Dorzuciłbym jeszcze ostatnie trzy zdania z "Krainy Chichów" Carrolla. Ponieważ była to pierwsza jego książka jaką przeczytałem, zmiażdżyły one moje wyobrażenia na temat fabularnego finiszu.

Zacytuj!

Piękne i genialne w swej prostocie (a przy tym stanowiące solidną kadrę spinającą cały, pokaźnych rozmiarów utwór) jest też zakończenie "Lodu".

Oczywiście - 'klamrę', nie 'kadrę'.

Dodatkowo – prócz ładunku emocjonalnego – dobry, wpadający w ucho, mocny tekst jest w stanie czasami znacząco podwyższyć ocenę nawet nieco słabszego tekstu jako całości. A dobra pointa czyni treść opowiadania czy powieści kompletną, dobre ostatnie zdanie zapada w pamięć, sprawiając, że nawet jeśli się po latach nie pamięta dokładnie całego tekstu, to pozostaje skojarzenie fajnym zakończeniem. Szczególnie krótsze objętościowo teksty mogą zyskać na dobrym, zabawnym, wyrazistym zakończeniu w postaci zapadającego w pamięć ostatniego zdania.
Wiele utworów zaliczanych dziś do klasyki fantastyki posiadało takie słynne ostatnie zdania. Np. w powieściach - „… I że zaczęła się nieskończoność” w „Końcu wieczności” Asimova, „…Ktoś tam na górze wyraźnie mnie lubi” w „Syrenach z Tytana” Vonneguta, „…Po to dałam siłę twojej dłoni” w „Limes inferior” Zajdla (w zasadzie to przedostatnie zdanie, ale wraz z bezpośrednio je poprzedzającym zapada w pamięć) czy „… I to właśnie podsunęło mi pomysł nakręcenia najbardziej religijnego filmu wszechczasów” – przezabawna pointa „Filmowego wehikułu czasu” Harrisona.
Ale i w opowiadaniach – „… A to cholernie mała butelka.” w którymś z opowiadań w cyklu o Hogbenach Kuttnera lub zakończenie („Gallagher i Joe spiewali razem”) innego znakomitego opowiadania tego autora p.t. „Próżny robot”, „… Dwadzieścia lat później już się nie śmiali” w „Wyprawie ratunkowej” Clarke’a, „… Ale jastrząb zdążył już odkryć, że istnieją również inne rodzaje żywych organizmów, które należy mordować” w „Ptakach-czujnikach” Sheckleya, „… Odtąd nikt już nie próbował najechać Kryonii, bo zabrakło głupców w całym Kosmosie, chociaż niektórzy mówią, że ich jeszcze sporo, a tylko drogi nie znają” lub „… A więc taki jest twój niesławny koniec i dwa a dwa jest dalej – zaczął Trurl, lecz w tejże chwili maszyna zaszumiała słabo i niewyraźnie, ledwo słyszalnie, po raz ostatni wybełkotała: - SIEDEM.” z „Bajek robotów” Lema.
Przykładów takich końcowych zdań da się znaleźć wiele, niekiedy nie są to faktycznie ostatnie zdania utworu, czasami jest to ostatnia wypowiedź bohatera, po której jeszcze następuje jedno czy kilka zdań narratora. Niemniej jest to taki końcowy tekst, który pamięta się po wielu latach lektury i stanowiący przysłowiową kropkę nad „i”.

Bardzo dobre były zakończenia opowiadań Brzezińskiej z "Wód głębokich jak niebo", które naprawdę potrafiły dodać wiele nowego - jak to z białymi kartami. Chyba najbardziej charakterystyczne było "Lecz ogień także był demonem" (cytuję z pamięci).

Bardzo ciekawy temat i bardzo ciekawe przykłady. Nie wytrzymam i dorzucę jeden z działki bliskiej mojemu sercu - zakończenie fabuły "Władcy Pierścieni":
- Ano, wróciłem - powiedział [Sam].

W pigułce to, o co w tym wszystkim chodziło.

'Ale zylo we mnie oczekiwanie, ostatnia rzecz, jaka mi po niej zostala.
Jakich spelnien, drwin, jakich mak jeszcze sie spodziewalem? Nie wiedzialem nic, trwajac w niewzruszonej wierze, ze nie minal jeszcze czas okrutnych cudow.'

Nic nie konczy sie piekniej niz 'Solaris'.

"A każdy czytelnik ma takiego diabła, na jakiego zasłużył" - moje ulubione ostatnie zdanie, ktoś zgadnie z jakiej to książki? ;)

"Na niebie powoli gasły gwiazdy".