Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 27 kwietnia 2024

Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Dwór cierni i róż
Sarah J. Maas
Dwór mgieł i furii
Sarah J. Maas
Dylemat więźnia
Trenton Lee Stewart
Schronisko, które spowijał mrok
Sławek Gortych
Uderz w struny
Joan He

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Przemysław Semczuk
‹Wampir z Zagłębia›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wampir z Zagłębia
Data wydania	13 stycznia 2016
Autor	Przemysław Semczuk
Wydawca	Znak
ISBN	978-83-240-4095-7
Format	384s. 140×205mm
Cena	39,90
Gatunek	non‑fiction, podróżnicza / reportaż
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Seryjni…: Powiedzmy to sobie wprost – Marchwicki nie był „Wampirem”!
[Przemysław Semczuk „Wampir z Zagłębia” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Kto interesujący się kryminalną historią PRL-u nie słyszał o „Wampirze z Zagłębia”? U kogo nazwisko Zdzisława Marchwickiego nie wywoływało dreszczy na plecach? Jeśli zaliczacie się do takich osób, koniecznie powinniście sięgnąć po najnowszą książkę Przemysława Semczuka, dziennikarza „Newsweeka” „Wprost” i „Wysokich Obcasów”, który postanowił przyjrzeć się bliżej postaci najsłynniejszego seryjnego zabójcy minionej epoki.

Sebastian Chosiński

Seryjni…: Powiedzmy to sobie wprost – Marchwicki nie był „Wampirem”!
[Przemysław Semczuk „Wampir z Zagłębia” - recenzja]

Przemysław Semczuk
‹Wampir z Zagłębia›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Wampir z Zagłębia
Data wydania	13 stycznia 2016
Autor	Przemysław Semczuk
Wydawca	Znak
ISBN	978-83-240-4095-7
Format	384s. 140×205mm
Cena	39,90
Gatunek	non‑fiction, podróżnicza / reportaż
WWW	Polska strona
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

To pewnie nie jest przypadek, że większość – spośród tych, którzy zyskali największy rozgłos – seryjnych zabójców epoki Polski Ludowej pochodziła z przemysłowego południa kraju: Małopolski, Górnego Śląska czy Zagłębia Dąbrowskiego. Wystarczy wymienić Karola Kota (zwanego Wampirem z Krakowa), Bogdana Arnolda (Władcę Much), Joachima Knychałę (Wampira z Bytomia, względnie Frankensteina), Krzysztofa Plewę (Pętlarza), Mieczysława Zuba (Fantomasa), wreszcie tego, któremu przypadło w udziale niechlubne miano najsłynniejszego mordercy-psychopaty w dziejach naszego kraju – Zdzisława Marchwickiego, czyli… Wampira z Zagłębia. Biografie całej szóstki cechują przynajmniej dwa wspólne elementy: po pierwsze – prędzej bądź później zostali ujęci przez Milicję Obywatelską, po drugie – stracili życie w więzieniu (albo z powodu wykonania na nich zasądzonego przez wymiar sprawiedliwości wyroku śmierci, albo popełnili samobójstwo, albo też zmarli z przyczyn naturalnych, nie doczekawszy ogłoszenia kary). Tylko jedna kwestia może po latach wzbudzać wątpliwość: jednoznaczna odpowiedź na pytanie, czy byli winni przestępstw, o jakie zostali oskarżeni.

Przynajmniej w jednym przypadku można się nad tym poważnie zastanowić. I tak się składa, że jest to przypadek najgłośniejszy, a więc w zasadzie ten, który nie powinien wywoływać najmniejszych zastrzeżeń. Sprawa Zdzisława Marchwickiego (ale też jego najbliższej rodziny, braci: Jana i Henryka, siostry Haliny Flak, jej syna Zdzisława oraz jedynej niespokrewnionej z nimi osoby, Józefa Klimczaka, kochanka Jana Marchwickiego) w latach 70. ubiegłego wieku przykuwała uwagę chyba całego społeczeństwa. W gazetach pojawiały się artykuły i reportaże (między innymi Elżbiety Cierlicy i Jarosława Rulskiego oraz Barbary Seidler), publikowano powieści oparte na sprawie „Wampira z Zagłębia” (jak chociażby „Nieuchwytny” Barbary Gordon, „Na tropach zabójcy” Tadeusza Wielgolawskiego), w końcu w miesiącach bezpośrednio poprzedzających wprowadzenie stanu wojennego nakręcono film, który doczekał się nawet dystrybucji kinowej („Anna i Wampir” Janusza Kidawy). Żaden z ich autorów nie wyrażał wątpliwości co do winy głównego oskarżonego i skazanego; te pojawiły się dopiero po upadku Polski Ludowej.

Jako pierwsza wyartykułowała je krakowska dziennikarka Grażyna Starzak w wydanej w 1993 roku książce „Powrót wampira. Zdzisław Marchwicki 20 lat później – morderca czy ofiara?”. Parę lat później tym tropem podążył wtedy jeszcze tylko dokumentalista Maciej Pieprzyca, który nakręcił niespełna godzinny film „Jestem mordercą…” (1998). Wystąpił w nim między innymi Henryk Marchwicki, który przedterminowo opuścił więzienie na początku lat 90. i niemal od razu podjął próbę oczyszczenia siebie i swoich braci z oskarżeń, jakie wysunięto pod ich adresem przed dwoma dekadami. Niestety, zmarł jeszcze przed premierą filmu, najprawdopodobniej w wyniku nieszczęśliwego wypadku pod wpływem alkoholu (spadł ze schodów w swoim domu, łamiąc przy tym kręgosłup). Mimo to, a może właśnie dlatego (niektórzy zaczęli bowiem łączyć te dwa fakty – śmierć Henryka i zapowiedź jego starań o batalię sądową) z biegiem czasu wątpliwości narastały. Nie tak dawno kolejną próbę rzucenia światła na całą sprawę podjął dziennikarz – niegdyś związany z „Newsweekiem” i „Wprost”, a obecnie z „Wysokimi Obcasami” – Przemysław Semczuk, autor takich pozycji, jak „Zatajone katastrofy PRL”, „Magiczne dwudziestolecie”, „Maluch. Biografia” czy „Czarna wołga. Kryminalna historia PRL” (2013), w której po raz pierwszy – w rozdziale „Anna i Wampir” – wziął na warsztat domniemane zbrodnie Zdzisława Marchwickiego.

Dziennikarskie śledztwo Semczuka trwało kilka lat. W tym czasie zapoznał się on z dostępnymi w archiwach aktami sprawy, z publikowanymi na przestrzeni lat artykułami, reportażami, wywiadami i książkami, jak również materiałami filmowymi. Efektem jego benedyktyńskiej pracy okazał się wydany w tym roku przez Znak „Wampir z Zagłębia” – książka najdokładniej, spośród wszystkich dotychczas dostępnych na rynku, opowiadająca o prowadzonym przez śląskich policjantów śledztwie, ale także trwającym kilka lat procesie Marchwickiego i jego bliskich. Przypomnijmy pokrótce tło wydarzeń: Zgodnie z aktami sprawy, pomiędzy listopadem 1964 a marcem 1970 roku ten sam sprawca dokonał dwudziestu jeden napadów na kobiety, z których czternaście zakończyło się śmiercią ofiar. Szeroko zakrojone śledztwo, w którym uczestniczyło w sumie trzy tysiące milicjantów, a podejrzanych było dwadzieścia trzy tysiące mężczyzn, zakończyło się 6 stycznia 1972 roku, kiedy to we wczesnych godzinach rannych aresztowany został w Dąbrowie Górniczej Zdzisław Marchwicki.

Do zatrzymania rzekomego „Wampira” przyczyniły się w dużej mierze złożone nieco wcześniej zeznania jego żony, Marii, w których opisała ona męża jako psychopatycznego zwyrodnialca i zboczeńca. I pewnie nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie przeszłość Marchwickiej, nakazująca spojrzeć na oskarżenia wysuwane pod adresem małżonka z dużą dozą ostrożności. Niestety, tego nie uczyniono, a zawiniła… polityka i chęć przypodobania się ówczesnemu pierwszemu sekretarzowi Komitetu Centralnego PZPR, Edwardowi Gierkowi. Przemysław Semczuk przedstawia to bardzo obrazowo, pisząc: „Krótko po aresztowaniu Marchwickiego do komendanta wojewódzkiego [w Katowicach – przyp. SCh] dzwoni telefon. To Edward Gierek – pyta, czy złapali Wampira. Komendant nie ma pewności, podejrzanemu dopiero przedstawiono zarzut i się nie przyznał. – To jest czy nie jest? – słyszy w słuchawce podniesiony głos. Pada twierdząca odpowiedź. Od tej chwili Zdzisław Marchwicki musi być Wampirem”. Skąd się wzięło to zainteresowanie sprawą najważniejszej osoby w państwie? Rzecz jest oczywista: jedną z ofiar seryjnego zabójcy była nastoletnia Jolanta Gierek, bratanica pierwszego sekretarza (do zbrodni doszło w październiku 1966 roku).

Po tej rozmowie los Zdzisława Marchwickiego był przesądzony. Teraz należało tylko zebrać dowody, dopasować je do aresztowanego i przeprowadzić pokazowy proces, zakończony wydaniem jedynego właściwego wyroku – kary śmierci. Niejako przy okazji przed oblicze Temidy doprowadzono osoby związane z Marchwickim. Proces trwał niemal rok – od września 1974 do końca lipca 1975; odbywał się sali widowiskowej Zakładów Cynkowych „Silesia” w Katowicach i od początku do końca miał charakter pokazowy. Przewodniczył mu sędzia Władysław Ochman, a oskarżał prokurator Józef Gurgul, mający już wcześniej na koncie kilka głośnych spraw (zajmował się między innymi sprawcami mordu na Janie Gerhardzie). Semczuk odtwarza przebieg procesu na podstawie zachowanych stenogramów, szczegółowo opisując zachowanie Zdzisława (załamanego i nie bardzo rozumiejącego, w jakiej sytuacji się znalazł) oraz Jana, jedynego wykształconego członka rodziny, pracownika naukowego Uniwersytetu Śląskiego, który też jednak miał wiele na sumieniu (korupcja, współpraca ze Służbą Bezpieczeństwa, homoseksualizm).

Semczuk, zgodnie z zasadami rzetelnego dziennikarstwa, opisuje proces obiektywnie, unikając komentarzy; ale i to wystarcza, by dojść do wniosku, że cała rozprawa była jedynie farsą, widowiskiem dla maluczkich, mającym przykryć nieudolność Milicji Obywatelskiej i prokuratury. Postronni obserwatorzy czy też zwykli obywatele, czytający jedynie doniesienia prasowe, nie wiedzieli nic o kulisach sprawy – o autorytarnym podejściu ówczesnego majora Jerzego Gruby, który stał na czele grupy operacyjnej „Anna” i pozbywał się z niej wszystkich, którzy zaczynali wątpić w winę Zdzisława Marchwickiego (vide major Zygmunt Kalisz, prokurator Leszek Polański). Zgodnie z zapewnieniem danym przez przełożonego Gruby Gierkowi – „Zdzisiek” musiał zostać skazany za popełnione na niewinnych kobietach zbrodnie. Wątpliwości co do winy Marchwickiego wynikają też z innych, przytoczonych przez autora „Wampira z Zagłębia”, przesłanek (i są to najciekawsze fragmenty książki). Mówiąc w największym skrócie: w akcie oskarżenia nie zgadzało się prawie nic – i wiedzieli o tym doskonale milicjanci, prokurator oraz sędzia skazujący podejrzanego na najwyższy wymiar kary. Tym samym należałoby wykluczyć hipotezę o pomyłce wymiaru sprawiedliwości, a postawić inną – o zbrodni dokonanej w majestacie prawa.

Jeśli zatem to nie Zdzisław Marchwicki był Wampirem… to kto? Takie pytanie stawia także Semczuk. Dobrej odpowiedzi na nie – nie ma, chociaż są poszlaki. Czy zostały one w tamtym czasie sprawdzone przez organy ścigania – nie wiadomo; w każdym razie autor książki nie trafił na żaden ślad. Inna sprawa, że nawet jeżeli zajęto się tym, to i tak najprawdopodobniej nie uchroniłoby to Marchwickiego przed szubienicą. Komendanci MO, Edward Gierek i manipulowane przez media społeczeństwo chcieli „prawdziwego” zbrodniarza, znanego z imienia i nazwiska, napiętnowanego przez sąd. „Zdzisiek” z uwagi na swą mało chwalebną przeszłość, pochodzenie z nizin społecznych i patologiczne skłonności nadawał się świetnie do roli, jaką dla niego napisano. Znalazłszy się za kratami, nie mógł liczyć już na nikogo. Został przecież „zdradzony” przez własną żonę, na dodatek był nieumiejętnie broniony przez adwokatów, którym utrudniano, jak tylko się dało, dostęp do akt sprawy. Książka Semczuka ma szansę na nowo rozpocząć dyskusję nad ewentualną winą Marchwickiego. I dobrze by było, gdyby tak właśnie się stało, gdyby po ponad czterdziestu latach od wykonania wyroków śmierci na Zdzisławie i Janie podjęto jeszcze jedną próbę rozwiązania zagadki. Mogłoby się tym zająć osławione policyjne Archiwum X, czyli jeden z wojewódzkich zespołów do spraw niewykrytych zabójstw. A może któryś z nich już się zajmuje tą sprawą…

18 kwietnia 2016

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

PRL w kryminale: Człowiek z blizną i milicjant bez munduru
Sebastian Chosiński

26 IV 2024

Szczęsny szybko zaskarbił sobie sympatię czytelników, w efekcie rok po roku Anna Kłodzińska publikowała kolejne powieści, w których rozwiązywał on mniej lub bardziej skomplikowane dochodzenia. W „Srebrzystej śmierci” Białemu Kapitanowi dane jest prowadzić śledztwo w sprawie handlu… białym proszkiem.

więcej »