Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 26 kwietnia 2024

PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Dwór mgieł i furii
Sarah J. Maas
Furyborn. Zrodzona z furii
Claire Legrand
Gra o tron
George R.R. Martin
Przepraszam, tu był trup
Marta Matyszczak
W mojej rodzinie każdy kogoś zabił
Benjamin Stevenson

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Geoffrey Swain
‹Wojna domowa w Rosji›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wojna domowa w Rosji
Tytuł oryginalny	Russia’s Civil War
Data wydania	2007
Autor	Geoffrey Swain
Wydawca	Libridis
ISBN	978-83-923606-2-9
Format	240s. 150×235mm
Cena	36,—
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Ten okrutny XX wiek: „Biali”, „czerwoni”, „czarni” i „zieloni”
[Geoffrey Swain „Wojna domowa w Rosji” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Wojna domowa to w historii każdego narodu traumatyczne przeżycie, pozostawiające klasowe i społeczne podziały na długie lata. Nie inaczej było z konfliktem, który rozgorzał w Rosji po upadku caratu i przeprowadzonej przez bolszewików rewolucji październikowej. Tematem tym od wielu już lat zajmuje się brytyjski historyk Geoffrey Swain. Nie tak dawno przetłumaczono na polski jego sztandarową pozycję – „Wojnę domową w Rosji”.

Sebastian Chosiński

Ten okrutny XX wiek: „Biali”, „czerwoni”, „czarni” i „zieloni”
[Geoffrey Swain „Wojna domowa w Rosji” - recenzja]

Geoffrey Swain
‹Wojna domowa w Rosji›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wojna domowa w Rosji
Tytuł oryginalny	Russia’s Civil War
Data wydania	2007
Autor	Geoffrey Swain
Wydawca	Libridis
ISBN	978-83-923606-2-9
Format	240s. 150×235mm
Cena	36,—
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Geoffrey Swain od wielu już lat uznawany jest w Wielkiej Brytanii za autorytet w temacie dwudziestowiecznej historii Rosji i krajów Europy Wschodniej. Zajmował się tymi problemami jako profesor uniwersytetów w Cardiff i Bristolu, obecnie natomiast pracuje naukowo i wykłada w Glasgow. Jego dorobek pisarski jest całkiem pokaźny; do najważniejszych pozycji zaliczyć jednak należy: „Eastern Europe since 1945” (napisaną wspólnie z Nigelem Swainem powojenną historię naszego zakątka Europy), „Between Stalin and Hitler: Class War and Race War on Dvina, 1940-1946” (historię państwa łotewskiego w okresie, gdy znajdowało się ono kolejno pod okupacjami sowiecką, hitlerowską i ponownie sowiecką) oraz „Trotsky” (jedną z najnowszych biografii wodza rewolucji październikowej i twórcy Armii Czerwonej, Lwa Trockiego). „Wojna domowa w Rosji” ukazała się pierwotnie w Anglii w 2000 roku. Na jej tłumaczenie musieliśmy czekać długich siedem lat. Lepiej jednak, że wyszła późno niż wcale, ponieważ jest to pierwsza w języku polskim monografia tego konfliktu wydana po przełomie politycznym 1989 roku.

Rok 1917 był dla Rosji okresem wielkich zmian, które – jak się później okazało – miały ogromny wpływ nie tylko na dzieje tego państwa, ale także całego świata. Klęski na froncie zachodnim i brak reform politycznych stały się katalizatorem niezwykle dramatycznych wydarzeń, które w końcu lutego 1917 roku (według kalendarza juliańskiego; w Europie Zachodniej, która posługiwała się kalendarzem gregoriańskim, był już wtedy marzec) zaowocowały wybuchem rewolucji nazwanej później lutową. W jej wyniku car Mikołaj II postanowił abdykować, kończąc w ten sposób trzystuletnie panowanie dynastii Romanowów. Władza przeszła w ręce Rządu Tymczasowego, na czele którego stanęli najpierw książę Gieorgij Lwow, a następnie – wywodzący się z Partii Socjalistów-Rewolucjonistów (tzw. eserowców) – Aleksander Kiereński. Nieustabilizowana sytuacja ekonomiczna, dalsze niepowodzenia wojenne oraz przemyślna intryga Niemców, którzy wiosną 1917 roku w zaplombowanym wagonie dostarczyli ze Szwajcarii do Rosji Włodzimierza Iljicza Lenina, czyniąc z niego bardzo skutecznego rozsadnika rewolucyjnej zarazy, doprowadziły jesienią do kolejnego przewrotu. Rewolucja październikowa – której rocznicę nawet w Związku Radzieckim, już po zmianie kalendarza, obchodzono w listopadzie – zmiotła z dziejowej areny Rząd Tymczasowy i Kiereńskiego. Bolszewicy, początkowo traktowani z pobłażaniem także przez samych robotników, nie tylko przejęli władzę, zamykając Rosji drogę do reform, które mogły uczynić to państwo demokratyczną republiką, ale przede wszystkim rozpętali ciągnącą się aż do 1921 roku krwawą wojnę domową.

W literaturze przedmiotu przez wiele lat dominowało przekonanie, utwierdzane zresztą przez dzieła beletrystyczne (vide „Doktor Żywago” Borysa Pasternaka), że rosyjska wojna domowa była konfliktem pomiędzy „białymi”, czyli zwolennikami dawnego, carskiego reżimu a „czerwonymi”, którym to mianem ochrzczono bolszewików Lenina i popierające ich liczne ugrupowania lewicowe. Rzeczywistość była jednak, na co zwraca uwagę profesor Swain, dużo bardziej skomplikowana. W konflikt niemal od razu wmieszały się bowiem państwa zachodnie, głównie Anglia i Francja, które wysłały do Rosji wojska interwencyjne, mające współdziałać z byłymi carskimi generałami. Jakby tego jeszcze było mało, w wielu regionach kraju oddolnie powstawały oddziały samoobrony, którym w zasadzie nie było po drodze ani z „białymi”, ani z „czerwonymi”. Do tej grupy należy zaliczyć przede wszystkim „zielonych”, czyli popierane przez eserowców regularne wojska i partyzantkę, których głównym zadaniem było przeciwdziałanie polityce rolnej bolszewików wprowadzanej w czyn na terenach opanowanych przez Armię Czerwoną oraz „czarnych”, cieszących się szczególną estymą anarchistów, symbolem których stał się ukraiński watażka Nestor Machno. O ile sympatie i antypatie polityczne „białych” i „czerwonych” były od początku do końca konfliktu niezmienne i jasno określone, o tyle „zieloni” (w większym) i „czarni” (w nieco mniejszym stopniu) niemal bez przerwy balansowali pomiędzy zwolennikami starego i nowego porządku.

Sytuacja w Rosji zmieniała się w tym czasie jak w kalejdoskopie, co dla historyka, opisującego wydarzenia z kilkudziesięcioletniej perspektywy, musiało stanowić nie lada wyzwanie. Geoffrey Swain poradził sobie jednak z tym całkiem zgrabnie, w miarę możliwości szczegółowo opisując kolejne teatry wojny: front północny (w okolicach Archangielska), wschodni (na Syberii, gdzie oddziałami „białych” dowodził admirał Aleksander Kołczak) oraz południowy (z działającą na obszarze wschodniej Ukrainy, Donbasu i Powołża armią dowodzoną kolejno przez Ławra Korniłowa, Antona Denikina i Piotra Wrangla). Sporo miejsca Brytyjczyk poświęca również epopei Kozaków, prowadzonych do walki z „czerwonymi” przez legendarnego atamana Piotra Krasnowa. Nie trzeba chyba dodawać, że ich losy przedstawia w nieco innej tonacji niż w „Cichym Donie” uczynił to Michaił Szołochow. Niestety, nie wiedzieć dlaczego, poza polem zainteresowań autora pozostał front dalekowschodni. Dziwi to tym bardziej, ponieważ to właśnie wkroczenie oddziałów bolszewickich do Władywostoku w październiku 1922 roku uważane jest za ostatni akord wojny domowej. Choć, gwoli ścisłości, należałoby dodać, że generałowie Anatolij Piepielajew oraz Nikołaj Tołbuchin walczyli jeszcze dłużej (pierwszy do 1923, drugi natomiast do 1924 roku).

Swaina interesują jednak nie tylko działania zbrojne, choć to przecież one w głównej mierze zdecydowały o losach wojny domowej. Brytyjski badacz przygląda się dokładnie także zmieniającej się w zależności od sytuacji na froncie zaskakująco elastycznej polityce Lenina, który – nieprzerwanie stojąc na straży dyktatury proletariatu oraz nacjonalizacji rolnictwa – potrafił wyprowadzić w pole zarówno przeciwników politycznych, jak i własnych sojuszników z innych partii. Służyła temu przede wszystkim skuteczna propaganda – oręż, którym bolszewicy bardzo szybko nauczyli się skutecznie posługiwać. W przeciwieństwie do „białych”. To właśnie agitacji i indoktrynacji „czerwoni” i Włodzimierz Iljicz osobiście zawdzięczają sukces Nowej Ekonomicznej Polityki, której wprowadzenie w 1921 roku odciągnęło od kontrrewolucji spore rzesze „zielonych”. Poniekąd ofiarą bolszewickiej propagandy i – należałoby dodać – własnej naiwności padł również przywódca anarchistów, Nestor Machno, który najpierw pomógł Armii Czerwonej rozprawić się z „białymi” na Ukrainie, a później sam został przez nią rozgromiony. Jego los podzieliło wielu innych polityków i dowódców wojskowych, którzy – wbrew własnym planom i ideałom – znaleźli się pomiędzy „czerwonym” młotem a „białym” kowadłem.

Autor „Wojny domowej w Rosji” starał się bardzo zachować obiektywizm, a może nawet miejscami – polityczną poprawność. Stąd niewiele w jego książce opisów zbrodni i masowych mordów, od których nie stroniła praktycznie żadna ze stron konfliktu. Owszem, Brytyjczyk wspomina gdzieniegdzie o masakrach dokonywanych przez Armię Czerwoną bądź oddziały Kołczaka po wyrwaniu z rąk przeciwnika szczególnie ważnego ośrodka. Tyle że w tych fragmentach książki nie czuć wcale prawdziwej grozy opisywanych wydarzeń. Z wielu źródeł natomiast wiadomo, że w takich dniach na ulicach zdobytych miast działy się rzeczy przerażające. Nawet gdy Swain przytacza przykłady terroru stosowanego przez CzeKa, robi to w sposób niemal całkowicie wyprany z emocji. Może to, co prawda, świadczyć o jego profesjonalizmie, jednak czytelnikowi z Europy Wschodniej, doświadczonemu przez ustrój, któremu rosyjska wojna domowa szeroko otworzyła wrota do władzy, ta rzeczowość może kojarzyć się wręcz z obojętnością. Dodatkowym zaskoczeniem – zwłaszcza dla Polaków – jest całkowite pominięcie epizodu wojny polsko-bolszewickiej 1920 roku. Dziwi to tym bardziej, że nawet Anton Denikin, jeden z dowódców kontrrewolucji, w napisanej na emigracji broszurce zadał pytanie: „Kto uratował władzę sowiecką?” – i sam sobie na nie odpowiedział: Józef Piłsudski. Co wyraźnie świadczy o tym, że przynajmniej jeden z uczestników konfliktu nie miał wątpliwości co do tego, że wstrzymanie przez polskiego marszałka jesienią 1920 roku kontrofensywy i podpisanie kilka miesięcy później pokoju w Rydze walnie przyczyniło się do ocalenia skóry bolszewikom.

Książka Geoffreya Swaina nie jest pozbawiona wad – także od strony edytorskiej (sporo literówek) – ale ma za to jedną podstawową zaletę: wypełnia istotną lukę na rynku. Teraz byłoby dobrze, gdyby któreś z wydawnictw zdobyło się na publikację kolejnej pozycji na ten sam temat. I żeby wybrana przez nie praca była obszerniejsza i, co za tym idzie, przedstawiała już bez wyjątków całą panoramę wydarzeń z lat 1917-1924.

25 listopada 2008

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Studium utraty
Joanna Kapica-Curzytek

25 IV 2024

Powieść czeskiej pisarki „Lata ciszy” to psychologiczny osobisty dramat i zarazem przejmujący portret okresu komunizmu w Czechosłowacji.

więcej »

Szereg niebezpieczeństw i nieprzewidywalnych zdarzeń
Joanna Kapica-Curzytek

21 IV 2024

„Pingwiny cesarskie” jest ciekawym zapisem realizowania naukowej pasji oraz refleksją na temat piękna i różnorodności życia na naszej planecie.

więcej »

PRL w kryminale: Biały Kapitan ze Śródmieścia
Sebastian Chosiński

19 IV 2024

Oficer MO Szczęsny, co sugeruje już zresztą samo nazwisko, to prawdziwe dziecko szczęścia. Po śledztwie opisanym w swej debiutanckiej „powieści milicyjnej” Anna Kłodzińska postanowiła uhonorować go awansem na kapitana i przenosinami do Komendy Miejskiej. Tym samym powinien się też zmienić format prowadzonych przez niego spraw. I rzeczywiście! W „Złotej bransolecie” na jego drodze staje wyjątkowo podstępny bandyta.

więcej »