powrót; do indeksunastwpna strona

nr 2 (CCXXXIV)
marzec 2024

East Side Story: Od miłości do nienawiści
Durdona Tulaganowa ‹Ciemność›
Durdona Tulaganowa to uzbecka scenarzystka i reżyserka, która najczęściej bohaterkami swoich filmów czyni kobiety po przejściach. Tak było w omawianej przed kilkoma tygodniami „Grze losu”, tak jest również w nakręconej w 2017 roku „Ciemności”. Młoda Fatima próbuje ułożyć sobie życie po tym, jak jej mąż trafił do więzienia. Gdy ten opuszcza zakład karny, chce odzyskać i żonę, i córkę.
ZawartoB;k ekstraktu: 30%
‹Ciemność›
‹Ciemność›
Urodzona czterdzieści trzy lata temu w sowieckim Taszkiencie reżyserka i scenarzystka Durdona Tulaganowa w latach 2010-2017 nakręciła jedenaście filmów pełnometrażowych. W zdecydowanej większości były to klasyczne melodramaty bądź opowieści miłosne z wątkiem sensacyjnym lub kryminalnym (choć, gwoli ścisłości, należy dodać, że trafiła jej się również jedna komedia romantyczna, aczkolwiek sprawia ona raczej wrażenie wypadku przy pracy). Jej obrazy rzadko kiedy prezentują wysoki poziom artystyczny, ale – i tego odebrać jej nie można – odnoszą się zazwyczaj do ważkich problemów społecznych. Zaryzykowałbym nawet stwierdzenie, że Tulaganowa walczy o prawa kobiet uzbeckich na tyle, na ile da się to robić w społeczeństwie mocno patriarchalnym, na dodatek w kraju rządzonym autorytarnie. Może też właśnie dlatego, by trafić do jak najszerszego grona odbiorców, autorka nie posługuje się wyrafinowanym językiem filmowym, lecz wykorzystuje „kostium” miłosnej telenoweli.
Zuhra i Fatima (w obu tych rolach pojawia się ta sama aktorka – Dildora Haszymowa) to dwie pochodzące z Taszkentu dwudziestokilkuletnie siostry-bliźniaczki. Pierwsza z nich przed paru laty porzuciła rodzinny dom, by wyjechać na studia do Korei Południowej; druga założyła rodzinę, ale jej życie osobiste zdecydowanie trudno uznać za szczęśliwe. Ma wprawdzie córeczkę Farangiz, ale za to mąż okazał się kanalią i trafił za kratki. Fatima pracuje w firmie prowadzonej przez swego brata Tahira (Dżahongir Tolkunow), który jednocześnie stara się czuwać nad młodszą siostrą. W tym czasie w życiu kobiety pojawił się także sympatyczny mężczyzna, sąsiad Ilhom (Eljor Mahkamow), który także ma za sobą nieudane małżeństwo. Wychowuje, starszego o kilka lat od Farangiz, syna Behzoda. A poza tym stara się wspierać piękną sąsiadkę, ona natomiast odpłaca mu się tym samym.
Nagle, jak grom z jasnego nieba, spada informacja, że były mąż Fatimy, Azim (Rihsitilla Abdułłajew), został przedterminowo wypuszczony z więzienia. Kobieta boi się tego, co teraz może zrobić. Zwłaszcza kiedy dowie się, że podczas odsiadki ona postarała się o sądowne odebranie mu praw rodzicielskich do córki, z którą jest mocno związany emocjonalnie. Azim jest też jednak niestabilny psychicznie, skłonny do przemocy, nie trafiają do niego racjonalne argumenty. Z jednej strony (jako kochający ojciec) chce odzyskać Farangiz, ale z drugiej – uprzykrzyć życie byłej żonie, zemścić się na niej, upokorzyć ją. Dodatkowym bodźcem staje się wiadomość, że Fatima związała się z Ilhomem, który teraz ma stać się zastępczym ojcem dla jego córki. Taka sytuacja jest dla Azima psychicznie nie do zniesienia. Gotów jest nawet posunąć się do porwania córki i wywiezienia jej za granicę.
W tym samym czasie w dalekiej Korei Zuhra zdaje ostatni egzamin, co świętuje zabawą w klubie ze swoim narzeczonym Raszydem (Muhammaddijor Mahkamow). Nastrój psuje jednak pojawienie się w lokalu byłej dziewczyny Raszyda, Ojden, która żąda od niego pieniędzy. Mężczyzna uspokaja jednak Zuhrę – twierdzi, że nic go z ekspartnerką nie łączy. Rzeczywistość jest jednak zupełnie inna, o czym przekonuje się całkiem przypadkowo przyjaciółka Uzbeczki, Mariam (Szokira Donijorowa), która widzi Raszyda i Ojden razem w najlepszej komitywie. Nic w ich zachowaniu nie świadczy o tym, że zerwali znajomość. Dla Zuhry to potężny cios. Instynktownie podejmuje decyzję o powrocie na miesiąc do ojczyzny, nie informując o tym ani siostry, ani brata, ani matki. W tym samym czasie, chcąc uchronić się przed agresją Azima, za radą brata Fatima odlatuje do Korei. Siostry mijają się w powietrzu.
Zuhra, która pojawia się w Taszkencie, nic nie wie o kłopotach osobistych Fatimy. Chcąc oderwać się od własnych problemów, uznaje, że może wszystkim zrobić fajny kawał i wcielić się w siostrę-bliźniaczkę. Są do siebie tak podobne fizycznie, że całe otoczenie (poza Farangiz) daje się nabrać – zarówno Ilhom, jak i… Azim. Analizując „Ciemność”, trzeba mieć świadomość pewnego oderwania fabuły od uzbeckiej rzeczywistości. W filmie wszyscy są majętni, mieszkają w komfortowych warunkach, nie borykają się z żadnymi kłopotami ekonomicznymi. Nawet dopiero co wypuszczony na wolność Azim nie wiadomo skąd ma do dyspozycji luksusowy samochód. Po prostu – sielanka. Założenie jest proste: należy przede wszystkim pokazać, że Uzbekistan pod rządami Szawkata Mirzijojewa to kraj mlekiem i miodem płynący. A problemy rodzinne zdarzają się przecież wszędzie, nawet w najszczęśliwszych społeczeństwach jest jakiś promil tych, którym się nie powiodło.
Gdyby Durdona Tulaganowa przydała swemu filmowi więcej prawdy obyczajowej, z tego rzeczywiście mógłby narodzić się całkiem udany dramat. To samo twierdziłem zresztą, omawiając wcześniejszą o dwa lata „Grę losu” tej samej reżyserki. Oba filmy opowiadają bowiem o sprawach nadzwyczaj istotnych dla współczesnych Uzbeczek; robią to jednak – przynajmniej z punktu widzenia Europejczyka – w sposób zdecydowanie przesłodzony. Razić może również egzaltowane aktorstwo. Ale z drugiej strony trzeba pamiętać, że nie jest to obraz przeznaczony na rynek polski, niemiecki, francuski czy amerykański, ale wewnętrzny, uzbecki (ewentualnie szerzej: środkowoazjatycki). I jako taki może odegrać ważną rolę uświadamiającą i uczulającą. Kobiety w ojczyźnie Durdony Tulaganowej na pewno zobaczą go z zainteresowanie. Pytanie tylko czy przed ekranami zasiądą także mężczyźni, mający przecież sporą ofertę rodzimych filmów akcji (vide „Snajper”, „Nie jestem terrorystą. Historia mojej śmierci”, „Pseudonim «Baron»”)?



Tytuł: Ciemność
Tytuł oryginalny: Zulmat [Тьма]
Reżyseria: Durdona Tulaganowa
Zdjęcia: Szerzod Umarow
Scenariusz: Durdona Tulaganowa
Rok produkcji: 2017
Kraj produkcji: Uzbekistan
Czas trwania: 86 min
Gatunek: dramat
Zobacz w:
Ekstrakt: 30%
powrót; do indeksunastwpna strona

22
 
Magazyn ESENSJA : http://www.esensja.pl
{ redakcja@esensja.pl }

(c) by magazyn ESENSJA. Wszelkie prawa zastrzeżone
Rozpowszechnianie w jakiejkolwiek formie tylko za pozwoleniem.