Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 27 kwietnia 2024

PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
ABBA
Jan Gradvall
Ci, którzy zostali
Hanna Greń
Gleam
Raven Kennedy
Psy z Essex
Dan Jones
Wellness
Nathan Hill

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

Andrzej Wydrzyński
‹Plama ciemności›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Plama ciemności
Data wydania	1973
Autor	Andrzej Wydrzyński
Wydawca	Iskry
Seria	Klub Srebrnego Klucza
Format	225s.
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

PRL w kryminale: A gdyby Witkacy lub Mrożek napisali kryminał?
[Andrzej Wydrzyński „Plama ciemności” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Co ciekawe, pierwsza opublikowana pod własnym nazwiskiem „powieść milicyjna” Andrzeja Wydrzyńskiego w niczym nie przypominała słynnego „Czas zatrzymuje się dla umarłych”. Było dokładnie na odwrót: „Plama ciemności” mogła jawić się jako całkowite przeciwieństwo tamtej. Autor zabawił się bowiem konwencją, a swoją prozę mocno „udramatyzował”. I przedstawił Artura Morenę jako przyjaciela głównego bohatera książki.

Sebastian Chosiński

PRL w kryminale: A gdyby Witkacy lub Mrożek napisali kryminał?
[Andrzej Wydrzyński „Plama ciemności” - recenzja]

Andrzej Wydrzyński
‹Plama ciemności›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Plama ciemności
Data wydania	1973
Autor	Andrzej Wydrzyński
Wydawca	Iskry
Seria	Klub Srebrnego Klucza
Format	225s.
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Pierwszą „powieścią milicyjną” w dorobku Andrzeja Wydrzyńskiego (1921-1992) był, wydany początkowo pod pseudonimem Artur Morena, mroczny kryminał psychologiczno-szpiegowski „Czas zatrzymuje się dla umarłych”. Książka ta – napisana zresztą na ogłoszony przez wydawnictwo Iskry konkurs literacki (odbywający się pod patronatem Komendy Głównej MO) – ukazała się w 1969 roku i od razu też została sfilmowana przez Sylwestra Chęcińskiego (jako „Tylko umarły odpowie”). Popularny już wcześniej pisarz – chociażby za sprawą doskonałej „Ostatniej nocy w Ciudad Trujillo” (1962) – zyskał dzięki temu jeszcze większy rozgłos, a raz zasmakowawszy w ciekawej historii z dzielnym i nieustępliwym milicjantem w roli głównej, postanowił pójść za ciosem i szybko zabrał się za tworzenie kolejnej. Chwali się jednak Wydrzyńskiemu to, że następczyni „Czasu…”, czyli „Plama ciemności” (1973), nie powiela ani schematu fabularnego, ani postaci bohatera. Choć ukazała się w tym samym wydawnictwie (Iskry) i w tej samej serii („Klub Srebrnego Klucza”).

By zrozumieć, dlaczego „Plama ciemności” ma właśnie taką, a nie inną formę – mówiąc najprościej: zbeletryzowanej sztuki scenicznej, która jawi się mieszanką „powieści milicyjnej” (w stylu „Gdzie jest Trzeci Król?” Macieja Słomczyńskiego) z dramatem Stanisława Ignacego Witkiewicza „W małym dworku” (1921-1925) – należy przypomnieć teatralne zainteresowania autora. Wszak w latach 50. ubiegłego wieku pełnił on funkcję kierownika literackiego w Teatrze Śląskim imienia Stanisława Wyspiańskiego w Katowicach. Dramatopisarstwo było bardzo istotnym elementem jego twórczości. W sumie napisał kilkanaście sztuk, którego doczekały się adaptacji scenicznych („Komedia”, 1949; „Salon pani Klementyny”, 1950; „Ludzie i cienie”, 1955; „Słońce krąży wokół Ziemi”, 1958; „Uczta morderców”, 1960; „Przeciw nocy”, 1962; „Środek nieba”, 1962; „Ostatnia Sekunda”, 1964; „Są jeszcze ludzie”, 1972), telewizyjnych („Etiuda”, 1962; „Kłamstwo”, 1965; „Pocztówka z Buenos Aires”, 1966; „Pajęczyna”, 1967; „Czternastego maja – o północy”, 1972) bądź radiowych („Pułapka”, 1975).

Nad „Plamą ciemności” Wydrzyński pracował zaskakująco długo, bo aż dwa lata – od 1970 do 1972 roku. Autorzy „powieści milicyjnych” byli raczej znani z tego, że pisali szybko, niektórzy wręcz „na kolanie”. Po lekturze książki ten czas poświęcony na jej stworzenie przestaje jednak dziwić. By zrobiła ona na czytelniku właściwe wrażenie, musiała zostać dopieszczona fabularnie do ostatniego szczegółu. Tu ważny był każdy drobiazg, najmniejsza niedoróbka mogła zepsuć cały efekt. Wydrzyński zdecydował się bowiem na rzecz nadzwyczaj ryzykowną: stworzył kryminał, który nawiązywał do klasyki – głównie do książek Agathy Christie i Arthura Conana Doyle’a – ale jednocześnie był… realistyczną parodią gatunku. Naładowany dialogami, w których bohaterowie przekomarzali się wzajemnie, toczyli nieustanne spory, wznosząc się przy tym na wyżyny ironii, pod wieloma względami przypominał nie tylko wymieniony wyżej dramat Witkacego, lecz także pełne absurdu dzieła Sławomira Mrożka (włącznie ze słynnym „Tangiem”).

Akcja powieści rozgrywa się w odciętej od świata przez powódź wsi Z. gdzieś na południu Polski. W starym dworku mieszka tam niejaka Filomena B., która kupiła zabytkową posiadłość za pieniądze, jakie otrzymała od zmarłej w Londynie siostry. Wyremontowała dom i sprowadziła do niego swoich bliższych i dalszych krewnych: syna Eligiusza (natchnionego poetę), brata Zenobiusza (wyjątkowego nieudacznika), piękną Amelię R. (mającą opiekować się Eligiuszem, który właśnie złamał nogę), jej narzeczonego Barnabę (muzyka rockowego i jazzowego, który, jak wierzy Zenobiusz, jest jego nieślubnym potomkiem) oraz wyjątkowo mało roztropną, za to noszącą spódniczki mini odsłaniające pośladki Laurę (oficjalnie występującą jako narzeczona brata właścicielki). Poza nimi w dworku bądź przyległych do niego oficynach mieszkają jeszcze kucharka, służąca Gienia, felczer oraz stary i przygłuchy Filip – dozorca i ogrodnik w jednym, który milcząco przemierza pokoje z karabinem przewieszonym przez ramię. Pocieszne towarzystwo, prawda?

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Tyle że, jak się okazuje, ktoś z tego grona dybie na życie Filomeny. I jest na tyle zdeterminowany, że chcąc pozbyć się staruszki, dodał do jej kolacji arszeniku. Kobieta uznała jednak, że dodany do makaronu parmezan czuć pleśnią i odstąpiła swoją porcję kucharce. Ta po jej zjedzeniu wylądowała w szpitalu powiatowym w N., gdzie zmarła. Tym niecodziennym przypadkiem śmierci interesuje się miejscowy milicjant – sierżant S. (nie poznajemy ani jego imienia, ani nazwiska), który właśnie przechodzi na emeryturę. To doświadczony życiowo człowiek. W czasie spędzonej na Zachodzie wojny był członkiem Résistance, czyli francuskiego ruchu oporu. Po repatriacji do ojczyzny z miejsca dostał pracę w Milicji Obywatelskiej. Interesowały go książki (kryminologiczne, historyczne), ale na studia nie poszedł, więc wyżej sierżanta nie podskoczył. Teraz, znalazłszy się na zasłużonej emeryturze, postanawia wyjaśnić sprawę pechowej kucharki i tym samym – w miarę możliwości – zapobiec kolejnym (bo to wcale nie był pierwszy) zamachom na Filomenę B.

Do dworku w Z. sierżant przybywa w ostatniej chwili. Za moment bowiem ulewny deszcz oraz okoliczne wylewające rzeki i potoki całkowicie odetną wieś od świata. Na miejscu okazuje się, że wcześniej próbowano zabić Filomenę na inne sposoby: ktoś podpiłował drewniane schody do piwnicy, sprawił, że urwał się żyrandol i spadł na fotel, w którym zazwyczaj odpoczywała staruszka, wreszcie podrzucił jej do sypialni… skorpiona. Na szczęście pajęczak utopił się w szklance mleka, w którym rozpuszczona była trucizna, i wyzionął ducha. Czy w takich okolicznościach można dziwić się Filomenie, iż podczas kolejnego „rodzinnego” spotkania przy stole zirytowana oznajmia wszystkim współlokatorom (z wyjątkiem swego syna), że w ciągu czterdziestu ośmiu godzin mają opuścić jej dom. Chyba że dobrowolnie wydadzą jej mordercę, za co ona nagrodzi ich spadkiem. Ta zapowiedź sprawia jedynie, że wydarzenia nabierają rozpędu, w efekcie czego sierżant S. ma ręce pełne roboty.

Najgorsze jednak, że każda kolejna popełniona w dworku zbrodnia – a trzeba przyznać, że trup ściele się gęsto – może być równie dobrze uznana za nieszczęśliwy wypadek. S. nikogo nie łapie za rękę, każdy podejrzany może się wykpić, a jednocześnie… podejrzany jest każdy. Jakby tego było mało, domownicy skutecznie przerzucają winę jeden na drugiego, co sprawia, że milicjant ma pełne prawo czuć się kompletnie skołowany. Sierżant zdaje sobie sprawę, że nikt nie mówi mu całej prawdy, co jedynie umożliwia dalsze działanie mordercy. Który chyba jednak zapomina o tym, że kiedy już pozbędzie się wszystkich – poza S. – sam niejako przyzna się do winy. Mimo lekkiego tonu, niejednokrotnie absurdalnych dialogów (w których prym wiedzie Laura), unoszącego się przez cały czas ducha teatru absurdu i groteski – „Plama ciemności” jest również rasowym kryminałem. Czy „milicyjnym” – o to można się spierać. Ale w końcu osobą, która wyjaśnia sprawę i doprowadza do aresztowania mordercy jest jednak funkcjonariusz MO.

17 września 2021

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

PRL w kryminale: Człowiek z blizną i milicjant bez munduru
Sebastian Chosiński

26 IV 2024

Szczęsny szybko zaskarbił sobie sympatię czytelników, w efekcie rok po roku Anna Kłodzińska publikowała kolejne powieści, w których rozwiązywał on mniej lub bardziej skomplikowane dochodzenia. W „Srebrzystej śmierci” Białemu Kapitanowi dane jest prowadzić śledztwo w sprawie handlu… białym proszkiem.

więcej »