwietnia 2022
ISBN: 978-83-8295-029-8
Format: 272s. 142×202mm
Cena: 45,–
Gatunek: non-fiction, podręcznik / popularnonaukowa
Zobacz w:
Ekstrakt: 80%
powrót; do indeksunastwpna strona

10
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.