„Mroczne materie” to najsłynniejsza, obok „Władcy pierścieni”, trylogia fantastyczna XX wieku, zawierająca odniesienia do „Raju utraconego” Miltona, „Odysei” Homera i poezji Wiliama Blake’a. Akcja trzech tomów rozgrywa się w kilku światach równoległych. Nie ma tu Boga, ani Stwórcy, jest tylko Autorytet, pierwszy anioł skondensowany z tajemniczego, wirującego w powietrzu Pyłu, czyli uświadomionej materii. Przez te miejsca wędruje para bohaterów – Lyra, „nowa Ewa”, która wdaje się w walkę z Kościołem zła, by uwolnić ludzkość od trwającego od wieków zniewolenia, oraz jej towarzysz Will chłopiec z ziemskiej Anglii, posiadacz magicznego noża. Wielką misję obalenia Królestwa Niebieskiego i zastąpienia go republiką, starają się udaremnić agenci religii, dla których zabicie Lyry to zadanie święte.

W sercu angielskiego Oksfordu dorasta osierocona przez rodziców dziewczynka imieniem Lyra. W jej świecie magia, nauka i teologia są ściśle ze sobą powiązane, a każdemu człowiekowi towarzyszy jego osobisty dajmon – wcielenie duszy. Kiedy jej przyjaciel Roger zostaje porwany, Lyra wyrusza na poszukiwania, które zawiodą ją na daleką Północ. Przed wyjazdem otrzymuje niezwykły przyrząd – złoty kompas, który posiada zdolność wskazywania prawdy. Na lodowcu mieszkają pancerne niedźwiedzie, a po mroźnym niebie latają czarownice. Uprowadzone dzieci poddawane są tam straszliwym eksperymentom, mającym związek z tajemniczym Pyłem… i przyszłością wszechświata.

Will pragnie rozwiązać zagadkę zaginięcia swojego ojca, odkrywcy i podróżnika. Przypadkiem znajduje przejście do świata równoległego – pięknego opuszczonego Cittagazze, gdzie spotyka młodszą o rok dziewczynkę – Lyrę. Na pozór spokojne miasto zamieszkują osobliwe widma, atakujące wyłącznie dorosłych, w powietrzu zaś unoszą się anioły. Każdy przedmiot wykonany przez człowieka otaczają mikroskopijne cząstki, które naukowiec, doktor Mary Malone, nazywa Cieniami, a Lyra Pyłem. W tajemniczej wieży spoczywa nóż o niezwykłych właściwościach. Will musi go zdobyć, by Lyra odzyskała skradziony jej kompas. Jako posiadacz noża stanie się strażnikiem potężnej broni, zdolnej do pokonania największego z tyranów… symbolizowanego przez wszechobecny Kościół.

Lyra i Will muszą stawić czoło swemu największemu wyzwaniu i narazić się na wielkie niebezpieczeństwo. Z pomocą przychodzą im starzy przyjaciele: pancerny niedźwiedź Iorek Byrnison i doktor Mary Malone Zyskują też nowych sprzymierzeńców w postaci niezwykłych stworów, mulefa. Skonstruowana przez Mary bursztynowa luneta pozwoli zobaczyć Pył, który jawi się jako materia tworząca wszystko, co opisano w Biblii, łącznie z samym Bogiem. Trwa wojna w niebiosach, a jej wynik i losy wszystkich światów spoczywają w rękach Lyry i Willa…