Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 20 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Andrzej Piwowarczyk
‹Maszkary›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułMaszkary
Data wydaniagrudzień 2018
Autor
Wydawca CM
CyklKapitan Gleb opowiada
SeriaNajlepsze kryminały PRL, Lata 50
ISBN978-83-66022-52-2
Format238s. 130×195mm
Cena32,70
Gatunekkryminał / sensacja / thriller
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup

PRL w kryminale: Kompletny bałagan, w którym nie chce się żyć
[Andrzej Piwowarczyk „Maszkary” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
W latach 1955-1956 Andrzej Piwowarczyk napisał trzy opowiadania i powieści o kapitanie Glebie, odważnym i inteligentnym funkcjonariuszu Milicji Obywatelskiej, który rozwiązuje najbardziej nawet skomplikowane zagadki kryminalne. Jest przy tym człowiekiem empatycznym i sprawiedliwym, czego najdobitniej dowodzi na kartach pisanych w trakcie październikowej Odwilży „Maszkar”.

Sebastian Chosiński

PRL w kryminale: Kompletny bałagan, w którym nie chce się żyć
[Andrzej Piwowarczyk „Maszkary” - recenzja]

W latach 1955-1956 Andrzej Piwowarczyk napisał trzy opowiadania i powieści o kapitanie Glebie, odważnym i inteligentnym funkcjonariuszu Milicji Obywatelskiej, który rozwiązuje najbardziej nawet skomplikowane zagadki kryminalne. Jest przy tym człowiekiem empatycznym i sprawiedliwym, czego najdobitniej dowodzi na kartach pisanych w trakcie październikowej Odwilży „Maszkar”.

Andrzej Piwowarczyk
‹Maszkary›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułMaszkary
Data wydaniagrudzień 2018
Autor
Wydawca CM
CyklKapitan Gleb opowiada
SeriaNajlepsze kryminały PRL, Lata 50
ISBN978-83-66022-52-2
Format238s. 130×195mm
Cena32,70
Gatunekkryminał / sensacja / thriller
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Połowa lat 50. XX wieku była dla Andrzeja Piwowarczyka, jeśli chodzi o twórczość prozatorską, okresem szczególnie aktywnym. Twórca postaci kapitana Gleba, funkcjonariusza Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Warszawie, w ciągu zaledwie kilkunastu miesięcy napisał, a następnie zaprezentował jako słuchowiska radiowe, wreszcie wydał w formie książkowej trzy historie opowiadające o śledztwach prowadzonych przez zdolnego oficera. Pierwszą był „Stary zegar”, następnie „Królewna?!”, wreszcie „Maszkary”, które, zgodnie z autorską adnotacją, powstały jesienią 1956, natomiast na sklepowe półki trafiły nakładem Wydawnictwa Ministerstwa Obrony Narodowej w następnym roku. Zdobiła je kapitalna, pełna niepokoju okładka, bez wątpienia pozostawiająca dużo lepsze wrażenie niż ta, którą zaprojektował Jacek Szymański na potrzeby ubiegłorocznej reedycji dokonanej przez CM.
Porównując ze sobą kryminały Piwowarczyka, nietrudno dostrzec, że robił on szybkie i spore postępy. Każda kolejna historia była znacząco dłuższa od poprzedniczki, a ta ostatnia – na dodatek – zdecydowanie najlepsza od strony fabularnej i warsztatowej. Pierwotnie ukazała się jako powieść w odcinkach, pod tytułem „Zginął człowiek”, w ukazującym się od lutego 1945 roku w Sosnowcu regionalnym „Dzienniku Zachodnim” (w numerach od pięćdziesiątego szóstego do sto dwudziestego szóstego). Na potrzeby wydania książkowego pisarz wprowadził poprawki, które – jak można sądzić – wyszły dziełu na lepsze. Chociaż schemat pozostał ten sam. Ponownie więc z kapitanem Glebem spotyka się dziennikarz stołecznej gazety – alter ego Piwowarczyka – który prosi go o „sprzedanie” jakiejś interesującej dla czytelników sprawy kryminalnej. Milicjant ma już taką w „rękawie”, więc z miejsca zaczyna snuć swoją opowieść. Co, jak się okaże w finale, zajmie mu „bite dziesięć godzin”. Do piątej rano.
Chociażby z tego faktu możemy wyciągnąć wniosek, jak intrygujące musiało być to śledztwo. I rzeczywiście było. Dobrze przynajmniej, że panowie spotkali się w godnym miejscu (najpierw w barze Hotelu Polonia w Alejach Jerozolimskich, po czym przenieśli się do mieszkania dziennikarza na warszawskim Mirowie), a nie w jakiejś podrzędnej knajpie. Tym razem w swej retrospekcji Gleb cofnął się do 1951 roku, czyli epoki szalejącego stalinizmu, choć na kartach książki opisów komunistycznego terroru oczywiście nie uświadczymy. Aczkolwiek pracując nad „Maszkarami” w tym samym czasie, kiedy w Polsce Ludowej dokonywał się ostry polityczny zwrot, związany z powrotem do władzy Władysława Gomułki, Andrzej Piwowarczyk pozwolił sobie na kilka zaskakujących – i dość odważnych – obserwacji natury społeczno-politycznej. Wykorzystał po prostu odpowiedni moment, by przypodobać się czytelnikom i zyskać na wiarygodności.
Przejdźmy jednak do meritum. Jest lipiec 1951 roku; kapitan Gleb szykuje się na pierwszy od dłuższego czasu urlop, który zamierza spędzić w ośrodku wypoczynkowym w Międzyzdrojach. Gdy matka pakuje mu walizkę (sic!), on już oczyma wyobraźni widzi siebie pływającego w Bałtyku i nadrabiającego zaległości w czytaniu nowości literackich. Jak można się domyślać, szybko okazuje się, że z urlopu niewiele wyjdzie. Dowiedziawszy się bowiem o celu podróży kapitana, jego przełożony zleca mu przyjrzenie się pewnej sprawie, która wydarzyła się niemal po sąsiedzku, to jest w Szczecinie. I jak tu odmówić majorowi, którego prośba bądź sugestia jest tak naprawdę niewypowiedzianym oficjalnie rozkazem. Gleb postanawia więc zmienić nieco plany wakacyjne i odwiedzić kolegów po fachu w stolicy Pomorza Zachodniego, pomóc im w ekspresowym tempie rozwiązać zagadkę kryminalną, a potem szybko skoczyć nad morze i pławić się w słodkim nicnierobieniu.
Czego dotyczy sprawa? Zaginięcia człowieka – Feliksa Kojro, trzydziestojednoletniego inżyniera pracującego przy odbudowie portu szczecińskiego, który w dniu swego tajemniczego zniknięcia otrzymał w pracy premię za pomysł racjonalizatorski. Chwaląc się żonie przez telefon nagrodą finansową, obiecał, że wróci do domu jak zwykle, czyli na siedemnastą. I nie wrócił. Gleb, jadąc do Szczecina, naprawdę jest przekonany, że rozwiązanie zagadki Kojro zajmie mu co najwyżej kilka dni. Trzeba przyznać, że wykazuje się przy tym wielką naiwnością. Wkrótce bowiem okazuje się, że trop wiedzie do Wrocławia, gdzie dzielny kapitan poznaje tytułowe „maszkary” – bandytów, prostytutki, meneli i „niebieskie ptaki”, ludzi, którzy są na bakier z ludową ojczyzną. Którzy nie chcą bądź zwyczajnie nie potrafią dostosować się do nowych reguł politycznych i społecznych. Często są to życiowi wykolejeńcy, Niemcy, którzy wiosną 1945 roku nie zdążyli uciec na zachód przed nacierającą Armią Czerwoną.
Ten wątek powieści jest najciekawszy. Przyglądając się bliżej stałym „mieszkańcom” wrocławskiego cmentarza na Krzykach (możliwe zatem, że chodzi o Stary Cmentarz Żydowski, chociaż nie jest to powiedziane wprost), kapitan Gleb wpada bowiem na ślad nazistowskiego zbrodniarza z czasów wojny. Próbuje go „złamać”, a żeby to uczynić, grzebie w jego niechlubnej przeszłości, zdobywa coraz więcej obciążających informacji, w efekcie czego „Maszkary” w wielu fragmentach stają się niemal powieścią psychologiczną. Piwowarczyk stara się jednak równoważyć proporcje – obok złych Niemców, pojawia się też przynajmniej jeden dobry i uczciwy, na którego pomoc funkcjonariusz zawsze może liczyć. W książce nie brakuje też ciekawych obserwacji dotyczących współczesności. Opis jednego z bohaterów pasuje jak ulał do ówczesnych bikiniarzy. I chociaż autor robi wiele, aby nie przedstawić go w dobrym świetle, to mimo wszystko gdzieś z drugiego lub trzeciego planu przebija jakaś sympatia do niego. Ale może to tylko majak recenzenta.
W poprzednich historiach o kapitanie Glebie zawsze zawodziło zakończenie (w przypadku „Królewny?!” było wręcz kuriozalne i psuło całą powieść), tym razem więc Piwowarczyk bardzo starał się popsuć jak najmniej. I zwieńczył swoje starania (względnym) sukcesem. Bo chociaż finał dochodzenia trudno uznać za wystrzałowy, to przynajmniej nie wzbudzał uśmiechu politowania. W konsekwencji „Maszkary” okazują się zaskakująco zajmującą lekturą, ze świetnie poprowadzoną intrygą kryminalną i kapitalnymi „wycieczkami” do czasów drugiej wojny światowej. Aż żal, że pisarz nie kontynuował swej serii. Miał bowiem zadatki na naprawdę wysokiej klasy twórcę książek detektywistycznych. Gdyby tylko wyzbył się denerwującej przypadłości tytułowania kompanów kapitana w stylu „kolega naczelnik wydziału” czy „kolega komendant”. To pozostałość po socrealistycznej nowomowie, która w 1957 roku, kiedy ukazała się wersja książkowa powieści, musiała już razić.
Z drugiej strony jednak na karty „Maszkar” trafiły też zdania bardzo krytyczne pod adresem komunistycznej rzeczywistości. W czasie wizyty w barze mlecznym w Szczecinie zastępca komendanta MO w tym mieście jest wyraźnie zdegustowany warunkami panującymi w lokalu i dzieli się swym żalem z Glebem: „Flądry niedowarzone… I wcale nie przejdzie takiej przez głowę, że można lep zawiesić… W każdym szanującym się państwie rąbnęliby taki mandat karny, żeby się im na drugi raz odechciało. Ale tu? Byle niechluj od razu jest człowiek pracy i awans społeczny! Zrobi ostatnie świństwo – a ty go nie tykaj!… Trują ludzi jak mogą. Uważa się tego klienta po prostu za śmiecia” (strona 74). Po czym konkluduje jeszcze dosadniej: „(…) w kraju w ogóle jest kompletny bałagan i żyć się już nie chce (…)” (strona 75). Takie słowa padają z ust oficera MO! Bo że narzeka taksówkarz, czyli prywaciarz, to jeszcze można zrozumieć: „(…) urząd skarbowy staje na głowie, ażeby zdusić prywatną inicjatywę (…). Każdy się stara być największym służbistą. A czy to ma sens? I czy to w ogóle jest z głową?” (strony 142-143). Dwa ostatnie pytania możemy uznać za retoryczne. I wciąż aktualne.
koniec
10 października 2019

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

UWAGA, MILICJA!: Jak własowiec, to musi być bydlę
Sebastian Chosiński

20 V 2024

Milicyjna kariera Władysława Kostienki zaczęła się w 1963 roku od powieści „Trzech z wydziału śledczego”. W swoim debiucie pojawił się on jako oficer w stopniu majora, będący podwładnym pułkownika Sadczikowa. Julian Siemionow postawił przed nimi arcytrudne zadanie: mają dopaść i unieszkodliwić grasującą po Moskwie bandę, która napada, kradnie, a nawet zabija. I oczywiście planuje kolejne „skoki”.

więcej »

Perły ze skazą: Los bezprizornego człowieka
Sebastian Chosiński

18 V 2024

Choć kilka książek Władimira Maksimowa ukazało się w Polsce (także Ludowej), nie jest on nad Wisłą postacią szczególnie znaną. Co zrozumiałe o tyle, że od początku lat 70. istniał na niego w ZSRR zapis cenzorski. Wczesna nowela „A człowiek żyje…”, w dużej mierze eksplorująca osobiste przeżycia pisarza, to jeden z najbardziej wstrząsających opisów losu człowieka „bezprizornego”.

więcej »

PRL w kryminale: Pecunia non olet
Sebastian Chosiński

17 V 2024

Za najohydniejsze dzieło w dorobku Romana Bratnego uznaje się opublikowany po wprowadzeniu w Polsce stanu wojennego „Rok w trumnie”. Siedem lat wcześniej autor „Kolumbów” wydał jednak inną książkę. W kontekście tego, czym inspirował się pisarz, być może nawet ohydniejszą. To „Na bezdomne psy”, w której, aby zdyskredytować postać okrutnie zamordowanego Jana Gerharda, Bratny posłużył się kostiumem „powieści milicyjnej”.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.