Podróżujący po Włoszech książę Jan Gintułt latem 1798 roku spotyka wyniszczonych walkami polskich żołnierzy, śpiewających Mazurka Dąbrowskiego. Niebawem arystokrata wraca do ojczyzny. Los styka go tu z młodym szlachcicem Rafałem Olbromskim, który zostaje jego sekretarzem. Inteligentny, ale nieco naiwny i nadwrażliwy Rafał towarzyszy księciu w podróżach, nawiązuje romanse – najpierw z siostrą Jana, potem z Heleną de With, w Warszawie zostaje wprowadzony w kręgi masonerii skupionej przy księciu Poniatowskim, wstępuje do armii napoleońskiej, bierze udział w kolejnych krwawych bitwach.

„Popioły” to epicka ekranizacja jednego z największych dokonań prozatorskich Stefana Żeromskiego.