Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 27 kwietnia 2024
w Esensji w Esensjopedii

Dziewoje bylicą przepasane

Esensja.pl
Esensja.pl
Przed czym chroni sól świętej Agaty, kto wyjdzie za mąż w zapusty i czego nie należy robić w noc z 24 na 25 czerwca – o tym, i innych ciekawych rzeczach można było dowiedzieć się na obchodach Nocy Świętojańskiej w lubelskim skansenie.

Agnieszka ‘Achika’ Szady

Dziewoje bylicą przepasane

Przed czym chroni sól świętej Agaty, kto wyjdzie za mąż w zapusty i czego nie należy robić w noc z 24 na 25 czerwca – o tym, i innych ciekawych rzeczach można było dowiedzieć się na obchodach Nocy Świętojańskiej w lubelskim skansenie.
Jedna z pań wijących wianki<br/>fot. Agnieszka Szady
Jedna z pań wijących wianki
fot. Agnieszka Szady
Muzeum Wsi Lubelskiej, 26 czerwca 2021 r.
Noc Świętojańska była w zasadzie świętojańskim popołudniem, jako że zaczęła się już o godzinie 16:00, jednak i tak cieszyłam się z rzadkiej okazji zobaczenia skansenu o zachodzie słońca, normalnie bowiem zamykają go o szóstej. Atrakcje były skupione w sektorze Powiśle, czyli wokół stawu. Dzieci mogły narysować kwiat paproci, a rysunki zawieszono na okapie stojącej na łączce altanki. Najbardziej podobało mi się dzieło niejakiego Samuela lat 10, jak głosił podpis.
Profesjonalne uwicie wianka (ze wszystkimi obowiązkowymi roślinami, jak rumianek, bylica czy lubczyk) kosztowało 40 złotych, ale panie zachęcały też do samodzielnego wicia z wykorzystaniem obficie rosnącego pod drzewami podagrycznika, który akurat wchodzi w okres kwitnienia, a jego kremowobiałe baldachy są całkiem dekoracyjne. Generalnie jakieś 95% niewiast paradowało w wieńcach, wliczając w to również całkiem małe niewieściątka, takie, które jeszcze samodzielnie nie chodzą.
Opowieści o świętych<br/>fot. Agnieszka Szady
Opowieści o świętych
fot. Agnieszka Szady
W skrytej za drzewami i zaroślami zagrodzie odbywały się prelekcje na temat symboliki wody i ognia w wierzeniach staropolskich. Trochę się spóźniłam i mogłam już tylko wysłuchać życiorysów świętych związanych z tymi żywiołami. Wodzie patronuje święty Jan Nepomucen, odpowiedzialny zarówno za susze jak i powodzie. Przedstawiany jest zwykle w stroju zakonnym, z palcem na ustach, bo jako spowiednik żony króla Czech nie zdradził jej wyznań, za co został utopiony1). W czasie suszy rzeźby świętego bywały rytualnie polewane wodą, a nawet podtapiane, jeśli modlitwy o deszcz nie dawały skutku. Święty Florian jako patron strażaków chroni od ognia, wspomagany przez świętą Agatę (ona chroni w szczególności przed pożarami wywołanymi uderzeniem pioruna), której welonowi, przechowanemu jako relikwia, przypisuje się uratowanie sycylijskiego miasteczka przed wybuchem Etny. „Sól świętej Agaty od ognia strzeże chaty” – pani kustoszka pokazała nam niewielkie naczynie z solą znalezione w jednym z domów w pobliskiej dzielnicy.
O sobótce<br/>fot. Agnieszka Szady
O sobótce
fot. Agnieszka Szady
Św. Florian jest przedstawiany w stroju żołnierza rzymskiego, często w towarzystwie kamienia młyńskiego, z którym został utopiony. W XII wieku sprowadzono jego relikwie do Krakowa po dość specyficznym rytuale: ówczesny papież zszedł do krypt i pytał świętych, który chce wyjechać do Polski. Wszyscy odwracali się plecami, tylko Florian podniósł rękę. Woły ciągnące wóz zatrzymały się w Kleparzu (obecnie dzielnica Krakowa, wtedy – osobne miasteczko), więc uznano, że święty właśnie tam chce „zamieszkać”, i postawiono kościół pod jego wezwaniem.
Na stodole wisiała wystawa rycin przedstawiających XIX-wieczne wyobrażenia na temat obchodów nocy świętojańskiej, oraz współczesnych zdjęć właśnie ze skansenu. Były też obszerne cytaty z poezji i prozy, na przykład z Kochanowskiego:
Piękna nocy, życz pogody,
Broń wiatrów i nagłej wody.
Dziś przyszedł czas, że na dworze
Mamy czekać rannej zorze.2)
Tak to matki nam podały,
Same także z drugich miały,
Że na dzień Świętego Jana
Zawżdy sobótka palana.
Spektakl - początek<br/>fot. Agnieszka Szady
Spektakl - początek
fot. Agnieszka Szady
W pewnej chwili przez megafon jakaś pani ogłosiła, że zaczyna się szukanie kwiatu paproci i wszystkie dzieci oraz nastolatki runęły w krzaki. Kwiat odnalazł się jakieś trzy minuty później, byłam nieomal świadkiem.
Główną atrakcją był występ zespołu z gminy Hańsk. Myślałam, że pośpiewają pieśni i pójdą, a to było całe przedstawienie teatralne! Nastoletnie dziewczęta wiły wianki, zaś kumoszki gromadziły się na ławie obok i wymieniały plotki oraz dobre rady. Co jakiś czas ktoś zaczynał śpiewać piosenkę i wszyscy dołączali. Przyszedł mąż jednej z gospodyń i dostał pierogów, dziewczęta wijące też. Następnie wpadł sąsiad z prośbą o pożyczenie konia do zwózki siana (bo mu się Myszata świeżo oźrebiła), co nie spotkało się z entuzjazmem, dopóki nie pojawiła się flaszka, co z kolei spowodowało docinki kumoszek, że „o, patrzcie, jak to będą siano zwozić!…”. Najstarsza gospodyni pokazała pannom, jak się prawidłowo mocuje do wianka krzyżak ze świeczką. Gdzieś w międzyczasie wpadł zdyszany Jasiek (z nowoczesną fryzurą na boczek, co jednak jakoś dziwnie pasowało do lnianej koszuli i portek) z informacja, że chłopaki już zgromadzili drewno i z prośbą o pożyczenie hubki i krzesiwa. Ojciec zmyli mu głowę, instruując, że świętojańskie ognisko należy rozpalać pocierając o siebie dwa kawałki drewna. Na koniec wszyscy, z dziewczętami na przedzie, utworzyli korowód i ruszyli w stronę zejścia nad staw, aby puścić wianki. Niestety, równocześnie jakiś geniusz techniki i organizacji włączył na cały regulator nagłośnienie z muzyką z jakiegoś filmu. Była ona nawet całkiem nastrojowa, szkoda, że całkowicie zagłuszyła rytualną pieśń…
Babka wracająca z jagodobrania<br/>fot. Agnieszka Szady
Babka wracająca z jagodobrania
fot. Agnieszka Szady
Ponieważ staw jest z definicji wodą stojącą, prawidłowe puszczenie wianków wymagało nieco chlapania i tworzenia sztucznych fal, aby raczyły choć na metr oddalić się od brzegu. Niektóre damy z publiczności również rzuciły na wodę swoje kwietne dekoracje (acz zauważyłam, że nie te po cztery dychy). Na koniec dziewczęta okrążały ognisko, rzucając do niego bylicę, którą były przepasane, i recytowały rymowankę o tym, że czarownice już nie zabiorą mleka.
Kilkanaście metrów dalej odbywały się warsztaty pieśni rytualnych, składające się z jednego młodzieńca i trzech dziewczyn. Teksty pieśni były wydrukowane na kartkach, z informacją, od kogo pochodzą słowa, na przykład „Łuszczów, gmina Łęczna 1962, Helena Gaca ur. 1886”. Uczyliśmy się, powtarzając po jednej linijce. Młodzian miał minę pod tytułem „rany, przecież im nie powiem, że wyją…”, ale nas chwalił. Pieśni sobótkowe mają w refrenie „o to to” albo „to to to”. Te, których się uczyliśmy, były dość proste, ale chór odśpiewał jeszcze taką o częstowaniu piwem i drugą, o wiciu wianków:
Idziemy nad staw<br/>fot. Agnieszka Szady
Idziemy nad staw
fot. Agnieszka Szady
Wije wianek z pokrzywy – pójdzie za mąż przed żniwy,
Wije wianek z łobody – pójdzie za mąż przed Gody,
Wije wianek z kapusty (sic!) – pójdzie za mąż w Zapusty.
Piosenka „Tarninowy ogień” brzmi następująco: „Rozpalił nam Pan Bóg tarninowy ogień, to to to to to to. / Do tego ogieńka wszyscy święci zbiegli, to to to to to to. / Jeno tam jednego nie było świętego, to to to to to to.”
Prowadzący warsztaty: Co państwo sądzą?
Ja: Ta fabuła tak nagle się urywa…
Nieobecnym świętym jest Jan, który strzeże przed czarownicami. Prowadzący opowiadał jeszcze sporo o tym, jak wyglądały obchody sobótki; przyszło więcej słuchaczy, więc nasza grupa się pożegnała, robiąc miejsce kolejnej. Impreza była bardzo udana.
Nad stawem<br/>fot. Agnieszka Szady
Nad stawem
fot. Agnieszka Szady
Puszczone<br/>fot. Agnieszka Szady
Puszczone
fot. Agnieszka Szady
Warsztaty pieśni<br/>fot. Agnieszka Szady
Warsztaty pieśni
fot. Agnieszka Szady
koniec
13 lipca 2021
1) W rzeczywistości chodziło o zatarg polityczny związany z kandydatami na stanowisko opata w Kladrubach.
2) W noc świętojańską, która jest czasem granicznym i magicznym, nie należało spać, ale czuwać i rytualnie obejrzeć wschód słońca.

Komentarze

19 VII 2021   13:06:58

Ech, Achika. Dziewczyna z Lubelskiego, a nie wie, jakie ładne odłogi może dać kapusta. Secundo- widać, że żadna już nie panna, z ruty wianka nie wiły.

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Lublin, al. Warszawska 96

Najnowsze

Od Lukrecji Borgii do bitew kosmicznych
Agnieszka ‘Achika’ Szady

1 XII 2023

Czy Magda Kozak była pierwszą Polką w stanie nieważkości? Ilu mężów zabiła Lukrecja Borgia? Kto pomógł bojownikom Bundu w starciu z carską policją? I wreszcie zdjęcie jakiego tajemniczego przedmiotu pokazywał Andrzej Pilipiuk? Tego wszystkiego dowiecie się z poniższej relacji z lubelskiego konwentu StarFest.

więcej »

Razem: Odcinek 3: Inspirująca Praktyczna Pani
Radosław Owczarek

16 XI 2023

Długie kolejki, brak podstawowych towarów, sklepowe pustki oraz ograniczone dostawy produktów. Taki obraz PRL-u pojawia się najczęściej w narracjach dotyczących tamtych czasów. Jednak obywatele Polski Ludowej jakoś sobie radzą. Co tydzień w Teleranku Pan „Zrób to sam” pokazuje, że z niczego można stworzyć coś nowego i użytecznego. W roku 1976 startuje rubryka „Praktycznej Pani”. A o tym, od czego ona się zaczęła i co w tym wszystkim zmalował Tadeusz Baranowski, dowiecie się z poniższego tekstu.

więcej »

Transformersy w krainie kucyków?
Agnieszka ‘Achika’ Szady

5 XI 2023

34. Międzynarodowy Festiwal Komiksu i Gier w Łodzi odbywał się w kompleksie sportowym zwanym Atlas Arena, w dwóch budynkach: w jednym targi i program, w drugim gry planszowe, zaś pomiędzy nimi kilkanaście żarciowozów z bardzo smacznym, aczkolwiek nieco drogim pożywieniem. Program był interesujący, a wystawców tylu, że na obejrzenie wszystkich stoisk należało poświęcić co najmniej dwie godziny.

więcej »

Polecamy

Zobacz też

Tegoż autora

I gwiazdka z nieba nie pomoże, kiedy brak natchnienia
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Tajemnica beczki z solą
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Serializacja MCU
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Od Lukrecji Borgii do bitew kosmicznych
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Półelfi łotrzyk w kanale burzowym
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Zwariowane studentki znów atakują
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Transformersy w krainie kucyków?
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Płomykówki i gadzinówki
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Jedyna nadzieja w lisiczce?
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

Ken odkrywa patriarchat, czyli bunt postaci drugoplanowych
— Agnieszka ‘Achika’ Szady

W trakcie

zobacz na mapie »
Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.