Kwiecień 1945 roku. Losy wojny są już przesądzone. Oficerowie niemieccy ukrywają się jak szczury, pragnąc zabezpieczyć się na przyszłość. Oberst Helmuth Ring jest w tej dobrej sytuacji, że jako były szef Abwehrstelle Breslau ma w swoim ręku archiwum niemieckiej agentury w Polsce. Chętnie by je przehandlował czy to Amerykanom, czy Brytyjczykom. Ale wywiad polski nie może na to oczywiście pozwolić. Dlatego J-23 postanawia rozwikłać „Tajemnicę zamku Edelsberg”.  |  | ‹Stawka większa niż życie (07) Tajemnica zamku Edelsberg›
|
Po emisji „ Okrążenia”, która miała miejsce 17 czerwca 1965 roku, nastąpił czteromiesięczny – związany z przerwą wakacyjną – rozbrat telewizji ze „Stawką większą niż życie”. Można się było nawet zastanawiać, czy jesienią seria powróci na ekrany. Logika podpowiadała jednak, że musi, bo przecież głupio byłoby porzucać głównego bohatera na dwa miesiące przed końcem wojny, nie dopowiadając jego późniejszych losów. W efekcie Andrzej Szypulski i Zbigniew Safjan mogli spokojnie popracować nad scenariuszami do kolejnych trzech spektakli, które miały być ostatecznym zwieńczeniem serii. Pierwotnie bowiem założono, że wraz z końcem 1965 roku – po prezentacji „Tajemnicy zamku Edelsberg” (październik), „Ostatniej broni Führera” (listopad) oraz „Końca gry” (grudzień) – nastąpi rozbrat z kapitanem Hansem Klossem. Jak się później okazało, powrócił on w październiku 1966 w drugiej serii przedstawień teatralnych, a później jeszcze w serialu. „Tajemnica zamku Edelsberg” – premiera spektaklu odbyła się w czwartkowy wieczór 21 października 1965 roku – okazała się jednocześnie pierwowzorem przedostatniego (siedemnastego) odcinka serialu znanego jako „Spotkanie”. Fabularnie oba dzieła są niemal tożsame, przynajmniej jeśli chodzi o najważniejsze elementy akcji. Różnią się jedynie w szczegółach, co można zrozumieć, ponieważ film, jak wiadomo, rządzi się trochę innymi prawami i na więcej też można sobie w nim – przynajmniej od strony technicznej – pozwolić (stąd chociażby otwierająca go widowiskowa scena zatopienia w jeziorze łodzi z jeńcami i skrzynią zawierającą archiwum ośrodka „Wschód”). Andrzej Konic, reżyser „Tajemnicy…”, był na tyle zadowolony z aktorów, że kilkoro z nich zaprosił także na plan „Spotkania”. Swoje role – oczywiście poza Stanisławem Mikulskim – powtórzyli jeszcze: Barbara Horawianka (jako Anna-Maria Elken), Jerzy Radwan (pułkownik Helmuth Ring) oraz w epizodzie Tomasz Zaliwski (kapitan Wojska Polskiego, który w serialu został awansowany do stopnia majora). Trzeba też jednak przyznać, że podmiany aktorskie, których dokonał w czasie pracy nad „Spotkaniem” Andrzej Konic, wyszły filmowi zdecydowanie na lepsze. Trudno byłoby bowiem – nawet przy jak najlepszej woli – uznać, że Ewa Wiśniewska jest bardziej udaną wersją bratanicy pułkownika Ringa aniżeli Barbara Brylska (której zresztą w serialu z jakiegoś powodu zmieniono imię z Elzy na Ingrid), a już na pewno Edmund Fidler – jako aptekarz Wilhelm Schenk – nie umywa się do postaci zagranej przez Zygmunta Zintla. Akcja „ Okrążenia” rozgrywała się w marcu 1945 roku, w „Tajemnicy zamku Edelsberg” mamy już natomiast kwiecień. Wojna zakończy się za parę tygodni. Oficerowie niemieccy, zwłaszcza zaś ci, którzy mają zabagnione kartoteki, zastanawiają się, jak ratować własną skórę, co ewentualnie mogliby oddać aliantom zachodnim w zamian za gwarancję bezpieczeństwa. Oberst (czyli pułkownik Abwehry) Helmuth Ring (wspomniany już powyżej Jerzy Radwan, który zagrał także w „ Przyznaję się do winy”, „ Brydżu” oraz „ Stirlitzu”) ma to szczęście, że w jego ręku znajdują się bardzo ważne dokumenty, które mógłby przehandlować z Amerykanami. Był szefem jednostki wywiadowczej we Wrocławiu (Abwehrstelle Breslau) i dzięki temu posiada sporo informacji na temat niemieckiej agentury na wschodzie, czyli głównie na terytorium Polski (i w mniejszym stopniu Związku Radzieckiego). Nie chce, aby wpadły one w ręce Sowietów, dlatego ukrywa je w piwnicach zamku Edelsberg, a żołnierzy, którzy mu w tym pomagają – zabija. Nieopodal zamku leży Bischofswerden, jego rodzinne miasteczko, postanawia więc przy okazji odwiedzić najbliższych krewnych. W tym samym mniej więcej czasie polski major, którym jest agent J-23 (pamiętajmy, że w „ Okrążeniu” Staszek zdekonspirował się w obecności Hermanna Brunnera), przesłuchuje jeńca niemieckiego, byłego adiutanta pułkownika Ringa (w tej roli debiutujący na ekranie telewizyjnym Maciej Dzienisiewicz). Od niego dowiaduje się, że szef wrocławskiej Abwehry wyjechał z dwoma żołnierzami i skrzynią w nieznanym mu kierunku. Polski wywiad chętnie zgarnąłby te dokumenty. Tylko jak się do nich dobrać? Staszek postanawia więc jeszcze raz wejść w skórę znienawidzonego Hansa Klossa, tyle że tym razem bez munduru. Bischofswerden znajduje się bowiem w tej chwili w rękach polskich, ale – jak obawia się pułkownik (Ryszard Piekarski), z którym J-23 planuje akcję – zaraz może na powrót zostać zajęte przez Niemców. A to rodzi pewną nadzieję: że krążący po okolicy Helmuth Ring odwiedzi dom brata. Staszek vel Kloss w cywilnych łachach udaje się więc do domu aptekarza Gustava Ringa, brata Helmutha. Twierdzi, że zna pułkownika, a jego uwagę przykuł szyld z nazwiskiem widniejący nad apteką. Zachowuje się tak, by wszyscy od razu zdali sobie sprawę, że jest ukrywającym się przed Polakami oficerem niemieckim, sam zresztą wyjawia, że pracował w kontrwywiadzie dywizja, która została niedawno rozbita. Jego pojawienie się wywołuje wśród domowników niepokój. Podejrzliwie patrzą na Klossa zwłaszcza Wilhelm Schenk (znany głównie z ról teatralnych Edmund Fidler), który pod nieobecność Gustava Ringa zajmuje się apteką i opiekuje jego córką, młodą i fanatyczną Elzą (Ewa Wiśniewska). W domu przebywa jednak również niejaka Anna-Maria Elken (Barbara Horawianka), która początkowo przedstawia się Hansowi jako pielęgniarka ze Stuttgartu, później jednak wyjawia, że ma stopień SS-Sturmführera i, podobnie jak Kloss, nie chce wpaść w ręce „czerwonych”. Ale czy tylko?  | |
Atmosfera zagęszcza się, kiedy podczas przypadkowego nocnego spotkania Anna-Maria składa Klossowi zaskakującą propozycję: gdyby pomógł jej zdobyć pewne dokumenty, mógłby liczyć na gigantyczną gratyfikację w postaci dwudziestu tysięcy dolarów. Tym sposobem J-23 przekonuje się, że Elken również poluje na archiwum Ringa i zapewne pracuje dla któregoś z zachodnich wywiadów. A jej propozycja związana jest z podejrzeniami, że to sam pułkownik przysłał Klossa do Bischofswerden, by ten miał pieczę nad ukrytą niedawno skrzynią. Gdy Hans odmawia, ktoś donosi na niego do polskiej komendantury, a kapitan (Tomasz Zaliwski), nieświadom sytuacji, wysyła do domu Ringów żołnierzy, aby go aresztowali. Kiedy ci wracają z jeńcem, miasto atakują wojska niemieckie. Eskortujący J-23 kapral (Stefan Friedmann) i szeregowiec (Bogusław Koprowski) chcą go w tej sytuacji zastrzelić, na szczęście w ostatniej chwili pojawia się porucznik Nowak (Andrzej Nowakowski) przydzielony Klossowi jako łącznik przez pułkownika. Dzięki jego interwencji Hans może wrócić do Elzy, Elken i Schenka. Wkrótce miasto zajmują Niemcy, a w aptece pojawia się długo wyczekiwany przez Klossa i Annę-Marię Oberst Ring. Dzięki temu gra wywiadowcza nabiera jeszcze większych rumieńców: Ring chce bowiem przehandlować swoje archiwum, Elken ma ochotę je kupić, a J-23 pragnie zrobić wszystko, aby do tej transakcji nie doszło. Całej sytuacji z boku przyglądają się jeszcze Elza oraz Schenk, którzy wcale nie mają zamiaru pozostawać biernymi widzami wydarzeń. To bez wątpienia jedno z ciekawszych przedstawień teatralnych serii. Trudno więc dziwić się, że dwa lata później zapadła decyzja o zrealizowaniu jego wersji filmowej. Która okazała się jeszcze lepsza! Jak wspomniałem już wcześniej, Jerzy Radwan, Barbara Horawianka (znana także ze spektakli „ Kryptonim Maks” i „ Mój syn mordercą”) i Tomasz Zaliwski powtórzyli swoje role w serialowym „Spotkaniu”. Nie było to dane natomiast Ewie Wiśniewskiej, która jednak wystąpiła w odcinku piątym „Stawki większej niż życie” (czyli w „Ostatniej szansie”) jako łączniczka Anna, którą ostatecznie przed siepaczami z Gestapo ratuje kapitan Ruppert.
Tytuł: Stawka większa niż życie (07) Tajemnica zamku Edelsberg Data premiery: 21 października 1965 Obsada: Stanisław Mikulski, Barbara Horawianka, Ewa Wiśniewska, Jerzy Radwan, Edmund Fidler, Ryszard Piekarski, Andrzej Nowakowski, Stefan Rydel, Maciej Dzienisiewicz, Tomasz Zaliwski, Ryszard Kubiak, Stefan Friedmann, Bogusław KoprowskiRok produkcji: 1965 Kraj produkcji: Polska Czas trwania: 63 min Gatunek: sensacja, wojenny Ekstrakt: 80% |