Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 18 maja 2024

Włoski Kurosawa
W latach 90. tryumfy święciły seriale anime z włoskim dubbingiem prezentowane w stacji Polonia 1. Jednak połączenie kultur ojczyzny sushi oraz ojczyzny pizzy nie zawsze musi wypadać tak kuriozalnie, czego dowodzi szósty tom antologii „Toppi. Kolekcja” pod tytułem „Japonia”.
Ten okrutny XX wiek: Budowle muszą runąć
Zdobycie ruin klasztoru na Monte Cassino przez żołnierzy armii Andersa obrosło wieloma mitami. Jednak „Monte Cassino” Matthew Parkera bardzo dobrze pokazuje, że był to jedynie drobny epizod w walkach o przełamanie niemieckich linii obrony na południe od Rzymu.
Co nam w kinie gra: Perfect Days
„Proza życia według klozetowego dziada” może nie brzmi za zbyt chwytliwy filmowy tagline, ale Wimowi Wendersowi chyba coraz mniej zależy, aby jego filmy cechowały się przede wszystkim potencjałem na komercyjny sukces. Zresztą przepełnione nostalgią „Perfect Days” koresponduje całkiem nieźle z powoli podsumowującym swoją twórczość Niemcem, który jak wielu starych mistrzów, powoli zaczyna odchodzić do filmowego lamusa. Nie znaczy to jednak, że zasłużony reżyser żegna się z kinem. Tym bardziej że „Perfect Days” potwierdza, że mimo niemal 80 lat na karku, wciąż jest w bardzo dobrej formie.
Niekoniecznie jasno pisane: Jedenaście lat Sodomy
Większość komiksów Alejandro Jodorowsky’ego to całkowita fikcja i niczym nieskrępowana, rozbuchana fantastyka. Tym razem jednak zajmiemy się jednym z jego komiksów historycznych albo może „historycznych” – fabuła czteroczęściowej serii „Borgia” oparta jest bowiem na faktycznych postaciach i wydarzeniach, ale potraktowanych z dość dużą dezynwolturą.
Reacher: Sez. 2. odc. 8. Porozmawiajmy o zabijaniu
Chociaż główny bohater znalazł się w na pierwszy rzut oka beznadziejnym położeniu, to w istocie nie zastanawiamy się, czy uda mu się rozprawić z Langstonem i jego ludźmi, lecz jedynie czekamy, by dowiedzieć się, w jaki sposób tego dokona. Niestety tutaj twórcy scenariusza zdecydowanie przesadzili, gdyż pozwolili Reacherowi na zupełnie nieprawdopodobne wyczyny.
Niedzielny krytyk komiksów: Śrubełek? Głowadzik?
Każdy smok ma swój słaby punkt ukryty pod którąś z łusek. Tak było ze Smaugiem z „Hobbita”, tak było też ze smokiem z przygód Jonki, Jonka i Kleksa. A że w przypadku tego drugiego chodziło o wentyl do pompki? Na tym polegał urok komiksów Szarloty Pawel.
Fallout: Odc. 5. Szczerość nie zawsze popłaca
Brak Maximusa w poprzednim odcinku zostaje nam w znacznym stopniu zrekompensowany, bo teraz możemy obserwować jego perypetie z naprawdę dużym zainteresowaniem. Z kolei sporo do myślenia dają kolejne odkrycia, których Norm dokonuje w Kryptach 32 i 33.

Filmy

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Bulion i inne namiętności
Anh Hung Tran

więcej »

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Jan P. Matuszyński
‹Ostatnia Rodzina›

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Ostatnia Rodzina
Dystrybutor	Kino Świat
Data premiery	30 września 2016
Reżyseria	Jan P. Matuszyński
Obsada	Dawid Ogrodnik, Andrzej Seweryn, Aleksandra Konieczna, Andrzej Chyra, Magdalena Boczarska, Zofia Perczyńska
Kraj produkcji	Polska
Gatunek	biograficzny
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Widokówki z tamtego świata. „Ostatnia rodzina” okiem zaintrygowanego

Piotr Aleksander Kowalczyk

« 1 2

Widokówki z tamtego świata. „Ostatnia rodzina” okiem zaintrygowanego

Tomaszowi w młodości w chwilach irytacji głos załamuje się tak, że przeradza się w mówienie z akcentem ojcowskim. Najmłodszy z rodu staje się niejako kanalizatorem słusznego gniewu (by nie napisać wprost: wkurwienia) swoich rodziców, tego, które powinno zostać wypowiedziane, ale jest chorobliwie tłumione w imię spokoju. W rękach syna staje się jednak tylko ślepo działającą siłą destrukcji. Dokonująca się na naszych oczach przemiana dziennikarza z młodego gniewnego w cynicznego - choć nadal nieszczęśliwego - mężczyznę jest niezwykle ciekawa i to raczej ona powinna, jeżeli już, budzić moralny niepokój Weissa bardziej niż portretowanie ataków furii. Kiedy od Tomasza odchodzi dziewczyna, uzasadnia to słowami „Dawałeś za dużo”. (Co jest autentycznym cytatem, przywołanym przez Beksińskiego w jednym z felietonów. Nawiasem mówiąc, takich „niewidzialnych” dla niezorientowanego widza odwołań do źródeł, jest w filmie sporo, niektóre są stanowczo zbyt niedopowiedziane. Przykładowo, nienazwanie po imieniu Tomaszowej nienawiści do papierosów robi z niego człowieka o wiele bardziej nieracjonalnego w kontaktach z kobietami.) Otóż radiowiec w tym filmie jest człowiekiem, który w spotkaniach z innymi nie daje niczego od siebie (z jednym wyjątkiem, o którym zaraz wspomnę). Jego zainteresowanie sztuką zostaje przedstawione wyłącznie jako wyraz neurozy (opinia to na tyle stereotypowa, że specjalnie z nią polemizowałem w obszernym tekście z zeszłorocznej, październikowej „Twórczości”), co broni się w świetle kompozycji scenariusza, ale odejmuje pewną potencjalną warstwę głębi. Zwłaszcza, że produkcja umiała przy okazji pokazać różnorodność i element dowcipu w malarstwie Zdzisława, nie redukując plastyka do roli natchnienia przyszłych twórców horrorów. Po konfrontacji z materiałami dokumentalnymi, zwłaszcza przywołanym przez reżysera odcinkiem „Wieczoru z wampirem” widać też wyraźnie, że dziennikarz w rzeczywistości mówił w o wiele mniej nerwowy i bardziej zdystansowany sposób, niż jego aktorski odpowiednik. Ostatecznie śmiech widowni w odpowiedzi na kwestię jednej z babek, „Tomasz nadciąga”, zdaje się właściwą odpowiedzią na tę interpretację bohatera, która dramatyzm potrafi łączyć z przerysowaniem

Obronna reakcja fanowska względem portretu juniora jest bowiem znakiem czasów: nie wyciąga się jakoś wniosku z tego, że jeżeli Tomasz jest w tym filmie potworem to „tylko” bardziej spektakularnym od ojca. Może wynika to też z samych stylów gry. Dawid Ogrodnik, absolwent wymagającej szkoły krakowskiej, zajmujący powoli, ale z determinacją miejsce po zmarnowanym talencie Szyca, zdaje się zatracać, spalać się w imitacyjnym sposobie grania. Andrzej Seweryn, mistrz w dojrzałym wieku i ze sporym dorobkiem, znalazł pierwszą od lat w filmie godną siebie rolę, w której dużo rzeczy można oprzeć na drobiazgach: mimice, odruchach fizycznych, osobliwościach dykcji. Razem (trochę niczym Hoffmann i Olivier w „Maratończyku”) stanowią dopełniającą się parę, tak jak Beksińscy w rzeczywistości. Nie zmienia to faktu, iż nerwicę natręctw i trudności Zdzisława w okazywaniu intymności podkręcono w wizji filmowej z dużym naciskiem i zrobiono z niego momentami funkcjonalnego socjopatę, egocentrycznego, samolubnego i nieczułego. Jedną z lepszych scen „Ostatniej rodziny” jest rekonstrukcja katastrofy lotniczej z udziałem syna. Z jednej strony to jakby skupiony skrót całej historii, dramatyczne zdarzenie bez wyraźnego przesłania. Z drugiej pokazuje reżyserską siłę w operowaniu podtekstami. Tomasz znajdujący się w obliczu zewnętrznego, niesprowokowanego przez siebie dramatu w pierwszym odruchu zamiast uciekać jak wszyscy, próbuje ratować jedyną ofiarę wypadku (szczegół obecny w dokumentach), co zainscenizowane jest w nienachalny sposób. Potężne zasygnalizowane tego, kim mógłby być ten człowiek, gdyby miał tylko mądrzejsze podejście do losu.

A ojciec? Poznajemy go w 2005 roku, kiedy nawet Silverstone, obiekt jego fantazji, jest już upadłą gwiazdą. Niewidoczność twarzy rozmówcy, Dmochowskiego, w pierwszej scenie wzmaga jeszcze wrażenie samotności i osobliwości malarza, którego efekty działań będziemy mogli dopiero zobaczyć. Ostatecznie ten wygodnicki mieszczanin gardzący mieszczańskim myśleniem (bo przecież szczęście rodzinne „gwarantuje” tylko lekceważony przez niego Kościół) kończy na kompletnym odwróceniu i zniszczeniu pojęcia rodziny (brawa dla Seweryna, który kondycję postaci umie pokazać przez migawkową czynność jedzenia hamburgera). Zastąpienie krewnych kupionymi pracownikami też okazuje się mieć tragiczne, choć nieprzewidywalne konsekwencje. Można by właściwie powiedzieć, że plastyk w interpretacji Matuszyńskiego pokazuje, czemu chrześcijaństwo uznaje lenistwo za grzech śmiertelny. Choć takie stwierdzenie grzeszyłoby raczej dosłownością w stosunku do ostatniej sceny, mordu nawet bardziej bezsensownego niż w rzeczywistości, choć empirycznie możliwego. To jakby okrutne, szydercze echo wypadku lotniczego. Niewele wcześniej Zdzisław uzasadnia brak używania przemocy wobec syna podejrzewaniem u siebie ukrytego sadyzmu. Tomasz w młodzieńczych dziennikach przyznawał, że czułby się całkiem świetnie, gdyby mu pozwolono co miesiąc strzelać do ludzi. Ale obaj poruszali się jednak w innym obszarze. Brutalna magma rzeczywistości, zdaje się mówić reżyser, wygląda zupełnie inaczej. A jeżeli historia świata ostatnich lat jest tak niekomfortowa, to dlatego, że przypomina mieszczaństwu, że ideał wiecznego pokoju i spokoju w szczęśliwie sytym zakątku świata może nie trwać wiecznie.

Być może nieco zboczyłem z tematu. Sugestywność finałowych partii filmu kojarzy się nieco z metodą Kubricka: dążeniem do mistrzowskiego chłodu formy, nie wykluczającym jednak sygnałów reżyserskiej intencji. U Matuszyńskiego na razie bardziej „dążeniem”, bo zmagał się on wyraźnie z okiełznaniem ogromu materiału źródłowego, którego sens nie jest tak ładnie wcześniej uporządkowany w książkach, jak to z klasycznymi biografiami bywa, a Grzebałkowskiej ekranizować nie zamierzał. Robert Bolesto, jeśli sądzić o jego stylu po niedowarzonych „Córkach dancingu”, ma skłonność do pulsującego operowania serią krótkich, ale nie zawsze równych artystycznie scen. Widać tego ślady także i w „Ostatniej rodzinie” – jej napisanie i zmontowanie musiało być tytaniczną pracą. Zdecydowanie udaną, jeżeli mówimy o ponad dwugodzinnym filmie, który ma tak świetnie wyważone tempo, a także wielką ilość ważnych dramatycznie chwil, robiących długotrwałe wrażenie.

Nie może wszak się obyć bez pewnych zastrzeżeń. O skrótach myślowych była już mowa, tak więc najlepiej przystąpić do seansu mając już jakąś wiedzę o Beksińskich. Może to i zresztą lepiej, zważywszy, że podawanie syntetycznych informacji wypada tutaj nieprzekonująco, na przykład Zdzisław w jednej sztucznej kwestii porusza w ciągu kilkunastu sekund trzy tematy, o których zazwyczaj pisał marszandowi w sposób bardzo obszerny. Jedną sprawą jest intensywność cech w interpretowaniu postaci, inną umieszczanie scen kontrfaktycznych, a tych zorientowany widz może naliczyć co najmniej dwie: Zdzisław określający próbę samobójczą syna jako „akt odwagi” (co jest kompletnie sprzeczne z rzeczywistymi poglądami malarza) oraz Tomasz biorący sobie obraz wprost z pracowni ojca. Pierwsza z nich jest co najmniej wątpliwa etycznie, obie wprowadzają niepotrzebne zamieszanie co do intencji oraz standardów postawionych sobie przez twórców produkcji. Postać Piotra Dmochowskiego została prawie niewykorzystana (mając na uwadze znakomitego aktora, można napisać wręcz: zmarnowana), a mogła być źródłem kolejnej oryginalnej i osobliwej kreacji. W filmie marszand okazuje się w najbardziej krytycznej sytuacji może zbyt niedyskretnym, ale za to szczerym, autorem relacji o artystycznej rodzinie. W rzeczywistości jest to osoba o wiele bardziej skomplikowana, w opublikowanej przez samego siebie (podkreślam ten fakt) korespondencji ze Zdzisławem prezentuje się jako autor takich zdań jak: „Zawsze powtarzam: jeśli chcecie już zabijać, to zabijajcie dzieci. Jest ich za dużo. Nie zabijajcie lwów ani żyraf, bo prawie ich już nie ma. Zupełnie na serio myślę, że gdyby tak SIDA [AIDS] wytruła ze trzy miliardy tego robactwa, powietrze było by czystsze.” albo „W ogóle uważam, że jakiś mały aneks, Treblinki lub Majdanka powinien stale być na chodzie żeby można tam było podusić w komorach gazowych i popalić w piecach kilku chujów.” Dmochowski w pełni swej ekspresji mógłby być komplementarny wobec Beksińskich. Rozumiem jednak, że dla twórców (dziękującym marszandowi w napisach końcowych) eksplorowanie tego wątku byłoby niezręczne.

Jan P. Matuszyński swoim brawurowo wręcz udanym debiutem wpisuje się dla mnie w grupę dzieł młodej formacji twórców polskiej kinematografii: Borysa Lankosza, Jana Komasy, Łukasza Palkowskiego, których nadejście oznacza ostateczny koniec tradycji PRL-owskiej, wychowanych w okresie łapczywego nadrabiania zaległości kulturowych, obeznanych z językami współczesnego kina, także jego odmian popularnych. Których talent i ambicje zdają się przerastać wciąż dosyć skromny zasób historii, jakie można w rodzimych warunkach zrealizować. Na pewno udowodnili, że stać ich na więcej niż realizowanie kameralnych opowieści obyczajowych, stanowiących „mięso armatnie” kina festiwalowego.

”Ostatnia rodzina” formalnie jest polemicznym boksowaniem się z formułą biopicu i pewnymi zakusami w stronę epickości. Scenografia obu ciasnych mieszkań potrafi być jednak momentami klaustrofobiczna, co czasem podkreśla jeszcze zawężanie kadru. (Podczas oglądanego z ostatniego rzędu seansu przyszedł mi na myśl obraz włączonego telewizora umieszczonego w nogach trumny. To wyobrażenie pasowałoby chyba do gustu Zdzisława i Tomasza.) Czytających z wypiekami na twarzy o losach malarza ciekawi chyba wizja przeciętnej klitki co jakiś czas uzupełnianej i opróżnianej z plastycznych majstersztyków. A i dziennikarz,, narzekający w felietonach na zawartość programu telewizyjnego zdaje się postacią uroczo namacalną. Tak, to może być nawet bardzo istotny film, jeżeli się go zrozumie. Gombrowicz to dzisiaj autor omawiany w ściągach maturalnych, jeden z tych, o których mógłby perorować Zdzisław podczas swych amatorskich wykładów i, jak się miało okazać, dostarczyciel bardzo doraźnych wzorów satyrycznych, często wykorzystywanych przez epigonów albo kabotynów.

Wychodzę z kina. Nocna Warszawa skupi się przez jakiś w Śródmieściu, aby potem ruszyć się i odgrodzić od miasta na zamkniętych imprezach, gdzieś na peryferiach. Ludzie, dla których Tomasz należy do pokolenia ich rodziców, jeżeli już rodzą się na takich ponurych, depresyjnych blokowiskach, jak to z filmu i rzeczywistości, starają się od nich uciec. Wszechobecne na ekranie od pewnego momentu kamery VHS są obecnie tylko memetycznym wspomnieniem z dzieciństwa. Zespół Genesis ma większe prawdopodobieństwo być nie siódmym cudem świata, jak u radiowca, ale raczej źródłem starych dowcipów o Philu Collinsie, jeżeli w ogóle czymś. Co więc przed chwilą zobaczyłem? Relikt? Prolog? Ostrzeżenie?

Przypomina mi się „Widokówka z tego świata” napisana przez „niesłusznie zmarłego” Barańczaka:

(…)Zawarłem się w chwili
dumnej, że się rozrasta w nowotwór epoki;
choć jak ją nazwą, co będą mówili
o niej ci, co przewyższą nas o grubą warstwę
geologiczną, stojąc
na naszym próchnie, łgarstwie,
niezniszczalnym plastiku, doskonaląc swoją
własną mieszankę śmiecia i rozpaczy -
nie wiem. Jak zgniatacz złomu, sekunda ubija
kolejny stopień, rosnący pod stopą.

Śmieci i rozpacz. To właśnie pokazał nam Matuszyński, sięgając po bliskiej przeszłości. Możemy się teraz zastanawiać, co z tego wynika dla nas.

« 1 2

23 listopada 2016

Komentarze

23 XI 2016 15:43:44

Choć filmu nie widziałam, a w twórczości Beksińskiego nie gustuję, artykuł przeczytałam z zainteresowaniem. Dobra rzecz.

24 XI 2016 14:38:11

Znakomicie napisana recenzja; film obejrzałam, wzbudził podobne refleksje, chociaż nie potrafiłabym aż tak analitycznie ująć tematu:) Postać Tomka, z tego co czytam i słyszę wzbudziła najwięcej kontrowersji, nie wiem czy uzasadnionych. Kolega znał osobiście młodego Beksińskiego i twierdzi, że kreacja Ogrodnika absolutnie nie jest przesadzona, może nawet wyważona;). Co do podsumowania, czy rozpacz? Tak. Czy śmieci? Tu bym się nie zgodziła (malarstwo Z.Beksińskiego zmieniło /ukształtowało jakąś część mnie i część ta zdaje mi się perłą , ale to już zupełnie inny temat:) )

25 XI 2016 13:49:15

Dziękuję bardzo za przychylne opinie. Dopowiadając: "śmieci i rozpacz" to bezpośrednie nawiązanie do wersu Barańczaka, gdzie te określenia pełnią określoną funkcję retoryczną. Obrazów malarza nigdy w życiu nie nazwałbym śmieciami, gdybym udosłownić tę metaforę, najlepiej pasowałby chyba rozpoznania Jakuba Majmurka:
"Film można czytać jako swoistą prehistorię porządku widzialności wyznaczanego przez współczesną kulturę narcyzmu zapośredniczonego przez sieci społecznościowe. Wielkie wizualne i dźwiękowe archiwum Zdzisława Beksińskiego, na którym opierali się twórcy i którego wideo-estetykę w wielu scenach film symuluje, można czytać jako przedpotopowego, analogowego, mocno ekshibicjonistycznego facebooka. „Ostatnia rodzina” z bolesnym chłodem pokazuje rozpad i klęskę projektu archiwizacji własnego życia na żywo – do którego w zupełnie innych mediach, niż te, jakimi dysponowali Beksińscy wzywa nas współczesna kultura."

26 XI 2016 14:09:51

Skoro tak, to podejmę dalszą dyskusję;) a właściwie napiszę o dziwnych- dla mnie samej - odczuciach, związanych z tą "archiwizacją własnego życia na żywo". Otóż będąc wrogiem wszelkiego ekshibicjonizmu ( zacytuję tu tekst przyjaciela- Przemka Karpińskiego "i nic o mnie nie znajdziesz w internecie/ i nic o mnie nie znajdziesz w i-pe-enie/ oczywiście mogło być gorzej/mogłem skończyć w ałchanie na rybach/ a w sieci to się można co najwyżej powiesić/i mało kogo to co a wszystkich wali";) ) to w przypadku takich osobowości jak Beksińscy ten projekt zdaje się czymś genialnym, wciągającym; człowiek zaczyna rozumieć nie tylko tę Rodzinę ale i własną i każdą inną. Jest w tych obrazach coś uniwersalnego, podobnie zresztą jak w malarstwie Z.B., wiem, wiem to truizm:)ale w tym przypadku tak jest.

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

„Kobra” i inne zbrodnie: Wiem, ale nie powiem
Sebastian Chosiński

14 V 2024

Brytyjska autorka kryminałów Dorothy Leigh Sayers, w przeciwieństwie do Raymonda Chandlera czy spółki pisarskiej używającej pseudonimu Patrick Quentin, nie była rozpieszczana przez polskich reżyserów. W połowie lat 80. powstały jednak dwa oparte na jej opowiadaniach, zrealizowane przez Stanisława Zajączkowskiego, spektakle. Jeden z nich był adaptacją tekstu zatytułowanego „Człowiek, który wiedział, jak to się robi”.

więcej »

Z filmu wyjęte: Nurkujący kopytny
Jarosław Loretz

13 V 2024

Czy nikt z Was nie marzył, żeby popływać sobie pod wodą wraz z ulubionym koniem? Nie? To dziwne…

więcej »

„Kobra” i inne zbrodnie: Wehrmacht kontra SS
Sebastian Chosiński

7 V 2024

Powie ktoś, że oparta na prozie słowackiego pisarza Juraja Váha „Noc w Klostertal” byłaby ciekawsza, gdyby nie pojawiający się na finał wątek propagandowy. Tyle że nie pobrzmiewa on wcale fałszywą nutą. Gdyby przyjąć założenie, że cała ta historia wydarzyła się naprawdę, byłby nawet całkiem realistyczny. W każdym razie nie zmienia to faktu, że spektakl Tadeusza Aleksandrowicza ogląda się znakomicie nawet pięćdziesiąt pięć lat po premierze.

więcej »