Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 28 kwietnia 2024

Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Ci, którzy zostali
Hanna Greń
Hannibal po drugiej stronie maski
Thomas Harris
Psy z Essex
Dan Jones
Wellness
Nathan Hill
Zbrodnia przed północą
Małgorzata Rogala

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Władimir Zazubrin
‹Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej
Tytuł oryginalny	Щепка
Data wydania	5 września 2008
Autor	Władimir Zazubrin
Przekład	Henryk Chłystowski
Wydawca	PIW
Seria	Biblioteka Babel
ISBN	978-83-06-03172-0
Format	140s. 125×195mm
Cena	23,90
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Ten okrutny XX wiek: Portret czekisty z czasów dojrzałości
[Władimir Zazubrin „Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Wydana w Związku Radzieckim przed dwudziestu laty „Drzazga” Władimira Zazubrina stała się wielkim wydarzeniem – i to nie tylko literackim. Autor opowiadania, zamordowany w latach Wielkiej Czystki, stworzył bowiem pierwszy w radzieckiej prozie tak realistyczny obraz codziennej pracy czekistów. W 1923 roku druk tekstu zablokowała cenzura. Czytając go dzisiaj, trudno się temu dziwić.

Sebastian Chosiński

Ten okrutny XX wiek: Portret czekisty z czasów dojrzałości
[Władimir Zazubrin „Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej” - recenzja]

Władimir Zazubrin
‹Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Drzazga. Opowieść o Niej i o Niej
Tytuł oryginalny	Щепка
Data wydania	5 września 2008
Autor	Władimir Zazubrin
Przekład	Henryk Chłystowski
Wydawca	PIW
Seria	Biblioteka Babel
ISBN	978-83-06-03172-0
Format	140s. 125×195mm
Cena	23,90
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Władimir Jakowlewicz Zazubrin – a tak naprawdę Zubcow – urodził się wiosną 1895 roku w Penzie1); jego ojciec był pracownikiem kolejowym, matka natomiast prowadziła dom. Po rewolucji 1905 roku, w której wziął udział Zubcow senior, rodzina została zesłana do prowincjonalnego Syzrania. Tam młody Wołodia zetknął się z socjalistami i bolszewikami, tam też z przyczyn politycznych po raz pierwszy trafił za kratki. Rewolucja październikowa zastała go w stołecznym Piotrogrodzie, gdzie uczył się w Pawłowskiej Szkole Oficerskiej. Po odprawieniu w rodzinne strony niespodziewanie znalazł się po drugiej stronie barykady, tereny te zostały bowiem opanowane przez kontrrewolucjonistów. Ponownie wysłano go do szkoły wojskowej – tym razem w Orenburgu, a następnie w Irkucku. Po jej ukończeniu został zmobilizowany do syberyjskiej armii „białego” admirała Aleksandra Kołczaka. Wytrwał w niej do października 1919 roku, kiedy to w czasie potężnego rozprzężenia wraz z dwoma plutonami przeszedł na stronę krasnoarmiejców. Swój raczej mało chlubny szlak bojowy zakończył w Kańsku w Kraju Krasnojarskim, gdzie na dodatek dopadł go tyfus plamisty. Dochodząc do siebie w domu rodziny Tieriajewów, rozkochał w sobie córkę gospodarza, z którą się później ożenił. Wyzdrowiawszy, rozpoczął pracę w miejscowej gazecie, noszącej łatwą do przewidzenia nazwę „Czerwona Gwiazda”. Pisał opowiadania, felietony, robił korektę. Bolszewickie władze szybko dostrzegły młodego i zdolnego dziennikarza, dlatego też ściągnięto go do Irkucka. Tam zakończył pracę nad debiutancką powieścią – „Dwoma światami”2) (1921) – w której opisał swoje wojenne doświadczenia. Książka przypadła do gustu zarówno Włodzimierzowi Iljiczowi Leninowi, jak i Maksimowi Gorkiemu, co dla dwudziestosześcioletniego zaledwie pisarza oznaczało mniej więcej tyle, że droga na bolszewickie salony stanęła przed nim otworem.

Po demobilizacji w 1922 roku Zazubrin – pod takim właśnie pseudonimem opublikował „Dwa światy” – wrócił do Kańska, by niebawem związać się z wychodzącym w Nikołajewsku (w 1926 roku miasto to zostanie przechrzczone na Nowosybirsk) pismem literackim „Sibirskije Ogni”. Tam ukazały się jego kolejne dwa opowiadania: „Hotel pracowniczy” oraz „Blada prawda”, które nie spotkały się już z tak entuzjastycznymi ocenami jak debiut. Przede wszystkim z powodu sposobu odmalowania przez autora nowej sowieckiej rzeczywistości – w jego prozie nijak się ona miała do oficjalnej partyjnej propagandy. Kiedy pisarz oddał do druku następny tekst, poświęconą czekistom „Drzazgę”, niemal natychmiast zareagowali niektórzy z redakcyjnych kolegów, donosząc o tym odpowiednim służbom. W efekcie opowiadanie objęto zapisem cenzorskim, po czym na długie lata słuch o nim zaginął. W czasie Wielkiej Czystki Władimira Jakowlewicza aresztowano i rozstrzelano3), znajomi i rodzina byli przekonani, że przy okazji tekst bezpowrotnie zniszczono. Dopiero kilkadziesiąt lat później jego poszukiwania rozpoczęła pochodząca z Tomska badaczka twórczości pisarzy syberyjskich Rimma Koliesnikowa. Dowiedziała się o nim od Fiodora Tichmieniowa, niegdyś kompana Zazubrina, który po wielu latach spędzonych w łagrach wrócił do rodzinnego miasta i spotkawszy się z Koliesnikową, napomknął jej w rozmowie o „Drzazdze”. Ta odszukała wszystkich żyjących jeszcze przyjaciół i znajomych pisarza – nikt nic nie wiedział. Nawet wdowa po Władimirze Jakowlewiczu, Warwara Prokopiewna, nie była w stanie pomóc. Wielu rozmówców zapewniało zresztą panią „detektyw”, że opowiadania na pewno nie znajdzie; jak twierdzili: „Nie po to rozstrzelano autora, żeby gdzieś zachować ten rękopis”. A jednak wytrwałość się opłaciła. Ostatniego dnia kwerendy prowadzonej w wydziale rękopisów moskiewskiej Państwowej Biblioteki imienia Lenina, w godzinach wieczornych, tuż przed zamknięciem czytelni, w ręce Koliesnikowej wpadł wreszcie długo poszukiwany manuskrypt4). Czterdzieści pięć lat po śmierci autora!

Na druk „Drzazga” musiała jednak poczekać jeszcze kilka lat – do 1989 roku. Opublikowano ją jednocześnie w czasopismach „Sibirskije ogni” (a więc w magazynie, dla którego kiedyś powstała), „Nasz Sowriemiennik” oraz w almanachu „Jenisej”. Po trzech kolejnych latach doczekała się nawet adaptacji filmowej. Na podstawie tekstu Zazubrina powstał wstrząsający dramat Aleksandra Rogożkina zatytułowany „Czekista”. Głównym bohaterem opowiadania jest Andriej Srubow, przewodniczący guberialnej Czeka w jednym z miast na Syberii (być może w Nikołajewsku), oddany syn rewolucji, który w imię walki z jej wrogami nie waha się przed popełnieniem najokrutniejszych zbrodni. Jego praca polega przede wszystkim na organizowaniu rozstrzeliwań miejscowego elementu kontrrewolucyjnego, a więc dawnych carskich oficerów, kołczakowców, byłych burżujów, a nawet – dla równowagi – komunistów, którzy sprzeniewierzyli się ideałom Października. Pierwszy rozdział „Drzazgi” zawiera właśnie opis egzekucji przeprowadzanej w piwnicy lokalnej Czeka, w domu zarekwirowanym przedwojennemu restauratorowi i kupcowi Innokientijowi Pszenicynowi. Fragment ten dosłownie poraża realizmem. Czytając go, można odnieść wrażenie, że mamy do czynienia nie z beletrystyką, ale z bezdusznym zeznaniem oprawcy, który – oskarżony o ludobójstwo – postawiony został przed sądem. Strzelając w potylicę politycznemu wrogowi, Srubow nie popełnia jednak, przynajmniej we własnym mniemaniu, zbrodni. Skądże! On jedynie oczyszcza społeczeństwo ze śmieci i odpadków, asenizuje, szeroko przy tym otwierając drogę rewolucji, której głównym celem jest przecież budowa ustroju sprawiedliwości społecznej. W ten sposób czekista jest w stanie wytłumaczyć sobie i usprawiedliwić wszystko, choć na wypadek odzywającego się jeszcze od czasu do czasu sumienia ma pod ręką także inny lek – butelkę samogonu. Dzięki niemu, podobnie jak wielu jego kolegów po fachu i podwładnych, jest w stanie zdławić w zarodku każdy odruch miłosierdzia, znieczulić się na ludzką krzywdę, którą sprowadza na bliźnich każdego dnia.

Srubow chce być człowiekiem ze stali, którego nie będzie w stanie złamać nikt ani nic. Takich bowiem ludzi potrzebuje rewolucja. Zawsze zresztą myśli o niej z nabożną czcią, jak o wielbionej kochance. By zasłużyć na jej miłość, gotów jest wykonać każdy rozkaz przełożonych. Cios spada nań jednak z najmniej spodziewanej strony – najpierw, nie mogąc znieść jego pijaństwa i nieprzewidywalności w zachowaniu, odchodzi od niego żona, później Andriej dowiaduje się, że jego przyjaciel z dzieciństwa i młodości, Izaak Kac, również czekista, podpisał wyrok śmierci na jego ojca, a potem jeszcze asystował przy egzekucji. To ostatecznie łamie żelaznego rewolucjonistę, który stopniowo coraz głębiej pogrąża się w szaleństwie. Jego los zatacza wielkie koło i Srubow wraca ostatecznie do punktu wyjścia, ale tym razem już w zupełnie innej roli. Władimir Zazubrin jest bezlitosny dla swego bohatera, nie oszczędza mu niczego. Z ołtarza zrzuca go na samo dno piekła, każąc doświadczyć tego, co wcześniej sam zgotował innym. To jego pokuta – tyle że bez przebaczenia. „Drzazga” nikogo nie pozostawia obojętnym. Poziom zaserwowanej przez autora makabry momentami przekracza granice wytrzymałości, chociaż czytelnik i tak powinien mieć świadomość, że to zaledwie wierzchołek góry lodowej. Takich czekistów – zbrodniarzy i ludobójców – były przecież dziesiątki tysięcy. Jeden z nich, który zapewne już po wsze czasy pozostanie bezimienny, w 1937 (a może jednak w 1938) roku strzelił także w potylicę Władimira Jakowlewicza. W pewnym sensie można więc uznać to opowiadanie za profetyczną wizję. Tyleż straszliwą i okrutną, co rzeczywistą.

Pisząc „Drzazgę”, Zazubrin prawdopodobnie nie miał ambicji dokonania rozprawy z systemem. Było na to po prostu za wcześnie; bolszewizm jeszcze nie okrzepnął, chociaż zdążył już pokazać swoje najbardziej bestialskie oblicze. Wciąż jednak można było uważać, co zresztą podkreślała sowiecka propaganda, że czerwony terror to jedynie środek stosowany w okresie przejściowym. Bo przecież kiedy już zostanie zbudowany komunizm, przemoc stanie się bezzasadna – twierdzili teoretycy. Praktyka (stalinowska) udowodniła później, jak bardzo się mylili. I chociaż początek lat 20. ubiegłego wieku to w historii Związku Radzieckiego okres pewnej liberalizacji (związanej z wprowadzeniem przez Lenina Nowej Ekonomicznej Polityki), to jednak cenzura powoli zaciskała już swój sznur na szyjach pisarzy. Jewgienijowi Zamiatinowi nie pozwolono wydać w ojczyźnie napisanej w 1920 roku antyutopijnej powieści „My”, Zazubrinowi wstrzymano publikację „Drzazgi”, nawet Ilja Erenburg musiał „Życie i śmierć Mikołaja Kurbowa” (1921) oddać w ręce wydawców zachodnich. Na tle prozy znacznie bardziej znanych kolegów po fachu opowiadanie Władimira Jakowlewicza zaskakuje jednak przenikliwością sądów, a przedstawiony przez niego portret Srubowa mógłby znaleźć się w każdej książce historycznej opisującej z perspektywy lat działalność Czeki. Gdy bowiem w przedostatnim rozdziale Zazubrin opisuje egzekucje przeprowadzane nocą w lesie, wprost nad dołami, które później mają stać się masowymi grobami ofiar – nie sposób nie przywołać na myśl zbrodni dokonanej przez enkawudzistów w lesie katyńskim. Tyle że będzie to miało miejsce siedemnaście lat po napisaniu „Drzazgi”…

Legenda mówi, że walczący o zgodę na wydrukowanie opowiadania Władimir Jakowlewicz dał je do przeczytania samemu szefowi Czeka, Feliksowi Edmundowiczowi Dzierżyńskiemu. Ten miał zaś odpowiedzieć pisarzowi, że w najlepszym wypadku będzie je można opublikować za… pięćdziesiąt lat. Jeżeli to prawda, „Krwawy Feliks” wykazał się zaskakującą przenikliwością, pomylił się bowiem jedynie o szesnaście lat.

7 listopada 2009

1) Według innych źródeł Zubcow-Zazubrin miał przyjść na świat w osadzie Zaworoneż na Tambowszczyźnie.

2) „Dwa światy” uznane zostały za „pierwszą powieść radziecką”. Za życia autora wydano je siedemnastokrotnie.

3) W różnych źródłach spotkać można różne daty zarówno aresztowania, jak i rozstrzelania Zazubrina. Niektórzy – jak Henryk Chłystowski, autor posłowia do polskiego wydania „Drzazgi” – wskazują na 1937 rok, inni znów przesuwają śmierć pisarza na rok następny.

4) Razem z opowiadaniem Zazubrina Rimma Koliesnikowa znalazła również napisany doń czterostronicowy wstęp autorstwa Waleriana Prawduchina, który – podobnie jak „Drzazga” – światło dzienne ujrzał dopiero w 1989 roku.

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Jak to dobrze, że nie jesteśmy wszechwiedzący
Joanna Kapica-Curzytek

28 IV 2024

Czym tak naprawdę jest tytułowa siła? Wścibstwem czy pełnym pasji poznawaniem świata? Trzech znakomitych autorów odpowiada na te i inne pytania w tomie esejów pt. „Ciekawość”.

więcej »

PRL w kryminale: Człowiek z blizną i milicjant bez munduru
Sebastian Chosiński

26 IV 2024

Szczęsny szybko zaskarbił sobie sympatię czytelników, w efekcie rok po roku Anna Kłodzińska publikowała kolejne powieści, w których rozwiązywał on mniej lub bardziej skomplikowane dochodzenia. W „Srebrzystej śmierci” Białemu Kapitanowi dane jest prowadzić śledztwo w sprawie handlu… białym proszkiem.

więcej »