Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 26 kwietnia 2024
w Esensji w Esensjopedii

George R.R. Martin
‹Gra o tron›

WASZ EKSTRAKT:
100,0 (0,0) % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułGra o tron
Tytuł oryginalnyA Game of Thrones
Data wydaniakwiecień 2003
Autor
PrzekładPaweł Kruk
Wydawca Zysk i S-ka
CyklPieśń Lodu i Ognia
ISBN83-7298-370-4
Format766s. 125×183mm
Cena49,—
Gatunekfantastyka
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup

Fantasy na dwa kopyta

Esensja.pl
Esensja.pl
George R.R. Martin i Steven Erikson. Autorzy dwóch sag fantasy, których niewiele w ich twórczości łączy. Czego uczą nas ich sukcesy? Jakie strategie tworzenia literatury fantasy wynikają z powodzenia ich dzieł?

Eryk Remiezowicz

Fantasy na dwa kopyta

George R.R. Martin i Steven Erikson. Autorzy dwóch sag fantasy, których niewiele w ich twórczości łączy. Czego uczą nas ich sukcesy? Jakie strategie tworzenia literatury fantasy wynikają z powodzenia ich dzieł?

George R.R. Martin
‹Gra o tron›

WASZ EKSTRAKT:
100,0 (0,0) % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułGra o tron
Tytuł oryginalnyA Game of Thrones
Data wydaniakwiecień 2003
Autor
PrzekładPaweł Kruk
Wydawca Zysk i S-ka
CyklPieśń Lodu i Ognia
ISBN83-7298-370-4
Format766s. 125×183mm
Cena49,—
Gatunekfantastyka
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Fantasy rozrasta się i zyskuje coraz więcej miejsca na półkach z napisem „fantastyka”. Prawo Sturgeona, dosadnie opisujące wartość 90% dzieł, dotyczy i tego gatunku, jednak na powierzchnię wynurzają się czasem autorzy, którzy zyskują sobie ogromną popularność. Dwóch z nich zajęło skrajne pozycje, definiując granice tego gatunku i doszło w swej niszy do arcymistrzostwa, wytyczając pewne ramy, w obrębie których porusza się literatura fantasy. Mowa tu o Stevenie Eriksonie – mistrzu kreacji i George’u R.R. Martinie – mistrzu postaci.
Uzasadnienie powyższych tytułów pojawi się samo, wystarczy poszukać cech wspólnych i różnic między tymi autorami. Zacznijmy od wielowątkowości i epickiego rozbuchania, które obaj lubią. Czytelnik „ogląda” wydarzenia z kilku punktów widzenia, śledząc losy bohaterów rozsianych po krajach i kontynentach. Ich światy są rozległe i pełne, a skala wydarzeń może niejednokrotnie oszołomić.
Obaj pisarze są również, mówiąc niegramatycznie, fabularni. Obaj przykładają wielką wagę do tego, aby porwać czytelnika opisywanymi wydarzeniami. Obaj tworzą książki, w których zaskoczenie czai się za każdym rogiem. Przyznać jednak należy, że Eriksonowi zaskakiwać jest łatwiej. Jego rozbudowany świat pozwala mu na prosty zabieg zdejmowania zasłon, odkrywania nowości poprzez zwykłe pokazywanie, co też się tam w tle dzieje. Fabularne zwroty Martina świadczą o lepszym warsztacie, bo, choć oparte o dużo mniejszą bazę, są niemniej szokujące. W „Pieśni…” nie ma aż takiego bogactwa ras, postaci, krajobrazów, nie ma aż takiego mitologicznego zanurzenia wydarzeń w historii, jak w „Malazańskiej księdze…”, ale Martin potrafi budzić w czytelniku przekonanie co do dalszego biegu wydarzeń, po to, aby go z tego przekonania wytrącić.
Niestety, przyznać trzeba, że Erikson dla dobra akcji każe czasem swoim bohaterom zachowywać się w sposób dziwny (przykładem Sznur Psów – Coltaine mógł po prostu utrzymać ziemie dookoła Hissaru, gromiąc wszystkie armie dookoła).

Steven Erikson
‹Ogrody Księżyca›

WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułOgrody Księżyca
Tytuł oryginalnyGardens of the Moon
Data wydania2000
Autor
PrzekładMichał Jakuszewski
Wydawca MAG
CyklMalazańska Księga Poległych
ISBN83-87968-36-6
Format604s. 115x185mm
Cena35,50
Gatunekfantastyka
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Tyle podobieństw. A różnice? Na pewno Martin lepiej kreuje swoich bohaterów. Potrzebuje dużo mniej czasu, robi to kilkoma zdaniami i ma w swojej galerii postacie wszelkiego wieku, charakteru i płci, które maluje bardzo skromnie, a jednocześnie przekonująco. Tymczasem Erikson tak naprawdę umie dobrze opisać dwa typy ludzi – twardych żołnierzy z nutką romantyzmu, praprawnuków Konowała z „Czarnej Kompanii” i rozkosznych świrów o niezbornej mowie i potężnych mocach, skrytych za zasłoną pozorowanego idiotyzmu. Wypracowanie znaczących postaci niepasujących do tego wzorca – Itkoviana, Karsy Orlonga, Duikera, Heborica, Rhulada, Trulla Sengara – zajmuje mu całą powieść i idzie ciężko. Wymęczony tą kreacją Erikson nie ma czasu na innych bohaterów, co zaszkodziło „Przypływom nocy”, gdzie podjął próbę jednoczesnej kreacji kilku z nich i poległ. Seren Pedac i Hull Beddict nie wciągają, choć założenia były słuszne. Niestety, Erikson nie ma pojęcia o kreowaniu miłości między dwojgiem ludzi, jego proza jest męska.
Erikson w ogóle jest „męski”. W jego utworach mało jest kobiet zachowujących się jak kobiety, wyposażonych w te swoje cudownie odmienne zestawy spostrzeżeń i emocji. Więcej tam mężczyzn przebranych za kobiety, ozdobionych paroma detalami mającymi zasugerować odmienność ich płci. Pewnym novum była pani Zawiść, która jednak została, mimo boskich mocy, wykreowana na podstawie archetypu rozlatanej blondynki. Tymczasem Martin ma u siebie dwie piękne, dojrzałe, pełnokrwiste kobiety (Cat i Cersei), wchodzącą w dorosłość nastolatkę (Daenerys) i dorastające zbyt szybko dziewczęta (Aryę i Sansę). I mówimy tu tylko o rolach głównych, ignorując całe stado dam z drugiego planu, również istotnych dla rozwoju powieści, równie dobrze skrojonych i przekonujących w swojej kobiecości. Wartym wskazania klejnocikiem jest młoda dziewczyna z „Gry o tron”, zakochana w królu Robercie, który ją zapłodnił i znikł. Kiedy Ned ją poznaje od razu orientujemy się w jej charakterze, postawie życiowej i to pomimo znacznej krótkości tego epizodu.
Opuszczając na moment główny nurt rozważań – u Martina, od trzeciego tomu sagi począwszy, ujawnia się tendencja do cieniowania, pokazywania dobrych stron złych postaci i poczerniania charakterów tych dobrych. Przez jakiś czas było to dobre, gdyż dodawało bohaterom wiarygodności, jednak w „Nawałnicy mieczy” Martin osiągnął pewną granicę, poza którą staje się przewidywalnym i wiadomo, że każda świnia kiedyś ocaliła świat, albo przynajmniej wioskę niewinnych dzieci, podczas gdy każdy dobry człowiek z pewnością ma na sumieniu jakiś stary grzeszek, który aż strach wyciągnąć na wierzch. Trend ten przypomina ponure ostatnio smęcenie „świat jest zły a ludzie podli”. Oby GRRM nie rozwijał się dalej w tym kierunku, bo wszelkie zaskoczenie pójdzie w diabły, a tego byśmy chcieli uniknąć.

George R.R. Martin
‹Gra o tron›

WASZ EKSTRAKT:
100,0 (0,0) % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułGra o tron
Tytuł oryginalnyA Game of Thrones
Data wydania1998
Autor
PrzekładPaweł Kruk
Wydawca Zysk i S-ka
CyklPieśń Lodu i Ognia
ISBN83-7150-443-0
Format734s. 125×180mm
Gatunekfantastyka
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Erikson tymczasem jest prostszy, jego fantasy pod względem rozdziału „czarne-białe” sięga korzeniami dziadka Tolkiena. Choć jego bohaterowie są niejednoznaczni i jest kilku gości, do których (Karsa, Anomander) czujemy sympatię, choć nie powinniśmy, to autor swoje uczucia określa jasno. Ten jest OK i jesteśmy z nim. Kto raz zgrzeszył (a grzechem najstraszniejszym jest zdrada), ten poniesie karę i nikt nie będzie za nim płakał. Proste, a jednocześnie w dobie sag koniecznie silących się na szarość, bo to modne, odświeżające.
Wróćmy do tytułu „Mistrza soap opery”, który ośmielam się przyznać Martinowi. Jego umiejętność tworzenia postaci (no, lepszy warsztat, przyznajmy to), pozwala mu bazować na międzyludzkich związkach i utrzymywać czytelnika przy sobie na tej samej zasadzie, na jakiej ogląda się te „Isaury”, czekając, kto z kim, jak, kiedy i dlaczego. Zainteresowanie cyklem „Pieśni Lodu i Ognia” obraca się głównie wobec pytań o losy głównych postaci, podczas gdy fani „Malazańskiej księgi poległych” zadają nieco inne pytania.
Bo choć nie da się ukryć, że pisarską sprawnością Martin Eriksona przewyższa, to jest jednak jeden obszar, na którym twórca „Malazańskiej księgi poległych” wygrywa bezapelacyjnie i wyprzedza „Pieśń Lodu i Ognia” o kilku długości. Chodzi o warstwę mitologiczno-historyczną. Świat Martina budowany jest na obrazach naszego – stepowi koczownicy, cywilizacje azjatyckiego przepychu, honorowi rycerze zakuci w stal i żelazo. Jest tu pewien potencjał, Inni i smoki dają nadzieję na to, że Martin wyjdzie ze standardowych kreacji fantasy i podąży w nowe obszary, jednak na razie mamy do czynienia z mistrzostwem, ale jednak w ramach stereotypu fantasy pseudohistorycznej. Tymczasem Erikson, archeologiem będąc, sięgnął głębiej. Stworzył nowe rasy, nowe światy, nowe ideologie i mitologie. Dzięki konsekwencji udało mu się wykorzystać ten świat do tworzenia postaci i fabuł. Losy Karsy, Itkoviana, Rhulada i kilku innych z najlepszych jego bohaterów pociągają czytelnika, między innymi, dzięki temu, że dylematy tych postaci, ich wybory i tragedie, są ściśle związane z przedziwnym, cudownym światem Eriksona. Brzytwa Lema tępi się na sadze Eriksona – odcięcie warstwy magicznej spłyca wydarzenia, lub czyni je niemożliwymi. W „Pieśni Lodu i Ognia” jest inaczej. Choć niektóre wątki rzeczywiście związane są z magią, to jednak bazą dla wydarzeń jest zwykły niemagiczny świat i rozgrywające się w nim walki o władzę. Martin mógłby, bez wielkiej szkody dla wydarzeń, zrezygnować z czarów, tej esencji fantasy. Erikson już nie.

Steven Erikson
‹Ogrody Księżyca›

WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułOgrody Księżyca
Tytuł oryginalnyGardens of the Moon
Data wydania21 czerwca 2004
Autor
PrzekładMichał Jakuszewski
Wydawca MAG
CyklMalazańska Księga Poległych
ISBN83-89004-75-5
Format598s. 165×240mm, oprawa twarda
Cena85,—
Gatunekfantastyka
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Reasumując – obaj reprezentują dwa odmienne typy fantasy. Martin doprowadza do arcymistrzostwa wzorzec opery mydlanej, wiążąc nas ze swoimi postaciami i swoją fabułą, pozostając przy dość standardowej kreacji świata. Erikson natomiast pewne braki w pisarskim rzemiośle nadrabia niezwykłą wyobraźnią, tworząc nowe światy i penetrując nowe obszary. Pierwszy z tych typów zapełnia lukę po powieści historycznej, drugi wydaje się rodzić z RPG i starannej pracy nad detalami.
Co ciekawe, w podział „świat / postacie” daje się wciągnąć wielu innych autorów. Wciąż rosnący obszar fantasy pseudohistorycznej i małomagicznej zagospodarowują tacy pisarze jak Guy Gavriel Kay, Kate Elliot, Chaz Brenchley i Elisabeth Moon a u nas – Andrzej Sapkowski z cyklem husyckim i Feliks Kres. Fantasy „światowe” jest już rzadsze – „Miasto ognia” Nivena, będzie tu niezłym przykładem, jak i Jacek Dukaj i jego „Inne pieśni”. Wydaje się, że etykietkę tę można by przykleić „Wichrom Smoczogór” Wita Szostaka.
Patrząc na wymienione powyżej nazwiska można dojść do ciekawego wniosku – pseudohistoryka dominuje tam, gdzie na książkach więcej się zarabia, podczas gdy polscy pisarze-hobbyści raczej lubią pobawić się światem. No cóż, kierowanie się prawidłami opery mydlanej sprzyja tworzeniu dochodowych cykli.
Jak to jednak zazwyczaj w naturze bywa, najpłodniejszy obszar leży pośrodku. Najciekawsze fantasy powstaje, kiedy autor umie zachwycić czytelnika oryginalnością, ale i talentem do postaci. Ani Erikson, ani Martin nie zyskaliby rzesz fanów, gdyby nie to, że pierwszy czasem jednak umie wykreować porywającego bohatera, a drugi potrafi zgrabnie ozdobić swoją opowieść elementem cudowności. W tym środku znajduje się Tolkien, Donaldson, Hobb, Cook, AS z cyklem o Geralcie oraz dwie Anny: Borkowska i Brzezińska.
I ten to właśnie obszar rodzi nadzieje: szans fantasy warto chyba szukać w rozgrywaniu losów postaci stojących wobec wyborów wynikających z niezwykłości ich świata.
koniec
20 maja 2005

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Okładka <i>Amazing Stories Quarterly</i> z wiosny 1929 r. to portret jednego z Małogłowych.<br/>© wikipedia

Stare wspaniałe światy: Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
Andreas „Zoltar” Boegner

11 IV 2024

Czy „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, powieść, której tytuł wykorzystałem dla stworzenia nazwy niniejszego cyklu, oraz ikoniczna „1984” George’a Orwella bazują po części na pomysłach z „After 12.000 Years”, jednej z pierwszych amerykańskich antyutopii?

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (24)
Andreas „Zoltar” Boegner

7 IV 2024

Kontynuując omawianie książek SF roku 2021, przedstawiam tym razem thriller wyróżniony najważniejszą nagrodą niemieckojęzycznego fandomu. Dla kontrastu przeciwstawiam mu wydawnictwo jednego z mniej doświadczonych autorów, którego pierwsza powieść pojawiła się na rynku przed zaledwie dwu laty.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (23)
Andreas „Zoltar” Boegner

14 III 2024

Science fiction bliskiego zasięgu to popularna odmiana gatunku, łącząca zazwyczaj fantastykę z elementami powieści sensacyjnej lub kryminalnej. W poniższych przykładach chodzi o walkę ze skutkami zmian klimatycznych oraz o demontaż demokracji poprzez manipulacje opinią publiczną – w Niemczech to ostatnio gorąco dyskutowane tematy.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Tegoż twórcy

Dialogi i monologi
— Miłosz Cybowski

Nekromanci kontratakują
— Miłosz Cybowski

Dwóch panów w drodze (nie licząc lokaja)
— Miłosz Cybowski

Nie ma izolowanych opowieści
— Miłosz Cybowski

Po Westeros i okolicach
— Dawid Kantor

Przed lodem i ogniem
— Dawid Kantor

Na ubitej ziemi
— Kamil Armacki

Pieśń nad pieśniami
— Kamil Armacki

I rozczarował się czytelnik niepomiernie
— Miłosz Cybowski

Czekając końca
— Miłosz Cybowski

Tegoż autora

Najstarsza magia
— Eryk Remiezowicz

Kronika śmierci niezauważonej
— Eryk Remiezowicz

Zamknąć Królikarnię!
— Eryk Remiezowicz

Książka, która nie dotarła do nieba
— Eryk Remiezowicz

Historia żywa
— Eryk Remiezowicz

Na siłę
— Eryk Remiezowicz

Wpadnij do wikingów
— Eryk Remiezowicz

Gdzie korekta to skarb
— Eryk Remiezowicz

Anielski kryminał
— Eryk Remiezowicz

I po co ten pośpiech?
— Eryk Remiezowicz

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.