Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 26 kwietnia 2024
w Esensji w Esensjopedii

Stephen King
‹Przebudzenie›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułPrzebudzenie
Tytuł oryginalnyRevival
Data wydania13 listopada 2014
Autor
PrzekładTomasz Wilusz
Wydawca Prószyński i S-ka
ISBN978-83-7961-070-9
Format536. 142×202mm
Cena42,—
Gatunekgroza / horror
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup

Król nie jest nagi
[Stephen King „Przebudzenie” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
W wielu recenzjach „Przebudzenia” Stephena Kinga powraca nuta rozczarowania: oto doświadczony i sprawny rzemieślnik dostarcza konsumentom swojej prozy kolejną porcję dania, do którego przez lata przywykli. Nie jest to ocena sprawiedliwa, bo choć nie mamy do czynienia z książką wybitną, daleko jej również do miana dzieła wtórnego.

Artur Chruściel

Król nie jest nagi
[Stephen King „Przebudzenie” - recenzja]

W wielu recenzjach „Przebudzenia” Stephena Kinga powraca nuta rozczarowania: oto doświadczony i sprawny rzemieślnik dostarcza konsumentom swojej prozy kolejną porcję dania, do którego przez lata przywykli. Nie jest to ocena sprawiedliwa, bo choć nie mamy do czynienia z książką wybitną, daleko jej również do miana dzieła wtórnego.

Stephen King
‹Przebudzenie›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułPrzebudzenie
Tytuł oryginalnyRevival
Data wydania13 listopada 2014
Autor
PrzekładTomasz Wilusz
Wydawca Prószyński i S-ka
ISBN978-83-7961-070-9
Format536. 142×202mm
Cena42,—
Gatunekgroza / horror
WWW
Zobacz w
Wyszukaj wMadBooks.pl
Wyszukaj wSelkar.pl
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj / Kup
Pogłoski o śmierci króla horroru są w każdym razie mocno przesadzone. Pojawiające się w rodzimej krytyce niemal od początku obecności Kinga na polskim rynku (wówczas miał detronizować go Clive Barker), znajdowały potwierdzenie za każdym razem, kiedy sinusoida pisarskiej formy spadała do minimum w postaci nieudanej „Bezsenności” czy niedawnego „Pana Mercedesa”. Budziły wątpliwości powroty do klasycznej opowieści o duchach (w „Ręce mistrza” czy dużo wcześniejszym „Worku kości”) i tylko objętością nawiązujące do dzieł największych „Pod kopułą”. A przy tym przez cały ten czas był King autorem poszukującym – stylistycznie (brawurowa „Historia Lisey”), tematycznie („Dallas ′63”), formalnie („Zielona mila” debiutująca jako powieść w odcinkach). Kończył – lub nie – swoje opus magnum w postaci cyklu „Mrocznej Wieży” i zaskakiwał przypominając „Ciemną bezgwiezdną nocą”, że wciąż świetnie się czuje również w tych klimatach, z których znamy go najlepiej.
I kiedy wydawało się, że autor „Lśnienia” pożera swój literacki ogon, zapowiadając jego sequel (zeszłoroczny „Doktor Sen”), dostaliśmy książkę zupełnie od swej poprzedniczki odmienną, czerpiącą z niej niewiele ponad psychologiczne tło dla postaci głównego bohatera. „Doktor Sen” jest dla rozważań o „Przebudzeniu” ważny z jeszcze jednego powodu – świadomie lub nie (choć skłaniałbym się ku tej pierwszej opcji) odszedł w nim King od horroru najdalej jak to możliwe w jego granicach. Wszak wampiry z Pradziwego Węzła są niemal bezbronne wobec determinacji Dana i Abry, role myśliwego i ofiary zmieniają się tak szybko, że o prawdziwej grozie nie może być mowy. Uczynił tu King swojemu gatunkowi rzecz podobną do tego, co z ludlumowskim conspiracy thrillerem zrobił Stieg Larsson w „Zamku z piasku, który runął”. I nie stawiałbym próby Larssona wyżej tylko dlatego, że „społeczeństwo otwarte kontra spisek” to temat dużo mniej ograny niż „przyjaźń i duchowa bliskość kontra potwory”.
Gdzie w tym obrazie miejsce na „Przebudzenie"? Zanim przejdę do rzeczy, jeszcze raz przywołam dawne dzieła Kinga. Jest wiele znaków rozpoznawczych cechujących twórczość autora „Miasteczka Salem”. Tym, z czego poznaliśmy go najpierw, był powracający w wielu wczesnych powieściach motyw: klasyczne zagrożenie odświeżone i umieszczone we współczesnych dekoracjach. Jeśli wampiry, to w amerykańskim miasteczku, jeśli duch, to nawiedzający samochód lub hotel. Wczesną bibliografię Kinga uzupełniały: telepatia, telekineza, pirokineza, epidemia supergrypy i wściekły bernardyn. I jeśli mówić o zakorzenieniu Kinga w klasyce grozy, to swoją twórczością oddawał hołdy głównie horrorowej pulpie z czasów jego młodości. Obecność – uzasadniona lub nie – jej tandetnej rekwizytorni to kolejny znak rozpoznawczy autora. Jeżeli, jak w „Przebudzeniu”, brakuje na nią dobrego miejsca, to możemy być pewni, że gnijące zwłoki, wychodzące z nich robactwo i oczy wypadające z oczodołów co najmniej się komuś przyśnią.
Związki króla horroru z klasykami budującymi fundamenty literatury grozy tak oczywiste, by nie rzec – nachalne, nie były, zwłaszcza poza kartami „Danse Macabre”. Zresztą jednym z fundamentów komercyjnego sukcesu Kinga było pokazanie, jak bardzo horror potrzebuje świeżego spojrzenia. Tymczasem po anty-horrorze, jakim był „Doktor Sen”, otrzymaliśmy klasyk już nawet nie spod znaku „starego dobrego Kinga”, ale wręcz H.P. Lovecrafta i Mary Shelley. Stworzony jakby kingowską metodą à rebours: tło i postacie niby nadal współczesne, ale motyw (a i wiele z motywacji bohaterów) podany w formie kanonicznej. Rzecz dawno w fantastyce nie widziana: szalony naukowiec amator dociekający tajemnic leżących za wrotami śmierci i jego przyjaciel / dłużnik / asystent / ofiara, po latach spisujący historię niewypowiedzianej grozy, jakiej doświadczyli, gdy wrota się udało uchylić. Brzmi to kuriozalnie i cokolwiek głupio, ale zapewniam, że takie nie jest. Jest metoda w tym szaleństwie.
Sama koncepcja starsza jest niż Szekspir, ale dezynwoltura, z jaką dziś wkładamy bohaterów o na wskroś współczesnej psychice w historyczne lub pseudohistoryczne dekoracje, oswoiła nas z nią na tyle, że wyraźnie akcentowana feudalna mentalność postaci z „Pieśni Lodu i Ognia” stała się jednym z wyznaczników świeżości tej serii. Na tym popkulturowym tle bohater Kinga, bedący przez większość czasu również bardzo kingowskim bohaterem, momentami straszliwie zgrzyta, jakby założył melonik i wziął do rąk laseczkę. Jamie Morton wychowany został na osobę religijną, ale ścieżki jego i wiary się rozeszły. Jest muzykiem rockowym, uzależnienie od narkotyków doprowadziło go na samo dno, od nałogu uwolnił się dzięki terapii eksperymentującego z „tajemną elektrycznością” Charlesa Jacobsa. Samego Jacobsa znał zresztą od dziecka, wtedy jeszcze jako pastora, który człowiekiem wiary przestał być w okolicznościach dużo bardziej dramatycznych niż Jamie. Szybko okazuje się, że kontakt z mocami, którymi operuje Jacobs, ma skutki uboczne, niezbyt przyjemne, ale zwykle o wiele mniej dokuczliwe niż dolegliwość, którą leczył i – zazwyczaj – przemijające z czasem. Nieco później poznamy również niewielki procent przypadków, w których terapia poszła bardzo źle. Ale konflikt, w który Jamie wchodzi z Jacobsem, domagając się by ten zaprzestał eksperymentów i leczenia, jest niewiarygodny i kompletnie nieprzekonujący – dopóki nie zdamy sobie sprawy, jak bardzo jest anachroniczny.
Dyskusje, które obaj panowie toczą o prawach natury i powinnościach nauki, po drobnych poprawkach nie dziwiłyby na kartach powieści z XIX wieku. Złość i rozczarowanie Jamiego wobec faktu, że Jacobsa bardziej interesują jego eksperymenty niż los pacjentów, również mniej będzie razić, jeśli postarzy się ją o półtora stulecia. W końcu, rzecz jasna, okaże się, że cena za dobrodziejstwa tajemnej elektryczności była większa niż ktokolwiek mógł przypuszczać – czytamy przecież horror. Nie zmienia to faktu, że przez większość książki Jamie mógł przeciw Jacobsowi wysuwać jedynie przykurzone i śmiesznie dziś brzmiące frazesy o nieigraniu z naturą. I to jest dopiero konkluzja, od której włos się jeży na głowie. Po tym, jak nie zginęliśmy w atomowej apokalipsie wojny, która przestała być zimna, oduczyliśmy się bać. Ceną za ocalenie okazał się język, którym można by na poważnie wyartykułować lęk przed postępem. Dzisiejsza fantastyka mówi raczej, jak technologia nas zmieni. Jeśli coś ma nas zeżreć, to co najwyżej zombie.
Na tej konkluzji jednak nie skończę, bo jest ona dla dzieła Kinga marginalna, a może nawet nieprzewidziana przez autora. Cała ta zabawa z klasyką ma zaprowadzić czytelnika w zupełnie inne rejony.
Fabuła „Przebudzenia”, pomijając charakterystyczne dla Kinga, choć oszczędnie dawkowane flashforwardy, rozwija się chronologicznie, od lat sześćdziesiątych po epilog w niedalekiej przyszłości. Jednocześnie literacko jest to podróż od najbardziej dla autora typowej narracji, scenografii i postaci, po coraz większe nasycenie wspomnianymi anachronicznymi elementami. W scenie kulminacyjnej mamy już do czynienia ze stylizacją, frazy jak z Lovecrafta padają jedna za drugą: „Wspiął się na palce, jakby podejmował ostatni rozpaczliwy wysiłek, żeby wyswobodzić się z uścisku istoty wdzierającej się z tego obłąkanego świata cieni, który, teraz już wiem, leży tak blisko naszego”. Wszystko to prowadzi jednak do tezy, która z jednej strony jest logicznym rozwinięciem mitologii Lovecrafta, a z drugiej – klasykom brakowało języka do tak ostrego jej postawienia, podobnie jak Jamie nie znajduje go w sporze z Jacobsem.
Strzeżcie się popkultury, kiedy mówi o religii i śmierci – zbyt łatwo popada w banał. Autor, który chce sprzedawać książki w milionowych nakładach, nie będzie niepokoił czytelników wychodzeniem poza ramki uspakajającego „Boga nie ma, ale bądźcie dla siebie dobrzy”, albo: jest taki, w jakiego wierzy grupa targetowa – i też bądźcie dobrzy. O śmierci lepiej w ogóle nie wspominać (w sensie metafizycznym rzecz jasna, bo nic tak nie ożywia książki…). Sam Stephen King na tym polu tematycznym również oszałamiających sukcesów nie odnotował. Tabu śmierci przynajmniej dostrzegł w „Cmętarzu zwieżąt”, z Bogiem najciekawiej – choć dość kontrowersyjnie – poczynał sobie w „Bastionie”. Teraz, jako człowiek już niemłody, zmierzył się z tematem na poważnie i chyba „Przebudzenie” jest tu głosem w jego twórczości najdojrzalszym.
Trzeba przyznać, że odwrócenie znaków, którego dokonał, robi wrażenie. Afirmacja życia nie poprzez nieistnienie zaświatów, ale właśnie przez to, że istnieją? Jest to może okrutne i cyniczne, jak obietnica życia wiecznego, którą Jamie otrzymuje na ostatnich stronach książki, ale banału w tym nie ma. Byłaby to zarazem wizja prawdziwie przerażająca, gdyby nie przedstawiać jej językiem i obrazami mitologii, która została przez kulturę przetworzona aż po Latającego Potwora Spaghetti. I może o to właśnie chodziło? Nie (tylko) hołd dla mistrzów, ale oswojenie i zneutralizowanie lęku przed nieuniknionym. Horror który uspokaja? Może faktycznie King nie jest taki dobry jak kiedyś, ale za to jest coraz ciekawszy.
koniec
29 grudnia 2014

Komentarze

29 XII 2014   22:09:01

W porównaniu z "Doktorem snem" czy szczególnie z nieszczęsnym "Panem Mercedesem" jest to bardzo dobra książka. Ale poziomu np. "Zielonej Mili" King już chyba nie osiągnie. "Peak" jego możliwości minął...

30 XII 2014   01:13:14

Ja za jedną z najbardziej udanych książek Kinga uważam "Wielki marsz", który choć dosyć krótki, to poruszał moim zdaniem ciekawe zagadnienia dotyczące zła i natury ludzkiej. Po nowe książki Kinga nie sięgam natomiast dlatego, że nie przeczytałem jeszcze wszystkich najlepszych "starych" dzieł pisarza. Chociaż po przeczytaniu recenzji mam ochotę na "Przebudzenie". Może jak dostrzegę w bibliotece, to się skuszę.

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

PRL w kryminale: Człowiek z blizną i milicjant bez munduru
Sebastian Chosiński

26 IV 2024

Szczęsny szybko zaskarbił sobie sympatię czytelników, w efekcie rok po roku Anna Kłodzińska publikowała kolejne powieści, w których rozwiązywał on mniej lub bardziej skomplikowane dochodzenia. W „Srebrzystej śmierci” Białemu Kapitanowi dane jest prowadzić śledztwo w sprawie handlu… białym proszkiem.

więcej »

Studium utraty
Joanna Kapica-Curzytek

25 IV 2024

Powieść czeskiej pisarki „Lata ciszy” to psychologiczny osobisty dramat i zarazem przejmujący portret okresu komunizmu w Czechosłowacji.

więcej »

Szereg niebezpieczeństw i nieprzewidywalnych zdarzeń
Joanna Kapica-Curzytek

21 IV 2024

„Pingwiny cesarskie” jest ciekawym zapisem realizowania naukowej pasji oraz refleksją na temat piękna i różnorodności życia na naszej planecie.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Inne recenzje

Esensja czyta: Luty 2015
— Miłosz Cybowski, Jacek Jaciubek, Jarosław Loretz, Marcin Mroziuk, Joanna Słupek, Konrad Wągrowski

Tegoż twórcy

Krótko o książkach: Upływ czasu
— Joanna Kapica-Curzytek

Wybawca lekki jak piórko
— Dominika Cirocka

Sir Roland pod Mroczną Wieżą stanął
— Katarzyna Piekarz

Pudełko nie czarno-białe
— Dominika Cirocka

Esensja czyta: Lipiec 2017
— Dominika Cirocka, Miłosz Cybowski, Jarosław Loretz, Beatrycze Nowicka, Katarzyna Piekarz, Agnieszka ‘Achika’ Szady

Esensja czyta: Czerwiec 2017
— Miłosz Cybowski, Dawid Kantor, Anna Kańtoch, Joanna Kapica-Curzytek, Jarosław Loretz, Marcin Mroziuk

Esensja czyta: Maj 2017
— Miłosz Cybowski, Dawid Kantor, Joanna Kapica-Curzytek, Magdalena Kubasiewicz, Jarosław Loretz, Marcin Mroziuk, Katarzyna Piekarz

Esensja czyta: Styczeń 2017
— Miłosz Cybowski, Dawid Kantor, Anna Kańtoch, Joanna Kapica-Curzytek, Beatrycze Nowicka, Marcin Osuch, Konrad Wągrowski

Tym razem bez koszmarów
— Dominika Cirocka

Historia niesie pisarza
— Tomasz Kujawski

Tegoż autora

Ranking, który spadł na Ziemię
— Sebastian Chosiński, Artur Chruściel, Jakub Gałka, Jacek Jaciubek, Michał Kubalski, Jarosław Loretz, Konrad Wągrowski, Kamil Witek

Ktoś, kto wziął tu pieniądze, nie do końca się napracował…
— Sebastian Chosiński, Artur Chruściel, Grzegorz Fortuna, Jakub Gałka, Mateusz Kowalski, Alicja Kuciel, Konrad Wągrowski

Bez zwierciadła
— Artur Chruściel

Palahniuk w kiepskim opakowaniu
— Artur Chruściel

Save the president, save the world
— Artur Chruściel

Science fiction
— Artur Chruściel

Dukaj napisał książkę dziwną
— Artur Chruściel, Michał Foerster, Anna Kańtoch, Krzysztof Wójcikiewicz

Najlepsze polskie opowiadania fantastyczne – suplement
— Artur Chruściel, Jakub Gałka, Michał Kubalski, Mieszko B. Wandowicz, Konrad Wągrowski

Sztuka psucia książek według Cody’ego McFadyena
— Artur Chruściel

Klisze we krwi II: Nowa nadzieja
— Artur Chruściel

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.