Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 2 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Komiksy

Magazyn CCXXXV

Podręcznik

Kulturowskaz MadBooks Skapiec.pl

Nowości

komiksowe

więcej »

Zapowiedzi

komiksowe

więcej »

Znajomi z rysowanego świata

Esensja.pl
Esensja.pl
Witold Tkaczyk
« 1 2

Witold Tkaczyk

Znajomi z rysowanego świata

Richard Corben: Rwolf
Richard Corben: Rwolf
Po polsku "Fistaszki" - są z jednej strony typowym amerykańskim stripem (komiksowym paskiem) publikowanym na łamach prasy, ale z drugiej strony opartym na wspaniałej wyobraźni i wnikliwej obserwacji życia utworem komiksowym o cechach filozoficznej przypowiastki. Opowiada o perypetiach grona małych przyjaciół, którzy stykają się na każdym kroku z nowymi bodźcami generowanymi przez otaczający je świat. Każdy z dzieciaków ma własny styl bycia. Charlie Brown, wiodąca postać cyklu, jest rezolutny, śmiały, pewny siebie. Inny chłopiec - Schroeder - to muzyczny geniusz, wielbiciel muzyki Bethovena, zapatrzony w siebie. Pig-Pen to wieczny brudas, Linus - chłopiec z dużymi ambicjami, a zakochana w Schroederze mała Lucy jest niepoprawną optymistką, zaślepioną swoim uczuciem, choć momentami całkiem pragmatyczną w swych działaniach. Kompanię uzupełniają zwierzęta: pies Snoopy i ptaszek Woodstock. Ta komiksowa seria jest nieco odmienna od typowych pasków skupiających się na dość bezpośrednio dawkowanym humorze. Tutaj mamy do czynienia z poetyckością, subtelnością dziecięcych reakcji i odczuć, z naiwnymi marzeniami , ale i czasem z okrutnością towarzyszącą dziecięcym zabawom. Zmarły niedawno (luty 2000r.) Charles Schulz, był bodaj najbogatszym twórcą komiksów na świecie. Całą historyjkę wymyślił w 1950 r. Od tego czasu nowe odcinki były bez przerwy publikowana na łamach setek tytułów prasowych na świecie, aż do momentu śmierci twórcy. "Fistaszki" w zasadzie nie mają akcji. Cała rzecz rozgrywa się w statycznym otoczeniu, a esencją tego komiksu są egzystencjalne problemy jego małych bohaterów, podane w ironiczny sposób. To zresztą charakterystyczne dla gazetowych komiksów amerykańskich powstałych na początku lat 50-tych. "Beetle Bailey" Morta Walkera opowiada o perypetiach rekruta w amerykańskiej armii i zaskarbił sobie łaski odbiorców tym, że krytykował (i po dziś dzień to czyni) szacowną, aczkolwiek często wyśmiewaną instytucję wojska. Natomiast "Kelvin i Celcjusz" (ang. "Calviv & Hobbes") Billa Watersona opowiada o fantazjach małego, samotnego chłopca, którego najbliższym przyjacielem jest tygrysek - towarzysz jego zabaw - dla pozostałych będący tylko pluszową zabawką. Wszystkie te serie nawiązują zarówno w warstwie plastycznej jak i tekstowej (humor dla dorosłych, zwariowane dialogi, filozoficzne podteksty) do powstałego na początku wieku "Krazy Kata".
Formuła komiksowego paska prasowego (zwanego comic-strip lub cartoon) nie pozostawia tak dużego pola do popisu autorom, jak planszowe komiksy publikowane w osobnych zeszytach. Tym większy podziw należy się tym, którzy tą formułę w tak perfekcyjny sposób wykorzystują, tworząc całkiem inteligentne i zajmujące komiksowe legendy.
UNDERGROUNDOWY MR NATURAL
Moebius: Arzah
Moebius: Arzah
Do sztandarowych twórców komiksu podziemnego, który to gatunek powstał na skutek wprowadzenia w USA w 1954 r. tzw. "kodeksu komiksowego" - rodzaju cenzury - zakazującego pokazywania na kartach komiksów przemocy i seksu, należy Robert Crumb. To on wraz z Gilbertem Sheltonem i S. Clay Wilsonem postanowił zignorować wydawców i dystrybutorów podporządkowanych oficjalnym zakazom. Sam tworzył i wydawał swe dzieła, sprzedając je na ulicach San Francisco. A były to komiksy tyleż interesujące, co ostre w swych treściach. Nie stroniły od ukazywania rzeczy "takimi jak się mają". Korupcja władzy, agresja stróżów porządku, seksualne frustracje, nietolerancja, rasizm to podstawowe tematy obrazkowych historyjek undergroundowych. Kreślone celowo nieco niedbałą, karykaturalną kreską, ukazujące brzydotę i tandetę, przystawiały zwierciadło społecznemu obliczu Ameryki. Mr Natural, łysy dziadek z długą, siwą brodą, to obok kota Fritza i Honeymoon Kaminsky, pierwszorzędny bohater komiksów Crumba. Jest niczym hipisowski guru, skłonny do spontanicznych i infantylnych reakcji. Ta absurdalna postać poddaje się medytacjom w obliczu agresywnego świata współczesnej cywilizacji. Crumb i stworzony przez niego niezależny magazyn "Zap Comix" przełamał monopol oficjalnych wydawców komiksów. Pozytywni bohaterowie komiksów zamieszczanych na łamach "Zap Comix" brali narkotyki i uprawiali seks w sposób nieskrępowany. W dobie obyczajowej rewolucji lat 60-tych historyjki takie były jak najbardziej "na fali", a ich autorzy i wydawcy sprzedawali miliony egzemplarzy samizdatowych magazynów komiksowych. Crumb wyznaczył panujący po dziś dzień specyficzny charakter i styl komiksu kontestującego współczesny świat. W dużej mierze jego doświadczenia przeniósł do Polski Andrzej Mleczko.
BARBARELLA
Ten komiks stworzony został przez Francuza Jean-Claude Foresta w 1962 r. Łączy w sobie ideę undergroundowej swobody obyczajów i próby odkrycia fantastycznych światów przyszłości podejmowane w takich komiksach jak "Flash Gordon", czy "Buck Rogers in XXV. century". Jest adresowany wyłącznie do dorosłej publiczności, zawiera elementy brutalności, seksu i amoralności. Tytułowa bohaterka jest atrakcyjną, młodą kobietą o bardzo swobodnym sposobie zachowania. Jest zimna, wyrachowana, mężczyzn traktuje przedmiotowo i raczej wrogo. To postać wzorowana na filmowym wizerunku jaki wprowadziła swymi rolami Brigitte Bardot. "Barbarella" to komiks z gatunku science fiction, którego kobieta wyzwolona jest integralną częścią. Nieustraszona bohaterka przeżywa różne przygody, w których te erotyczne stanowią niebagatelną ilość. Słynna scena uprawiania seksu z robotem pozostaje na długo w pamięci. Barbarella podziwia sprawność kochanka, na co on skromnie odpowiada, że mógł zachowywać się nieco "mechanicznie". Głośny stał się film nakręcony na podstawie tego komiksu. W rolę głównej bohaterki wcieliła się Jane Fonda.
Tamburini/Liberatore: Ranxerox w Nowym Jorku
Tamburini/Liberatore: Ranxerox w Nowym Jorku
Komiks o Barbarelli sytuuje się w całym ciągu dość wartościowych i klasycznych już dzisiaj komiksów erotycznych. Prace Guido Crepaxa z cyklu "Valentina" to bardzo śmiałe erotyki z wątkami lesbijskimi i sadomasochistycznymi, wspaniale operujące komiksową narracją obrazkową na podobieństwo sekwencji filmowych. Z kolei inny Włoch - Milo Manara, mistrz współczesnego komiksu erotycznego, jest autorem słynnego komiksu "Klick!", w którym atrakcyjna bohaterka pod wpływem tajemniczego aparaciku wpływającego na jej zachowania, ze spokojnej istoty przeradza się w wiecznie niezaspokojoną seksualnie kobietę. Manara narysował też komiks do nigdy nie zrealizowanego filmowego scenariusza Federico Felliniego "Podróż do Tulum". Sam reżyser szkicował ołówkiem kadry komiksu rysownikowi. W ubiegłym roku Roman Polański wyreżyserował erotyczny film animowany, którego podstawa plastyczna stały się dzieła Manary.
Komiksy Foresta, Manary i Crepaxa przedstawiają obraz kobiet wyzwolonych, atrakcyjnych i korzystających z życia do woli. Ich erotyczne marzenia i ich realizacje często przekraczają granice uznane powszechnie za przyzwoitość. Polski wydawca komiksu "Klik!" Manary (wydanie bez licencji z 1992 r,) ocenzurował go usuwając jeden z bardziej śmiałych kadrów. Wydawcy amerykańscy cenzurują często takie komiksy poprzez nakładanie na rysunki czarnych pasków. Ale i tak te klasyczne już dziś erotyczne komiksy odegrały ogromną rolę w obyczajowej rewolucji na świecie.
ARZACH
Jean Moebius Giraud uważany jest za twórcę nowoczesnego komiksu. Ten nobliwy, dziś już ponad 60-letni twórca, debiutował satyrycznymi komiksami na łamach pisma "Harakiri". Od połowy lat 60-tych rysował tasiemcowy serial westernowy "Blueberry" do scenariuszy Charliera. Ale to właśnie komiks "Arzach" opublikowany na łamach powstałego w 1975 r. magazynu komiksowego "Metal Hurlant" uczynił z Moebiusa twórcę nowoczesnego komiksu. Bohaterem tej obywającej się bez dialogów historii jest tajemniczy mężczyzna podróżujący na dziwacznym, wielkim ptaku. Cała opowieść, mająca formę kilkustronicowych komiksów, osadzona jest w nierealnym świecie fantazji, zamieszkanym przez podobne ludziom istoty. Nie znamy celu podróży bohatera, wiemy tylko co spotyka go po drodze. Ptak karmiony jest przez jeźdźca (może raczej pilota) tajemniczym pożywieniem w kształcie małych placków, a gdy stworzenie popada w niemoc w sukurs idzie mu ktoś w rodzaju mechanika, zamieszkującego inny dziwny świat. Opowiadanie rozpada się w końcu na osobne kadry. Bohater przesiaduje w czymś w rodzaju sauny, potem wznosi się ponad wielotysięcznymi armiami wojowników. Niesłychany, poetycki klimat tych komiksów realizuje się w ich warstwie graficznej. Ozdobne ramki, ornamenty, kolory, sprawiają, iż czytelnik wciąga się w ten nierealny i zagadkowy świat wyobraźni autora. Moebius to autor takich właśnie dziwnych komiksów, o zredukowanej narracji, a jednocześnie twórca nasyconych treścią komiksów SF, często bardzo żartobliwych. W jednym z nich zatytułowanym "Czy człowiek jest dobry" tłum obrzydliwych stworów goni zagubionego kosmonautę. Gdy go dopada, przewodnik stada odgryza człowiekowi ucho, po czym wypluwa je z obrzydzeniem. Cała hałastra rozchodzi się pozostawiając ofiarę samej sobie.
Enki Bilal: Hunting Party
Enki Bilal: Hunting Party
Jedyny komiks Moebiusa opublikowany w Polsce (nie liczę tu samizdatów w nikłych nakładach) to "Upadek". Ukazał się on w 1991 r. w pierwszym i zarazem ostatnim numerze zaplanowanego jako ambitny, współczesny, krajowy magazyn komiksowy "CDN" (o ironio!). Komiks bez słów pokazuje lecącego w dół człowieka, który po drodze mija różne światy. Finałem jest wybuch jądrowy.
Jean Moebius Giraud to jeden z nielicznych europejskich autorów komiksów docenionych w USA. W wydawnictwie Marvela zrealizował komiks "Silver Surfer" (ukazał się też w polskiej wersji językowej) do scenariusza legendarnego Stana Lee. Moebius projektował kostiumy do filmu "Obcy" i uczestniczył wraz z chilijskim pisarzem, filmowcem, reżyserem teatralnym, surrealistą Alexandro Jodorowsky′m w pierwszym (niezrealizowanym) projekcie filmu "Diuna" na podstawie prozy Franka Herberta. Obaj twórcy zrealizowali komiksowy serial SF "Incal", który cieszył się dużym powodzeniem.
Moebius jest uznawany za najwybitniejszego współczesnego kreatora komiksu. Obok utworów konwencjonalnych, ma na swym koncie dzieła nowatorskie, poszukujące, odkrywające nowe horyzonty dla sztuki komiksu. Można stwierdzić, że to on przyłożył rękę do ekspansji komiksu z getta dowcipnej opowiastki rysunkowej do rejonów poważnej graficznej literatury (ang. "graphic novel" - powieść graficzna).
... I INNI
Oczywiście w tak krótkim tekście nie sposób wymienić wszystkich najważniejszych dzieł komiksowych, jakie przez ostatnie z górą sto lat powstały na świecie. Ten wybór mimo, że nie do końca obiektywny, daje pojęcie o tych komiksach-kamieniach milowych w dziejach gatunku. Można by jeszcze wspomnieć przy okazji "Barbarelli", czy dzieł Moebiusa o komiksie "Den" Richarda Corbena, który łączy w sobie style SF i dopracowanego graficznie do perfekcji undergroundu. Nie do pominięcia są też poetycko-ironiczne komiksy Philippe Caza, opisujące w prześmiewczy sposób funkcjonowanie ludzi w wielkich miastach oraz mroczne, ukazujące zimny i zniszczony konfliktami świat prace francuskiego rysownika i scenarzysty pochodzącego z Jugosławii Enki Bilala. Przedłużeniem tradycji Corbena i Sheltona, zapowiadające komiksowe uniwersum Bilala są krwawe i brutalne, a do tego śmiałe obyczajowo komiksy o Ranxeroksie - cyborgu żyjącym w Nowym Jorku przyszłości - miećcie przemocy i gwałtu, wraz ze swą nieletnią przyjaciółka Lubną. Trochę pod innym kątem opisują zdegradowane metropolie przyszłości komiksy z cyklu "Sędzia Dredd", lub czarno-białe "Sin City" (tu występuje współczesna wizja cywilizacji). Nie sposób zapomnieć o nagrodzonym Pulitzerem "Mausie" Arta Spiegelmana, w którym poznajemy okupacyjne i obozowe (Auschwitz) dzieje żydowskiej rodziny. Prawami do tego komiksu od kilku lat dysponuje wydawnictwo "Prószyński i S-ka" i chyba tylko fakt, że w tym dziele Polacy przedstawieni są jako świnie (autor powołuje się na optykę nazistowską - Żydzi są przedstawieni jako myszy, Niemcy jako koty) wstrzymuje wydawcę przed opublikowaniem tego albumu. Pochodzący z Pragi Karel Saudek należy do mistrzów europejskiego komiksu, a Polak Grzegorz Rosiński (stan wojenny wygnał go za granicę) jest rysownikiem słynnej serii o Thorgalu.
Jak widać przebogata jest lista komiksowych bohaterów zamieszkujących nasz plastyczno-literacki wszechświat. Obok zupełnie płaskich, papierowych, jednowymiarowych postaci, są i te plastyczne, wielkie, znaczące, wpływające na rozwój sztuk plastycznych, literatury, filmu. Te opisane powstały w XX wieku i kulturze oraz sztuce współczesnej cywilizacji trudno byłoby się bez nich obejść. A jakie powstaną w XXI. wieku? Tego dowiemy się już za 100 lat.
koniec
« 1 2
1 lutego 2001
Tekst pochodzi z magazynu komiksów AQQ numer 1(22) 2001

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Niedzielny krytyk komiksów: Śrubełek? Głowadzik?
Marcin Osuch

28 IV 2024

Każdy smok ma swój słaby punkt ukryty pod którąś z łusek. Tak było ze Smaugiem z „Hobbita”, tak było też ze smokiem z przygód Jonki, Jonka i Kleksa. A że w przypadku tego drugiego chodziło o wentyl do pompki? Na tym polegał urok komiksów Szarloty Pawel.

więcej »

Niekoniecznie jasno pisane: Jedenaście lat Sodomy
Marcin Knyszyński

21 IV 2024

Większość komiksów Alejandro Jodorowsky’ego to całkowita fikcja i niczym nieskrępowana, rozbuchana fantastyka. Tym razem jednak zajmiemy się jednym z jego komiksów historycznych albo może „historycznych” – fabuła czteroczęściowej serii „Borgia” oparta jest bowiem na faktycznych postaciach i wydarzeniach, ale potraktowanych z dość dużą dezynwolturą.

więcej »

Komiksowe Top 10: Marzec 2024
Piotr ‘Pi’ Gołębiewski

17 IV 2024

W 24 zestawieniu najlepiej sprzedających się komiksów, opracowanym we współpracy z księgarnią Centrum Komiksu, czas się cofnął. Na liście znalazły się bowiem całkiem nowe przygody pewnych walecznych wojów z Mirmiłowa i ich smoka… Ale, o dziwo, nie na pierwszym miejscu.

więcej »

Polecamy

Jedenaście lat Sodomy

Niekoniecznie jasno pisane:

Jedenaście lat Sodomy
— Marcin Knyszyński

Batman zdemitologizowany
— Marcin Knyszyński

Superheroizm psychodeliczny
— Marcin Knyszyński

Za dużo wolności
— Marcin Knyszyński

Nigdy nie jest tak źle, jak się wydaje
— Marcin Knyszyński

„Incal” w wersji light
— Marcin Knyszyński

Superhero na sterydach
— Marcin Knyszyński

Nowe status quo
— Marcin Knyszyński

Fabrykacja szczęśliwości
— Marcin Knyszyński

Pusta jest jego ręka! Część druga
— Marcin Knyszyński

Zobacz też

Tegoż autora

Qltura Komiksu na Zamku Ujazdowskim
— Witold Tkaczyk

OBWIESZCZENIE BEKANNTMACHUNG
— Witold Tkaczyk

Bez pierwszego miejsca
— Witold Tkaczyk

Lista obecności
— Witold Tkaczyk

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.