Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 2 grudnia 2023

Fundacja: Sez. 2. odc. 3. Nowa budowla na gruzach prozy Asimova
Od początku drugiego sezonu można było wzrost znaczenia Hariego Seldona, a finał tego odcinka zdaje się wskazywać na to, że scenarzyści postanowili wycisnąć z tej postaci, ile się tylko da. Można mieć nawet nadzieję, że będzie to korzystne dla serialu – oczywiście jeśli zapomnimy o literackim pierwowzorze.
Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej SF? (19)
Niemieckojęzyczna fantastyka powstaje nie tylko w Niemczech – tym razem przedstawię znakomicie przyjęte dzieło autorki austriackiej. Drugim wydawnictwem będzie powieść kryminalna o Berlinie szalonych lat dwudziestych.
Niedzielny krytyk komiksów: Z których Jolskych?
Tak jak w odniesieniu do „Tytusa, Romka i A’Tomka” moim swoistym pożegnaniem była księga XVI, nieoficjalnie zwana „Tytus dziennikarzem”, tak w przypadku cyklu „Jonka, Jonek i Kleks” taka rola przypadła właśnie opowieści „Pióro contra flamaster”.
Niekoniecznie jasno pisane: „Incal” w wersji light
Alejandro Jodorowsky i Jean Giraud (czyli Moebius, bo z Jororowskym współpracowało to właśnie twórcze alter ego Girauda) stworzyli swego czasu „Incala”, jeden z najsłynniejszych komiksów w historii medium. O dziwo, sukces ten nie przyczynił się wcale do ich częstej współpracy w przyszłości. Trzyczęściowa opowieść „Szalona z Sacré-Coeur” jest drugim owocem ich kooperacji – jednym z najlepszych, przy jakich zarówno Chilijczyk, jak i Francuz pracowali.
Między literacką fikcją a faktami
Tom „Języki prawdy” zawiera wybór esejów i tekstów okolicznościowych Salmana Rushdiego z ostatnich dwudziestu lat. Nie ma wątpliwości: lektura to uczta intelektualna, spotykamy się tutaj z mistrzem.

Książki

Magazyn CCXXXI

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

książkowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Jerzy Edigey
‹Cztery reportaże›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Cztery reportaże
Data wydania	2012
Autor	Jerzy Edigey
Wydawca	Wielki Sen
Seria	Seria z Warszawą
ISBN	9788362391059
Cena	25,—
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller, non‑fiction, podróżnicza / reportaż
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

PRL w kryminale: Polska Ludowa oczyma reportażysty
[Jerzy Edigey „Cztery reportaże” - recenzja]

Sebastian Chosiński

„Cztery reportaże” Jerzego Edigeya to zbiór tekstów, które pierwotnie ukazały się w latach 1979-1982 w nadzwyczaj poczytnym miesięczniku Krajowej Agencji Wydawniczej „Ekspres Reporterów”. Trzy z nich – „Tajemnica Lasku Arkońskiego”, „Zbrodniczy cień przeszłości” oraz „Rzeka wódki w Wyszkowie” – to typowe opowieści kryminalne, które, gdyby tylko odpowiednio je opracować, mogłyby stać się podstawą całkiem udanych „powieści milicyjnych”.

Sebastian Chosiński

PRL w kryminale: Polska Ludowa oczyma reportażysty
[Jerzy Edigey „Cztery reportaże” - recenzja]

Jerzy Edigey
‹Cztery reportaże›

EKSTRAKT:	60%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Cztery reportaże
Data wydania	2012
Autor	Jerzy Edigey
Wydawca	Wielki Sen
Seria	Seria z Warszawą
ISBN	9788362391059
Cena	25,—
Gatunek	kryminał / sensacja / thriller, non‑fiction, podróżnicza / reportaż
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	MadBooks.pl
Wyszukaj w	Selkar.pl
Wyszukaj w	Skąpiec.pl

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Ten moment musiał kiedyś nadejść. Chwila, w której wyczerpią się „powieści milicyjne” Jerzego Edigeya. Zostało wprawdzie jeszcze kilka książek sensacyjno-kryminalnych tego autora, ale ich związki z Polską Ludową byłyby trudne do udowodnienia. Podobnie rzecz ma się zresztą z dzisiejszym wydawnictwem. Chociaż… akurat te „Cztery reportaże” – mimo że to przede wszystkim publicystyka, a nie beletrystyka – da się jak najbardziej podciągnąć pod tytuł rubryki. Po pierwsze dlatego, że przynajmniej trzy z nich dotyczą kwestii stricte kryminalnych, po drugie natomiast – ich bohaterami są, jakby na to nie patrzeć, obywatele PRL-u. Ba! jest nawet po trzecie – przynajmniej kilka mikropowieści warszawskiego prozaika opublikowanych w serii „Ewa wzywa 07…” także miało mocno publicystyczny charakter (głównie chodzi o „Gang i dziewczynę”, „Diabeł przychodzi nocą”, „Tajemnicę starego kościółka” oraz „Asa trefl”, jak i ostatecznie wydrukowanego w prasie „Upartego milicjanta”).

Zanim Jerzy Edigey – były adwokat, wykształcony jeszcze przed wojną – został autorem powieści kryminalnych, zarabiał na życie między innymi jako reporter sądowy. Chodził na rozprawy i opisywał je w prasie. A że był fachowcem i znał się na rzeczy, na dodatek pióro też miał nie najgorsze – cieszył się uznaniem. Do tego procederu w pewnym sensie powrócił na przełomie lat 70. i 80. ubiegłego wieku, kiedy to związał się z publikowanym przez Krajową Agencję Wydawniczą „Ekspresem Reporterów”. Istniejąca w latach 1974-2004 KAW do 1991 roku stanowiła własność koncernu Robotnicza Spółdzielnia Wydawnicza „Prasa-Książka-Ruch” i był potentatem na rynku czasopism i wydawnictw seryjnych (pod jego skrzydłami ukazywały się chociażby „Szczęśliwa Siódemka” czy magazyn komiksowy „Relax”).

Arcypopularny „Expres Reporterów” narodził się w 1976 roku i z przerwami wydawany był w cyklu comiesięcznym aż do upadku PRL-u (próby jego reaktywowania w latach 2015 i 2018 zakończyły się spektakularnym fiaskiem). W każdym numerze, a nakład niektórych z nich sięgał nawet stu trzydziestu tysięcy egzemplarzy, ukazywały się trzy reportaże różnych autorów. Wiele z nich dotykało spraw kryminalnych. A na pewno już te, pod którymi jako autor podpisywał się Jerzy Edigey. Opublikowany przed jedenastoma laty przez Wielki Sen tom „Cztery reportaże” zawiera następujące teksty: „Nasi na «Baszkirii»” (numer 4 z 1979 roku), „Tajemnica Lasku Arkońskiego” (12/1979), „Zbrodniczy cień przeszłości” (3/1980) oraz „Rzeka wódki w Wyszkowie” (6/1982). Zgodnie z notą redakcyjną, tylko ten trzeci był efektem recyklingu: pierwotnie – w wersji nieco skróconej – wydrukowano go osiemnaście lat wcześniej na łamach „Kuriera Szczecińskiego” (pod tytułem „Atropina jest moją bronią”).

Reportażom Edigeya przyjrzymy się w ujęciu chronologicznym, który różni się od kolejności w książce. „Zbrodniczy cień przeszłości” to najciekawszy tekst w zbiorze – na tyle dobry, że naprawdę trudno zrozumieć, dlaczego autor nie zdecydował się przerobić go, jeśli nawet nie na pełnoprawną powieść, to przynajmniej jej wersje mikro w stylu „Ewa wzywa 07…”. Zwłaszcza że akcja rozgrywa się w przeważającej większości na Dolnym Śląsku – pod Wrocławiem i w Wałbrzychu. Nie powinno być więc dla Edigeya większym trudem wmanewrowanie w tę historię majora Adama Krzyżewskiego. Jest to pełna dramatyzmu opowieść o trudnych relacjach polsko-niemieckich i nienawiści podsycanej przez ideologię. Nienawiści tak silnej, że potrafi przezwyciężyć miłość i doprowadzić do zbrodni. Wszystko zaczyna się w Bytomiu, skąd pochodzi Emil Postawka – weteran pierwszej wojny światowej, który daje się uwieść nazizmowi i zostaje gorliwym członkiem NSDAP i SA. Jego synowie giną na frontach kolejnej wojny, a córkę – pielęgniarkę – los rzuca aż do Stalingradu.

W 1945 roku Emil wraz z żoną Katherine i córką Marlene próbują uciec przed nadciągającymi krasnoarmiejcami, ale im się to nie udaje. Utykają w Kątach Wrocławskich, gdzie na dodatek spada im na głowę nieoczekiwany ciężar – to schorowany i wycieńczony pobytem w obozie koncentracyjnym w Oranienburgu Stanisław Kowalski. Postawkowie najchętniej pozwoliliby mu umrzeć, ale w nowej sytuacji zmuszeni są odgrywać rolę Polaków, dlatego Marlene – teraz już Marysia – zaczyna się opiekować obcym. Do tego stopnia, że rodzi się między nimi uczucie. Początkowo może się nawet wydawać, że prawdziwe. Kowalski uwiarygadnia Postawków w oczach swoich rodaków; Emil zaczyna go nawet darzyć sympatią, ale jego małżonka nie przestaje sączyć jadu do uszu Marysi. Nie zmieniają tego nawet narodziny syna. A wręcz przeciwnie, nienawidząca wszystkiego, co polskie teściowa Stanisława dążyć będzie od teraz do pozbycia się zięcia, który stoi na drodze ich wyjazdu (wraz z wnukiem) do zachodnich Niemiec. To bardzo sprawnie napisany reportaż, w którym nie brakuje zaskakujących zwrotów akcji. Aż żal, że pozostał tylko w takiej formie.

„Nasi na «Baszkirii»” to bardziej obrazek obyczajowy niż kryminalny. Pewnego dnia autor postanawia wraz z małżonką wybrać się w podróż życia. W gazecie znajduje anons o wycieczce po Morzach Śródziemnym i Czarnym na pokładzie radzieckiego okrętu „Baszkiria”, choć wybudowanego w Niemieckiej Republice Demokratycznej, co staje się zresztą dobrą okazją do kpin. Choć nie jest tanio, warto wyłożyć czterdzieści tysięcy złotych za osobę, aby zobaczyć kolejno Wenecję (stamtąd okręt wypływa) i okolice, Sycylię, Maltę, Kretę, Rodos, lądową Grecję, Stambuł i ostatecznie zawinąć do Odessy (skąd pociągiem wraca się do Warszawy). Od samego początku Edigeya dziwi, że wśród podróżnych jest wielu młodych ludzi (skąd więc wzięli pieniądze na taką eskapadę?) i że większość podróżnych, zamiast ekscytować się zwiedzanymi zabytkami, rozmawia jedynie o opłacalności handlu i walutowych przelicznikach. Z czasem autor zaczyna się domyślać, o co w tym wszystkim chodzi i jaki dla wielu jego współtowarzyszy jest podstawowy cel tej wyprawy. Patrząc na kupieckie zamiłowania rodaków, publicysta (bo w tej roli Edigey występuje w „Ekspresie Reporterów”) bywa bardzo sarkastyczny, ale przy okazji okazuje się trafnym obserwatorem.

„Tajemnica Lasku Arkońskiego” to z kolei reportaż, który zawodzi najbardziej. Nie dlatego, że jest źle napisany, ale z tego powodu, iż nie poznajemy rozwiązania zagadki. Punktem wyjścia jest kolejna stara historia, jaka rozegrała się wiosną 1962 roku w Szczecinie. Szkolna wycieczka znajduje w tytułowym lasku (nazywanym też parkiem leśnym bądź uroczyskiem) zwłoki siedemnastoletniej Jadwigi Niewiadomskiej (tożsamość jest fikcyjna). Dziewczyna pochodząca ze wsi spod Kutna, w Szczecinie jedynie ucząca się, zaginęła parę tygodni wcześniej po wielkanocnym spacerze ze swoją szkolną koleżanką. Pozycja, w jakiej znaleziono ciało, sugerowałaby motyw seksualny, ale w czasie sekcji zwłok nie stwierdzono, by tuż przed śmiercią dziewczyna uprawiała seks. Choć, jak się szybko okazuje, zdecydowanie nie była pod tym względem święta. Wręcz przeciwnie! Mimo braku urody, a może właśnie z tego powodu, nie przepuszczała żadnemu chłopakowi bądź dorosłemu mężczyźnie. Na jej usprawiedliwienie można jednak dodać, że nigdy nie robiła tego dla pieniędzy.

Najdziwniejsze w śmierci Niewiadomskiej okazuje się to, że milicja nie jest w stanie określić przyczyny zgonu. Przeprowadzone zostają trzy niezależne sekcje zwłok, przez specjalistów ze Szczecina i Krakowa – i nic! Fachowcy nie są w stanie stwierdzić, czy było to morderstwo, czy samobójstwo, a może śmierć najzupełniej naturalna. Trzeba przyznać Edigeyowi, że w miarę czytania napięcie rośnie. Gorzej dla niego, że w późniejszym o kilkanaście lat finale – funkcjonariusze MO nadal nie są w stanie nic konkretnego powiedzieć. Postawiło to autora przed trudnym zadaniem, dlatego w ostatnich rozdziałach reportażu zaczyna nerwowo kluczyć, przywołuje inne historie (chociaż nie ma to żadnego uzasadnienia fabularnego, streszcza praktycznie całego „Upartego milicjanta”). Swoją drogą, jest intrygujące, czy po 1979 roku, to jest po pierwodruku tekstu, historia ta doczekała się zwieńczenia.

„Rzeka wódki w Wyszkowie” to opowieść na czasie, korzeniami sięgająca wprawdzie lat 60., ale w swej zasadniczej części rozgrywająca się już po wprowadzeniu stanu wojennego. Jej bohaterem jest Waldemar Kowalski (nazwisko zmyślone), nadzwyczaj obrotny przedsiębiorca z tytułowego Wyszkowa. Jako młody człowiek podczas wycieczki do Zakopanego po raz pierwszy zobaczył na własne oczy stoisko z szaszłykami; to zainspirowało go do tego, aby podobny prywatny biznes rozkręcić w rodzinnym mieście. I chwyciło! Po jakimś czasie dorzucił do tego kiosk z piwem, aż w końcu wybudował złożoną z dwóch sal restaurację. Z roku na rok stawał się coraz bogatszy i bogatszy. O dziwo, w gromadzeniu majątku nie przeszkadzały mu ani ograniczenia w sprzedaży alkoholu, ani nawet wprowadzenie całkowitej prohibicji po 13 grudnia 1981 roku. Reakcją na to ostatnie stało się zamknięcie przez Kowalskiego i jego żonę lokalu. Interes kręcił się jednak dalej, tyle że teraz już nielegalnie. Jak na czerwiec 1982 roku „Rzeka wódki…” była odważnym tekstem – głównie dlatego, że pokazywała, jakim idiotyzmem stały się odgórne zakazy handlu alkoholem, które zamiast ograniczyć problem, zwielokrotniły go, pozwalając na dodatek zarabiać zaradnym osobom działającym w szarej strefie.

22 września 2023

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Mała Esensja: Nadmorskie zagadki sprzed pół wieku
Wojciech Gołąbowski

2 XII 2023

Co robi szefowa warszawskiego gangu na wakacjach nad Bałtykiem? Nudzi się! Ma przecież dopiero 12 lat i musi słuchać rodziców… Czy można się więc dziwić, że zainteresuje się „Kapeluszem za sto tysięcy”?

więcej »

PRL w kryminale: Jeden mały wisiorek, a tyle komplikacji
Sebastian Chosiński

1 XII 2023

Tak się złożyło, że dwa pierwsze zeszyty opublikowane w serii „Ewa wzywa 07…” przez Helenę Skuteli pod pseudonimem Sekuła (wcześniej był jeszcze jeden podpisany nazwiskiem Turbacz) doczekały się ekranizacji w ramach serialu „07 zgłoś się”. Były to „Ślad rękawiczki” oraz „Kartka z notesu”, którą Krzysztof Szmagier w wersji filmowej przechrzcił na „Wisior”.

więcej »