„Tomek w tarapatach” jest pierwszą opowieścią Alfreda Szklarskiego o nastolatku podróżującym po świecie, goniącym za przygodą, uczestniczącym w niezwykłych wydarzeniach, poznającym ciekawych ludzi. Postać tytułowa tej książki stała się pierwowzorem Tomka Wilmowskiego, głównego bohatera późniejszych dziewięciu tomów, dobrze znanego kilku pokoleniom czytelników.