Debiutancka powieść mistrza fantastyki naukowej, osnuta wokół Teorii Nadistot, wydana w roku 1973. W świecie rządzonym przez Mechanizm ludzie są zaprogramowanymi niewolnikami, którzy dostarczają swym panom pokarmu w postaci wiedzy i umysłu. Nie wiedzą nic jednak o istnieniu siły, której polecenia bezwolnie wykonują. Główny bohater, opierając się wyłącznie na prawach fizyki, próbuje dociec, czy jest człowiekiem czy maszyną, a ze strzępów informacji ustalić, w jakim świecie żyje. Powieść zwyciężyła w plebiscycie czytelników Fantastyki na polską książkę science fiction powojennego trzydziestolecia.