Euro 2008: Największe polskie zwycięstwa i klęski… w popkulturzeJoanna Słupek, Konrad Wągrowski „A czy szampana, czy nerwosol pić będziemy, okaże się” – śpiewał ponad ćwierć wieku temu Bohdan Łazuka. My też nie wiemy, jak rozstrzygnie się dzisiejszy mecz, ale chcemy być przygotowani na wszystkie ewentualności i w oczekiwaniu na rozgrywkę z Niemcami przypominamy zestaw największych zwycięstw i klęsk polskiego oręża (i nie tylko). Oczywiście w popkulturze.
Joanna Słupek, Konrad WągrowskiEuro 2008: Największe polskie zwycięstwa i klęski… w popkulturze„A czy szampana, czy nerwosol pić będziemy, okaże się” – śpiewał ponad ćwierć wieku temu Bohdan Łazuka. My też nie wiemy, jak rozstrzygnie się dzisiejszy mecz, ale chcemy być przygotowani na wszystkie ewentualności i w oczekiwaniu na rozgrywkę z Niemcami przypominamy zestaw największych zwycięstw i klęsk polskiego oręża (i nie tylko). Oczywiście w popkulturze. ZWYCIĘSTWA 1. Serial „Czterej pancerni i pies” „Gdybyśmy dwa takie czołgi mieli, tobyśmy se sami tę wojnę wygrali”, mówi Bohdan Smoleń w jednym ze starszych przedstawień kabaretowych. I trudno nie przyznać mu racji. Lista przewag wozu pancernego „Rudy 102” jest oszałamiająca. Bohaterska obrona przyczółka pod Studziankami. Zdobycie Oksywia. Uniemożliwienie Niemcom wykorzystania Wunderwaffe (!). Ucieczka przed lufami eksperymentalnej artylerii, a następnie powstrzymanie natarcia armii niemieckiej siłami czterech załogantów. Wreszcie zdobycie Berlina. Gdzieś tam oczywiście wsparcie gwardzistów Armii Czerwonej starszyny Czernousowa jest słusznie zaznaczane, ale na pewno w czasie całej wojny po żadnej ze stron nie było czołgu z większą liczbą sukcesów. Co ciekawe – wpisują się „Czterej pancerni” całkiem zgrabnie w publikacje współczesnych tabloidów – przecież wszyscy Niemcy w tym serialu są idiotami, na których wystarczy zawołać „Hans, komm in hier”, aby taki przybiegł i zdjął hełm, by łatwiej dać się Gustlikowi trafić belką w głowę. • • •
Wyszukaj / Kup 2. Konrad T. Lewandowski „Noteka 2015” Po okresie niezłego bałaganu, chaosu politycznego i korupcji w Polsce wprowadzone zostają rządy silnej ręki. Amerykanie organizują akcję „przywróćmy demokrację”, choć oczywiście ich motywacja jest czysto biznesowa. Armia USA rusza na Polskę, ale mądrze kierowana przez redaktora Radosława Tomaszewskiego obrona pozwala na zadanie Jankesom kompromitującej klęski. KTL umiejętnie wykorzystał pojawiającą się na początku lat 90. niechęć do Amerykanów (a właściwie spadającą do nich sympatię) i napisał opowiadanie, które zrobiło furorę i zostało nagrodzone Zajdlem. • • • 3. Alan Dean Foster „Polacy to ludzie łagodni” Historia alternatywna. Napisana przez Amerykanina, u nas opublikowana w kultowym dziś zbiorku „Rakietowe szlaki”. Mamy XX wiek. Polska jest jedynym światowym supermocarstwem. Przoduje praktycznie w każdym aspekcie – militarnie, gospodarczo kulturalnie. Krajem rządzą królowie – wybierani w sposób demokratyczny, ale później, przez całą kadencję, dzierżący władzę absolutną. W swych decyzjach Polska zawsze kieruje się ogólnoświatowym dobrem i ogólnym rozwojem. Przedstawiciel biednych Stanów Zjednoczonych pokornie doprasza się o audiencję u polskiego króla… Piękna wizja, nieprawdaż? • • • 4. Randall Garrett „Lord Darcy” Nieprzetłumaczony na język polski cykl o świecie alternatywnym, w którym dynastia Plantagenetów do dziś rządzi imperium anglo-francuskim. Ich największym rywalem jest Polska, obejmująca swoim zasięgiem między innymi Węgry i prawdopodobnie część Bałkanów. Wprawdzie według opisów Garretta ustrój Polski przypomina raczej carat, ale zawsze możemy to zrzucić na karb wrogiej propagandy Anglofrancuzów. Pozytywnym aspektem jest to, że Niemcy, Włochy i Rosja są w świecie Darcy’ego luźnymi konfederacjami samodzielnych państewek, więc i w sporcie najprawdopodobniej się nie liczą. Przy okazji minikonkurs: co mógł mieć na myśli autor twierdząc, że nazwa polskich służb specjalnych – Serka – pochodzi od wyrażenia oznaczającego „prawą rękę króla”? Odpowiedzi prosimy zamieszczać na naszym forum. • • • 5. Bronisław Kijewski „Ci przeklęci Polacy” Błahe opowiadanko ze starej „Fantastyki”, które dzisiaj może być uznane raczej za naiwne i niedojrzałe, ale 25 lat temu budziło sympatię. Dochodzi do pierwszego kontaktu z obcą rasą. Już wkrótce okazuje się, że nie ma ona dobrych zamiarów – w gruncie rzeczy to flota inwazyjna. W kosmosie rozpoczyna się wielka bitwa, tajemnicze promieniowanie paraliżuje umysły ziemskich załóg. Z jednym wyjątkiem… Tylko jedna osada nie poddaje się Rzymowi… Wróć! Nie ta bajka. Tylko jedna eskadra nie poddaje się wpływowi kosmitów. Oczywiście, jest to dowodzona przez komandora Nowaka eskadra polska. W szaleńczej szarży niszczy flotę kosmitów i ocala Ziemię. Jak później się okazuje, zadecydował tu „sarmacki duch”, zapewniający odporność na broń kosmitów. Zważywszy na wyniki i zaangażowanie naszej drużyny w dwóch ostatnich Mundialach, w sporcie niewiele z owego sarmackiego ducha obecnie zostało. • • •
Wyszukaj / Kup 6. Andrzej Ziemiański „Autobahn nach Poznań” Straszliwa broń spustoszyła Ziemię. Cywilizacja legła w gruzach, nie ma elektryczności, po bezdrożach grasują mutanci. W tym całym zamieszaniu radzi sobie jeszcze jako tako wojsko. Ale oto pojawia się szansa na naprawienie błędów ludzkości – nowa technologia pozwala na cofnięcie się w czasie. Czyżby więc Polacy jako zbawcy Ziemi? Niekoniecznie. Zorganizowana jednostka po skoku czasowym nie zajmuje się likwidacją przyczyn, które miały doprowadzić do wojny. Oni… sami odpalają superbroń. Są z całej planety najlepiej przygotowani do radzenia sobie w nowym świecie, przyszłość więc należeć będzie do nich. Polacy górą – nawet na ruinach cywilizacji. • • • 7. Aleksander Ford „Krzyżacy” – film Największy sukces polskiego oręża (choć oczywiście później politycznie niewykorzystany) w pierwszej superprodukcji polskiego kina w reżyserii Aleksandra Forda. Krótko mówiąc – Grunwald. Dwa nagie miecze, Niemcy smażący się na polu, nasi w cieniu, szarża Litwinów i Maćko z Bogdańca zarąbujący Kunona von Liechtensteina. A żeby było bardziej na czasie, w filmie Krzyżacy stylizowani są na połączenie hitlerowców i rewizjonistów z Bonn. W efekcie mamy wzorzec zawsze gotowy do mało ambitnego wykorzystania, gdy pojawia się temat rywalizacji z Niemcami. Ale pocieszmy się – Anglicy pod tym względem bardzo się od nas nie różnią, tyle że nie sięgają 600 lat wstecz, by w tabloidach odegrać się na Niemcach, którzy właśnie po raz kolejny ograli ich na boisku. • • • 8. Maciej Parowski „Burza” Najpierw był scenariusz pseudodokumentu obrazujący alternatywną wersję kampanii wrześniowej (film nigdy nie powstał), potem oparte na nim opowiadanie opublikowane w „Fantastyce”, wreszcie komiks rysowany przez Krzysztofa Gawronkiewicza. We wrześniu 1939 roku następuje gwałtowne załamanie pogody. Niemiecka armia grzęźnie w błocie, Blitzkrieg zamienia się w powolne pełzanie. Polskie siły łapią drugi oddech i szarpią Niemców niespodziewanymi atakami, wykorzystując lepszą znajomość terenów, na których toczy się wojna. Ośmielone Francja i Anglia przerywają „dziwną wojnę” i ruszają na Niemcy. 17 września Armia Czerwona pozostaje w domu. W ciągu kilku tygodni Hitler zostaje zwyciężony i zesłany na… Świętą Helenę. Parowski był przesadnym optymistą – nawet Stalin musi pożegnać się z władzą. Piękny scenariusz, ale chyba niezbyt realny. Bardziej prawdopodobny jest jednak wpływ burzy i dużych opadów na mecz piłkarski – patrz rok 1974. A może dziś sytuacja się odwróci? • • • 9. Buldog „V rozbiór Polski” Tekst piosenki mówi sam za siebie. Sympatycznym tuszem dzielą między siebie Polskę Putin z Dablju Bushem. Budzą się wtedy jej dzieci, lud specjalnej troski, by pokazać, że ten kraj nie jest tak bardzo chory. Następuje pełne zjednoczenie – godzą się ze sobą nawet bracia Kurscy, a minister Giertych bierze za żonę wdowę po Kwaśniewskim. Potem już pasmo sukcesów (pomimo wzięcia ministra Dorna do niewoli). Najpierw rotmistrz Ziobro kontratakiem bierze San Francisco i Władywostok, a potem hufce generała Leppera pokonują Rosjan cztery do zera. I tak dalej, i tak dalej. Sensu to nie ma wiele (choć jest autentycznie zabawne), ale zawsze wierzyliśmy i wierzymy, że w momencie zagrożenia „krwi nie odmówi nikt” i wspólnie dokopiemy tym wszystkim Gotom, Tatarom, hufcom Cezara i komu tam jeszcze się da. • • •
Wyszukaj / Kup 10. Marcin Wolski „Alterland” W alternatywnej rzeczywistości zamach na Hitlera się powiódł. Udział w nim Polaków diametralnie zmienia nasze położenie po zakończeniu drugiej wojny światowej. Nie jesteśmy już PRL-em, tylko lokalnym supermocarstwem, silnym krajem (choć nie bez wad), dzierżącym prymat w regionie. Ale to tylko jedna strona medalu. Istnieje bowiem zupełnie inna linia historii, w której nie tylko nie powiódł się ów zamach, ale przedwcześnie zginął w czasie wojny młody ksiądz Karol Wojtyła. Na początku XXI wieku sytuacja Polski jest zupełnie inna – nie ma już kraju o takiej nazwie, istnieje natomiast Autonomiczna Republika Priwislinii w Socjalistycznej Europie Republik Sowieckich. Okrutne rządy Sowietów (we współpracy z licznymi lokalnymi kolaborantami) paraliżują kraj, niemrawy ruch oporu jest dławiony. Nieraz z pozoru drobiazg może zadecydować o zwycięstwie lub klęsce. Czas więc na klęski naszego oręża. Na nie też bądźmy przygotowani. KLĘSKI 1. Żółte wody (Jerzy Hoffman „Ogniem i mieczem” – film) Najefektowniejsza chyba filmowa klęska polskiego oręża (choć widać pewne ograniczenia budżetowe). W tej ekranizacji Sienkiewicza mamy szarżę polskiej husarii, którz grzęźnie w błocie (jak widać, jest to motyw powracający) i zostaje w efekcie zmasakrowana przez łysych kozaków z kucykami. • • •
Wyszukaj / Kup 2. Tomasz Pacyński „Wrzesień” Wbrew pozorom nie powracamy tu do roku 1939. Po prostu wrzesień w polskiej kulturze jest od tamtego czasu symbolem klęski, niezależnie od tego, z kim i kiedy ją ponieśliśmy. Tym razem wrogiem są Amerykanie, którzy pod pozorem operacji pokojowej zajmują nasz kraj. To będzie ostateczna klęska, jakiej dozna Polska. „Wrzesień” to nie historia o samej klęsce – to opowieść o tym co z nami się stanie już później. • • •
Wyszukaj / Kup 3. Jacek Dukaj „Xavras Wyżryn” Powracamy do sytuacji z „Alterlandu” (a właściwie to „Alterland” powraca, bo chronologicznie książka Dukaja była wcześniejsza). Historia potoczyła się z naszego punktu widzenia dużo gorzej niż w rzeczywistości. W 1918 roku odzyskaliśmy niepodległość jedynie na kilkanaście miesięcy. Nie było „Cudu nad Wisłą”, wojska sowieckie odniosły w 1920 r. sukces. Nie było też drugiej wojny światowej, rozpętała się Wielka Wojna Bolszewicka Rosji z Zachodem. Dopiero bomby atomowe zatrzymały wschodnią nawałę – w żaden sposób nie pomogło to naszej ojczyźnie. Teraz, wiele lat później, Polska jest pod okrutną okupacją, a jedynym człowiekiem, który ze swym oddziałem nadal przeciwstawia się Sowietom, jest terrorysta Xavras Wyżryn. • • • 4. Andrzej Wajda „Lotna” Nie może na naszej liście zabraknąć najsłynniejszej chyba sceny symbolizującej polskie klęski militarne wszech czasów. Bohaterska kawaleria szarżuje na niemieckie czołgi – z wiadomym skutkiem (znów meczowe skojarzenia same się nasuwają). Mały problem polega na tym, że taka scena w historii nigdy nie miała miejsca, ale akurat ten pomysł jest sugestywny i oddający całą wrześniową kampanię, że po prostu trzeba go było wymyślić. • • • 5. Eurowizja 2008 Prawdziwa klęska. Lżejszego kalibru niż do tej pory wymieniane, ale zawsze (przyznajcie, strasznie ponuro się zrobiło po kilu ostatnich wpisach). Nasza zaciężna reprezentacja na tegoroczny festiwal Eurowizji, czyli zaimportowana z USA Isis Gee, zajmuje ostatnie miejsce. Jedyne dwa kraje, które na nas głosują, to Anglia i Irlandia – a właściwie robią to nasi kochani rodacy, tam obecnie stacjonujący. Eurowizja to oczywiście obciach, ale zajęcie w niej ostatniego miejsca będzie już obciachem obciachów. 8 czerwca 2008 |
Czy „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, powieść, której tytuł wykorzystałem dla stworzenia nazwy niniejszego cyklu, oraz ikoniczna „1984” George’a Orwella bazują po części na pomysłach z „After 12.000 Years”, jednej z pierwszych amerykańskich antyutopii?
więcej »Kontynuując omawianie książek SF roku 2021, przedstawiam tym razem thriller wyróżniony najważniejszą nagrodą niemieckojęzycznego fandomu. Dla kontrastu przeciwstawiam mu wydawnictwo jednego z mniej doświadczonych autorów, którego pierwsza powieść pojawiła się na rynku przed zaledwie dwu laty.
więcej »Science fiction bliskiego zasięgu to popularna odmiana gatunku, łącząca zazwyczaj fantastykę z elementami powieści sensacyjnej lub kryminalnej. W poniższych przykładach chodzi o walkę ze skutkami zmian klimatycznych oraz o demontaż demokracji poprzez manipulacje opinią publiczną – w Niemczech to ostatnio gorąco dyskutowane tematy.
więcej »Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner
Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner
Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner
Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner
Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner
Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner
Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner
Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner
10 naj…: 11 twarzy jesieni
— Esensja
Prezenty świąteczne: 100 książek, które powinieneś położyć pod choinką
— Esensja
Esensja czyta: Październik-listopad 2009
— Jędrzej Burszta, Jakub Gałka, Anna Kańtoch, Michał Kubalski, Marcin T.P. Łuczyński, Joanna Słupek, Mieszko B. Wandowicz, Konrad Wągrowski, Krzysztof Wójcikiewicz
Ku chwale ojczyzny!
— Daniel Markiewicz
100 najlepszych polskich opowiadań fantastycznych
— Esensja
Do księgarni marsz: Wrzesień 2009
— Esensja
Czytając Breslau
— Michał R. Wiśniewski
Jak zostałem fanem Dukaja – minidyskusja redakcyjna
— Esensja
Literackie porażki i sukcesy 2002
— Esensja
Słowo dla narodu
— Jacek Dukaj
O tym, czego nie boi się Dukaj
— Mieszko B. Wandowicz
Człowiek przeżywający
— Joanna Kapica-Curzytek
Przeczytaj to jeszcze raz: My nie marzniemy
— Anna Nieznaj
Przeczytaj to jeszcze raz: Dryf
— Beatrycze Nowicka
Esensja czyta: Czerwiec 2017
— Miłosz Cybowski, Dawid Kantor, Anna Kańtoch, Joanna Kapica-Curzytek, Jarosław Loretz, Marcin Mroziuk
Rozwiązanie czeka za progiem…
— Katarzyna Piekarz
Esensja czyta: Listopad 2016
— Miłosz Cybowski, Joanna Kapica-Curzytek, Beatrycze Nowicka, Konrad Wągrowski
Nanomagia i chłopięce marzenia
— Beatrycze Nowicka
Wieczność porasta rdzą
— Justyna Lech
Esensja czyta: Grudzień 2014
— Miłosz Cybowski, Daniel Markiewicz, Marcin Mroziuk, Joanna Słupek, Agnieszka ‘Achika’ Szady, Konrad Wągrowski
Kosmiczny redaktor
— Konrad Wągrowski
Po komiks marsz: Maj 2023
— Sebastian Chosiński, Paweł Ciołkiewicz, Piotr ‘Pi’ Gołębiewski, Marcin Knyszyński, Marcin Osuch, Konrad Wągrowski
Statek szalony
— Konrad Wągrowski
Kobieta na szczycie
— Konrad Wągrowski
Przygody Galów za Wielkim Murem
— Konrad Wągrowski
Potwór i cudowna istota
— Konrad Wągrowski
Migające światła
— Konrad Wągrowski
Śladami Hitchcocka
— Konrad Wągrowski
Miliony sześć stóp pod ziemią
— Konrad Wągrowski
Tak bardzo chciałbym (po)zostać kumplem twym
— Konrad Wągrowski