Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 3 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Charles Stross
‹Szklany dom›

EKSTRAKT:60%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułSzklany dom
Tytuł oryginalnyGlasshouse
Data wydania18 marca 2011
Autor
PrzekładWojciech M. Próchniewicz
Wydawca MAG
ISBN978-83-7480-202-4
Format432s. 125×195mm
Cena35,—
Gatunekfantastyka
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup

My jako eksperyment społeczny
[Charles Stross „Szklany dom” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
To żadna nowość, że fantastyka naukowa często więcej mówi o teraźniejszości niż postulowanej przyszłości. W „Szklanym domu” Charles Stross pod płaszczykiem wizjonerskiej futurologii przemyca znacznie trywialniejsze obserwacje o naszej niedalekiej przeszłości.

Jędrzej Burszta

My jako eksperyment społeczny
[Charles Stross „Szklany dom” - recenzja]

To żadna nowość, że fantastyka naukowa często więcej mówi o teraźniejszości niż postulowanej przyszłości. W „Szklanym domu” Charles Stross pod płaszczykiem wizjonerskiej futurologii przemyca znacznie trywialniejsze obserwacje o naszej niedalekiej przeszłości.

Charles Stross
‹Szklany dom›

EKSTRAKT:60%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułSzklany dom
Tytuł oryginalnyGlasshouse
Data wydania18 marca 2011
Autor
PrzekładWojciech M. Próchniewicz
Wydawca MAG
ISBN978-83-7480-202-4
Format432s. 125×195mm
Cena35,—
Gatunekfantastyka
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
„Szklany dom” to luźna kontynuacja znakomitego i dobrze przyjętego (również na polskim rynku) „Accelerando”, przy czym wewnątrztekstowe odniesienia tyczą się nie tyle fabuły, co kreacji samego (wszech)świata, będącego rozwinięciem unikatowej w skali gatunku, futurologicznej wizji autora. W ostatnim rozdziale „Accelerando”, sumującym niejako wcześniejsze rewolucje transhumanistycznego postępu rozrysowane przez Strossa, rozwarstwiona poprzez „akcelerację” ludzkość rozniosła się po wszechświecie. Za sprawą wynalezienia tzw. bramek T (teleporterów) oraz A (asemblerów) pokonano fizyczne bariery podróżowania w kosmosie oraz śmiertelności ciała. Nowe szczepy postludzi skolonizowały międzygwiezdną pustkę, tworząc nowe odłamy cywilizacji, prowadząc nowe wojny i żyjąc w nowych ciałach-nieciałach. Wpisując się w popularny w ostatnich latach nurt fantastyki transhumanistycznej, w oryginalnie wydanym w 2006 roku „Szklanym domu” Stross nie eksploruje jednak konsekwencji złożonej ewolucji/rewolucji – zamiast pogłębić naszkicowany dość powściągliwie obraz, czego być może oczekiwali miłośnicy „Accelerando”, zdecydował się opowiedzieć inną historię; odchodząc od wydarzeń w skali wszechświata, skupił się na mikroświecie garstki postludzkich bohaterów.
Protagonista powieści to klasyczny typ „bohatera bez pamięci”, który pewnego dnia budzi się w ciele białego mężczyzny o imieniu Robin, posiadając jedynie niejasne wspomnienia dawnego życia, rozbitego na kilka nieprzystających do siebie egzystencji (podczas tajemniczych wojen cenzorskich funkcjonował choćby pod postacią bojowego czołgu). W wyniku operacji przeprowadzonej przez chirurgów-spowiedników utracił swoją dawną tożsamość – stał się dosłownie rozumianą tabula rasa. Jego poprzednie „ja” pozostawiło jedynie lakoniczny list, częściowo wyjaśniający powody swojej decyzji. W ramach bolesnego i niełatwego procesu rehabilitacji tożsamości Robin zgadza się uczestniczyć w intrygującym eksperymencie: na okres 300 megasekund (trzech ziemskich lat) zostaje królikiem doświadczalnym testującym warunki życia w historycznej epoce zwanej wiekami ciemnymi, o której z powodu niedostatku źródeł wiadomo niewiele.
Eksperyment ma na celu odtworzenie warunków życia na dawnej, zapomnianej Ziemi. Otrzymawszy nowe orto-ciała, uczestnicy zostają przeniesieni do sztucznie wygenerowanej przestrzeni niewielkiego miasteczka z początków lat 50. XX wieku. Historyczna inscenizacja oparta na skąpych źródłach dość prędko przemienia się w specyficzny rodzaj reality show, sterowany odgórnie i nadzorowany zarówno przez samych eksperymentatorów, jak i przez ściśle opracowany system nagród i kar. Wedle niego każdej społecznej interakcji (płacenie kartą kredytową, odpowiedni ubiór, zachowanie w miejscu publicznym itd.) odpowiada określona liczba punktów. Jak nietrudno się domyślić, idealistyczne założenia projektu dość prędko okażą się kłamliwe, a określenie sukcesu bądź porażki (oraz, co gorsza, planowanego terminu zakończenia) eksperymentu prawie niemożliwe. W dodatku kiełkujące zaczątki dwudziestowiecznego (dodajmy: amerykańskiego) społeczeństwa z biegiem czasu coraz silniej przypominają grupę pozostawionych samych sobie dzieci z „Władcy much” Goldinga. Jak widać - teza niezbyt rewolucjonizująca.
Dużym atutem pisarstwa Strossa, obecnym również w „Accelerando”, jest bez wątpienia bezlik oryginalnych pomysłów. Przedstawiony na kartach „Szklanego domu” ekstrawagancki eksperyment – próba wyhodowania dawno wymarłego ziemskiego plemienia – służy jako wygodny literacki poligon do poruszania najróżniejszych i często fascynujących problemów z pogranicza socjologii i psychologii. Wydaje się jednak, że ta materia – w przeciwieństwie do wyekstrapolowanych praw ekonomii, stanowiących podwaliny świata poprzedniej powieści – nie leży Strossowi tak dobrze. Zbyt często poprzestaje on na dość powierzchownych obserwacjach, które nawet jeśli obiektywnie poprawne, nie oferują niczego więcej poza konstatację, że życie społeczne to obłudny teatr. Szkoda, bo sam pomysł przyjrzenia się współczesności z punktu widzenia rasy Obcych (którymi dla nas, śmiertelnych i biologicznych ludzi, jawi się cywilizacja transhumanistyczna) jest wyśmienity, a uzyskane w ten sposób poczucie dziwności oraz mentalnego dystansu, pozwala mocno skruszyć fundamenty życia społecznego, szczególnie w odniesieniu do uwarunkowanego przez płeć podziału ról społecznych. Tego typu spostrzeżeń jest w „Szklanym domu” sporo, choć nazbyt uproszczonych, czasem aż domagających się – przynajmniej fabularnego – rozwinięcia i pogłębienia, tym bardziej że już sam „zmiennopłciowy” narrator powieści, Robin/Reeve, mógłby stanowić przyczynek do ciekawych rozmyślań na temat cielesności i seksualności.
„Szklany dom” więcej obiecuje niż zapewnia. Być może część winy ponosi konstrukcja fabuły, która zdaje się być ściśle podporządkowana potrzebie jak najprecyzyjniejszego ukazania wadliwego sposobu funkcjonowania eksperymentu; okrywająca go tajemnica, którą stopniowo rozszyfrowuje bohater, wymaga by ten przynależał do irytującej (acz nierzadkiej dla science fiction) grupy postaci z niewiadomych względów lepszych od pozostałych. Oznacza to, że w odróżnieniu od innych uczestników, potulnie przyjmujących bezwzględne reguły i bezkrytycznie podporządkowujących się tyranii punktów, Robin/Reeve od samego początku czuje, że coś jest nie tak, i potrafi przejrzeć matactwa twórców projektu (i nawet odsłaniana etapami przeszłość bohatera nie jest wystarczającym tego uzasadnieniem). W wyniku tego cierpi akcja powieści: mało zajmująca z racji skonwencjonalizowania, a co gorsza, niepotrzebnie efekciarska w końcowych fragmentach.
Pomimo licznych mankamentów nie sposób całkowicie przekreślać „Szklanego domu”. Powieść Strossa to przyzwoita pozycja, sprawnie napisana (choć bez stylistycznych fajerwerków), z pewnością wyrastająca ponad przeciętność choćby z racji dobrze przemyślanego pomysłu fundującego (eksperymentu z zakresu historycznej rekonstrukcji czasów współczesnych). Pozostaje mieć nadzieję, że z biegiem lat stanie się zaledwie zastanawiającą ciekawostką w bibliografii pisarza o tak imponującej wyobraźni.
koniec
15 czerwca 2011

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Przerwane beztroskie dzieciństwo
Marcin Mroziuk

2 V 2024

Z jednej strony „Sprzedawca marzeń” to po prostu wciągająca powieść przygodowa, z drugiej zaś strony książka Katarzyny Ryrych przybliża młodym czytelnikom gęstniejącą atmosferę przed wybuchem II wojny światowej i cierpienia ludności cywilnej na jej początku.

więcej »

Krótko o książkach: Komu mogłoby zależeć?
Joanna Kapica-Curzytek

2 V 2024

W „PS. Dzięki za zbrodnie” jest bardzo dużo tropów prowadzących w stronę klasycznej powieści detektywistycznej. Znajdziemy tu wszystko, co najlepsze w gatunku cozy crime.

więcej »

Ten okrutny XX wiek: Budowle muszą runąć
Miłosz Cybowski

29 IV 2024

Zdobycie ruin klasztoru na Monte Cassino przez żołnierzy armii Andersa obrosło wieloma mitami. Jednak „Monte Cassino” Matthew Parkera bardzo dobrze pokazuje, że był to jedynie drobny epizod w walkach o przełamanie niemieckich linii obrony na południe od Rzymu.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Tegoż twórcy

Esensja czyta: Luty 2017
— Przemysław Ciura, Dawid Kantor, Joanna Kapica-Curzytek, Anna Nieznaj, Beatrycze Nowicka, Marcin Osuch, Konrad Wągrowski

Ponad pustynią rzeczywistości
— Beatrycze Nowicka

Cudzego nie znacie: Walcząc z biurokracją i kosmicznym horrorem
— Miłosz Cybowski

Esensja czyta: Lato 2009
— Jakub Gałka, Anna Kańtoch, Joanna Słupek, Mieszko B. Wandowicz, Konrad Wągrowski

Economical fiction, czyli o czym marzą elektroniczne koty?
— Jakub Gałka

Osobliwie dobra fantastyka
— Michał Kubalski

Cudzego nie znacie: Galaktyczni agenci i niszczyciele gwiazd
— Michał Kubalski

Tegoż autora

Dym/nie-dym i polarne niedźwiedzie na tropikalnej wyspie
— Konrad Wągrowski, Jędrzej Burszta, Marcin T.P. Łuczyński, Karol Kućmierz

O malarstwie i rewolucji
— Jędrzej Burszta

Cień dawnej świetności
— Jędrzej Burszta

Polska inna, a jednak ta sama
— Jędrzej Burszta

Szaleństwo na zamku Gormenghast
— Jędrzej Burszta

Nadduszo, zlituj się!
— Jędrzej Burszta

Czarownica jaka jest, każdy widzi…
— Jędrzej Burszta

Michel Houellebecq, pisarz
— Jędrzej Burszta

W tym szaleństwie nie ma metody
— Jędrzej Burszta

Żony i mężowie
— Jędrzej Burszta

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.