Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 27 kwietnia 2024

PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Mróz
Marcin Ciszewski
Nawałnica
Cavan Scott
Przepraszam, tu był trup
Marta Matyszczak
W umyśle mordercy. Cień bestii
Łukasz Wroński
Winda Schindlera
Darko Cvijetić

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Jonathan Littell
‹Suche i wilgotne›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Suche i wilgotne
Tytuł oryginalny	Le Sec et L’Humide
Data wydania	28 maja 2009
Autor	Jonathan Littell
Wydawca	Wydawnictwo Literackie
ISBN	978-83-08-04357-8
Format	144s.
Cena	34,90
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Ten okrutny XX wiek: Uzewnętrznione „Ja” walońskiego faszysty
[Jonathan Littell „Suche i wilgotne” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Jonathan Littell – francuski pisarz pochodzenia amerykańskiego, którego przodkowie byli polskimi Żydami – zdobył światowy rozgłos przed trzema laty monumentalną powieścią „Łaskawe”. Opublikowany w ubiegłym roku szkic „Suche i wilgotne” można potraktować jako eseistyczny aneks do wojennej odysei esesmana Maximiliena Aue. Rzecz to interesująca, choć jedynie w odniesieniu do innych dzieł. Czytana w oderwaniu od nich może wydać się nazbyt hermetyczna.

Sebastian Chosiński

Ten okrutny XX wiek: Uzewnętrznione „Ja” walońskiego faszysty
[Jonathan Littell „Suche i wilgotne” - recenzja]

Jonathan Littell
‹Suche i wilgotne›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Suche i wilgotne
Tytuł oryginalny	Le Sec et L’Humide
Data wydania	28 maja 2009
Autor	Jonathan Littell
Wydawca	Wydawnictwo Literackie
ISBN	978-83-08-04357-8
Format	144s.
Cena	34,90
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Jonathan Littell to postać o wyjątkowo pogmatwanej biografii. Jego przodkowie pochodzili z Polski, a mówiąc dokładniej – byli Żydami mieszkającymi na dawnych ziemiach polskich, które znalazły się pod zaborem rosyjskim. W końcu XIX wieku, jak wielu ich rodaków, opuścili Europę, by – „za chlebem” – udać się za Ocean. Tam przyszedł na świat – w Nowym Jorku – ojciec Jonathana, Robert Littell (znany autor powieści kryminalnych i szpiegowskich), tam urodził się również jego słynny syn. Kiedy chłopiec miał trzy latka, w 1970 roku rodzina wróciła na Stary Kontynent i osiedliła się we Francji. Studia autor „Łaskawych” ukończył jednak w Stanach Zjednoczonych (na Uniwersytecie Yale w New Haven); w tym czasie napisał również – po angielsku – i wydał swą pierwszą, cyberpunkową, powieść „Bad Voltage” (1989). Po powrocie do Europy zajął się tłumaczeniami klasycznej literatury francuskiej na język angielski. Po kilku latach, poszukując nowych wrażeń, rozpoczął pracę w międzynarodowej pozarządowej organizacji humanitarnej Action Against Hunger, co zawiodło go do najbardziej zapalnych miejsc na świecie, między innymi do Bośni i Hercegowiny, Czeczenii, Konga, Sierra Leone i Afganistanu. Z pracy tej zrezygnował w 2001 roku po wypadku, jaki przeżył na Kaukazie. Wtedy też zabrał się za pisanie swojej drugiej powieści, opublikowanej pierwotnie we Francji w 2006 roku. „Łaskawe” – oryginalnie napisane w języku Woltera – zyskały światową sławę, otrzymując między innymi niezwykle prestiżową Nagrodę Goncourtów. Zbierając materiały do tej książki, Littell zetknął się, choć nie osobiście, z postacią nieżyjącego już wtedy od kilku lat belgijskiego faszysty Leona Degrelle’a – Walończyka, który w czasie drugiej wojny światowej współpracował z Adolfem Hitlerem, prowadząc swoich rodaków do boju na froncie wschodnim przeciwko Armii Czerwonej. W pewnym sensie zaintrygowany tym kolaborantem, pisarz postanowił wgryźć się w jego psychikę i – w oparciu o wojenne wspomnienia Degrelle’a – stworzyć archetypiczny portret psychologiczny faszysty. Szkic „Suche i wilgotne” (z podtytułem: „Krótka wyprawa na terytorium faszysty”) powstał przed siedmioma laty, ale publikacji doczekał się dopiero w ubiegłym roku na fali wielkiego zainteresowania „Łaskawymi”.

Leon Degrelle to postać tyle intrygująca, co odpychająca. Ten urodzony w 1906 roku Walończyk był zdeklarowanym katolikiem, nacjonalistą i antysemitą. Popularność w ojczyźnie przyniosły mu artykuły, w których opisywał sytuację w Meksyku podczas antyrządowego powstania Cristero. Zyskał nimi przede wszystkim sympatię kół kościelnych, które – już po jego powrocie do Europy – powierzyły mu stanowisko dyrektora katolickiego wydawnictwa Christus Rex (Chrystus Król). Wokół niego Degrelle stworzył silny prawicowy ruch polityczno-społeczny – zwany reksistowskim – który swój największy sukces odniósł w 1936 roku, wprowadzając do parlamentu belgijskiego dwudziestu jeden deputowanych. Im bardziej jednak reksiści podążali w kierunku poglądów faszystowskich, tym mniejszym cieszyli się poparciem Kościoła, co doprowadziło do tego, że tuż przed wybuchem drugiej wojny światowej ich popularność w społeczeństwie znacznie spadła. Po zajęciu Belgii przez wojska hitlerowskie polityk postanowił porozumieć się z Niemcami – głównie po to, aby zrównoważyć wpływy popieranych przez nazistów, skłonnych do kolaboracji z nimi, nacjonalistów flamandzkich. Efektem zmiany nastawienia Degrelle’a było utworzenie przezeń jednostki wojskowej, najbardziej znanej jako – działający w ramach oddziałów Waffen SS – Legion Waloński. Walońscy faszyści walczyli przede wszystkim na froncie wschodnim, na terenie Ukrainy i na północnym Kaukazie. Przywódca reksistów zaczynał służbę jako zwykły żołnierz, by szybko wspiąć się po szczeblach kariery. Na początku 1945 roku otrzymał z rąk Hitlera Krzyż Rycerski z Liśćmi Dębu, marzyło mu się władanie – z niemieckiej poręki – nad nazistowską Walonią. Tuż przed klęską III Rzeszy porzucił swoich żołnierzy w okolicach Lubeki i uciekł, przez Danię, do Norwegii, skąd odleciał do rządzonej przez caudillo Francisco Franco Hiszpanii, gdzie żył jako emigrant do 1994 roku. Do końca pozostał wierny swoim poglądom, co udowadniał licznymi publikacjami oraz wcale nierzadkim paradowaniem – przy różnych okazjach – w mundurze Standartenführera SS.

Najbardziej znaną publikacją Degrelle’a są spisane i wydane w 1949 roku w Hiszpanii wspomnienia zatytułowane „Kampania rosyjska” (w Polsce ukazały się siedem lat temu jako „Front wschodni 1941-1945” nakładem Wydawnictwa Arkadiusza Wingerta i Przedsięwzięcia Galicja). I to właśnie tę książkę postanowił poddać dokładnej analizie Jonathan Littell. Dlaczego? Ponieważ, zdaniem autora „Łaskawych”, który zbierając materiały do swojej epickiej powieści, przeczytał mnóstwo wojennych wspomnień nazistowskich żołnierzy – jak i ich naukowe opracowanie dokonane przez niemieckiego socjologa Klausa Theweleita – stanowiła ona najbardziej typowy przejaw kształtowania się osobowości faszystowskiej. Tym samym Degrelle stał się w jego oczach modelowym przykładem ideowego faszysty. Trudno oczekiwać od francusko-amerykańskiego pisarza o żydowsko-polskich korzeniach obiektywnej oceny hitlerowskiego kolaboranta i antysemity. Trzeba jednak przyznać, że Littell z pochwały godną wstrzemięźliwością wgryza się w umysł i przekonania walońskiego nacjonalisty, starając się nie tyle dociec źródeł jego polityczno-społecznego zacietrzewienia, ile – poprzez szczegółową analizę językową – obnażyć miałkość skrytych za napuszonymi deklaracjami poglądów. Bo jak inaczej traktować takie oto oświadczenie (cytat za polską edycją wspomnień): „Nasze ręce były nieskalane, nasze serca były czyste, nasze umiłowanie ojczyzny jasne i płomienne, wolne od wszelkich kompromisów”. I nieco dalej: „(…) ruszając na wschodnie stepy chcieliśmy spełnić obowiązek Europejczyka i chrześcijanina. (…) złożyliśmy ofiarę z naszej młodości przede wszystkim po to, by zapewnić przyszłość naszego narodu w łonie ocalonej Europy”. Ma rację Jonathan Littell, twierdząc, że tą książką Degrelle chciał głównie stworzyć własną legendę, choć Walończyk przekonywał, że jej podstawowym celem było „nadanie sensu walce walońskich esesmanów, zdyskredytowanych przez klęskę”. Autor „Łaskawych” podjął się zatem trudu odwrotnego – obnażenia fobii i kłamstw przywódcy reksistów, w tym bardziej przekonujący współczesnego czytelnika sposób, że w oparciu o jego własne słowa.

„Suche i wilgotne” są świetnym wprowadzeniem do wspomnień Leona Degrelle’a, stanowią bowiem swoisty antyprzewodnik po jego książce, rodzaj odtrutki na jad sączący się z kart „Frontu wschodniego 1941-1945” (by pozostać przy polskim tytule). Littell zwraca uwagę przede wszystkim na językową dychotomię walońskiego kolaboranta w przedstawianiu otaczającej go rzeczywistości, w czym – co uczciwie przyznaje – podąża śladem Theweleita. Struktura świata postrzeganego przez faszystę (a raczej: wszystkich faszystów) jest pełna klisz, a jej fundamentem staje się zachowanie swego „uzewnętrznionego Ja”, które przyjmuje kształt „pancerza”, „mięśniowej zbroi”. Autor szkicu podaje wiele tego przykładów, obficie cytując Degrelle’a. Gdy jednak sięgnie się do źródła, czytelnik szybko przekona się, że to, co przytoczył Littell, to jedynie wierzchołek góry lodowej. Nie ma takiej strony, na której były esesman nie stawiałby naprzeciw siebie – na zasadzie kontrastu – „uporządkowanego ducha” (czytaj: faszysty) i „bezkształtu”, „próżni”, „nieużytków”, symbolizujących politycznego i ideowego wroga. Czego jednak można było oczekiwać od człowieka, który widział w Adolfie Hitlerze obrońcę cywilizacji europejskiej przed barbarzyńskimi, azjatyckimi hordami? Uwagę autora „Suchych i wilgotnych” zwróciły również różnice w opisach frontów wschodniego i zachodniego (alianci zachodni przedstawieni są jak ludzie, krasnoarmiejcy natomiast jak półdzikie bestie), jak również – co jest chyba jeszcze bardziej zastanawiające – nieobecność na kartach wspomnień Walończyka Żydów (pisze o nich tylko w dwóch miejscach). Interpretacja tego faktu, zaproponowana przez Littella, choć może być prawdziwa, wydaje się jednak nazbyt powierzchowna.

Zmarły w marcu 2009 roku profesor Paweł Wieczorkiewicz, autor posłowia do polskiej edycji „Frontu wschodniego 1941-1945”, uznał wspomnienia Degrelle’a – niejako w opozycji do Jonathana Littella (choć oczywiście nie mógł znać „Suchych i wilgotnych”) – za książkę wielką, która „zostałaby z pewnością obsypana najwyższymi literackimi trofeami z należną jej literacką Nagrodą Nobla, gdyby tylko posiadała słuszne konotacje ideowe”. Pomijając bowiem propagandowy sztafaż, przyznać trzeba, że Degrelle, notabene całkiem niezły pisarz, znakomicie oddał okrucieństwo wojny, a jego książka – nasycona skrajnymi niekiedy emocjami – nikogo nie pozostawia obojętnym. Jak widać, także ani Littella, ani Wieczorkiewicza.

30 lipca 2009

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

PRL w kryminale: Człowiek z blizną i milicjant bez munduru
Sebastian Chosiński

26 IV 2024

Szczęsny szybko zaskarbił sobie sympatię czytelników, w efekcie rok po roku Anna Kłodzińska publikowała kolejne powieści, w których rozwiązywał on mniej lub bardziej skomplikowane dochodzenia. W „Srebrzystej śmierci” Białemu Kapitanowi dane jest prowadzić śledztwo w sprawie handlu… białym proszkiem.

więcej »