Blisko dwa lata po rozpoczęciu demonstracji na Wall Street i zajęciu sąsiadującego z nią Zuccotti Park mamy szansę obejrzeć znakomity – zaangażowany, lecz nie nachalny; angażujący, lecz nie prostacki – dokument o tych (nominalnych przynajmniej) 99 procentach amerykańskiej ludności, które sprzeciwiły się pogłębiającym się problemom i nierównościom społecznym – właśnie tam, gdzie narodził się, oparty jak się okazuje na mrzonce american dream. Filmowcy w liczbie wcale nie przypadkowej (99) łączą swoje siły i dzielą się nagraniami z protestów; czworo z nich konstruuje z tego wzorcowy przewodnik po serii demonstracji Okupuj Wall Street. Dzięki temu, poznając historię całego ruchu, mamy możliwość przypomnienia sobie pobudek przyświecających oponującym (niechęć i bezsilność wobec widocznej właśnie w Stanach przewagi kapitału nad demokracją, prymu hamujących gospodarkę najbogatszych nad uciskanymi przez to najbiedniejszymi, umieszczonymi siłą rzeczy między Scyllą bezrobocia a Charybdą długów). Poznajemy inspirującą falę protestów społecznych na całym świecie, na czele z arabską wiosną i bezpośrednio poprzedzającą tę amerykańską – hiszpańską rewolucją oburzonych (wypada tu polecić tak inny od rzeczonego, poetycki dokument Tony Gatlifa, „Indignados”). Opisane zostają ogólnokrajowe strategie organizacji tak dużego i zwielokrotnionego w całych Stanach ponad 400 razy przedsięwzięcia (funkcjonującego bez stałego przywództwa!) oraz mechanizmy obiegu informacji, zachęcania uczestników do działania i formy komunikacji w tych skrajnie demokratycznych zgromadzeniach. W przeciwieństwie do emitowanego właśnie fikcyjnego serialu „Newsroom”, ukazującego protesty z perspektywy dziennikarzy (wobec których przecież wrogo nastawieni byli sami okupujący), tutaj mamy okazję niemal uczestniczyć w wydarzeniach i poznać klimat panujący wśród walczących o swoje, niejednorodność klasową, jaką reprezentują. Idealnie poprowadzony dokument rozpoczyna się od indywidualnych historii – bezrobotnej mieszkanki Mississippi; weterana wojny w Afganistanie; pogrążających się w długach studentów, którzy, pracując, starają się opłacić studia. Dopiero po tym – uświadomieni, lecz nie zmanipulowani – przechodzimy do skali makro. Przedstawione zostają także reakcje z zewnątrz: mediów (początkowo sceptyczne i nierzetelne) i policji (dającej brutalne pokazy siły). Goszczący na Transatlantyku twórcy Aaron Aites i Audrey Ewell dostrzegają faktyczny dyktat korporacji o mackach sięgających po polityków i pośrednio także po apolityczne z definicji służby publiczne. A jednak, choć reżyserzy nie uczestniczą aktywnie w protestach, to nieustannie kibicują walczącym i wierzą, że demonstracje te mają sens. I mimo że w filmie napomyka się tylko o braku konkretnych politycznych postulatów ze strony Okupuj Wall Street (na pytanie o cel, słychać głównie: „Rewolucja!”), to zmiana dopiero się dokonuje, wciąż jest o co walczyć. A od czegoś przecież trzeba zacząć, zdają się mówić twórcy; powoływanie się na Pierwszą Poprawkę i kultywowanie demokracji obywatelskiej jest pierwszym krokiem w drodze do sprawiedliwości.

Rzadko miewamy okazję oglądać w Polsce filmy arabskie, jeszcze rzadziej – filmy o stosunkach izraelsko-palestyńskich, w których sytuacja przedstawiona jest oczami insidera nieidentyfikującego się z żadną ze stron konfliktu.

Palestyńczyk Amin (Ali Suliman) jest szanowanym chirurgiem, od lat żyjącym i pracującym wśród Żydów. Dumny ze swojej pracy i podkreślający, że jego zadaniem jest ratowanie ludzkiego życia niezależnie od narodowości czy światopoglądu pacjenta, w noc poprzedzającą tragiczny zamach w Tel Avivie odbiera prestiżowa medyczną nagrodę. Fakt, że po raz pierwszy przyznano ją Arabowi, staje się dla niego pretekstem do wygłoszenia paru słów na temat trudnej sytuacji jego narodu i konieczności porozumienia ponad podziałami. Nie ma pojęcia, że za kilka godzin jego wygodne, przystosowane życie legnie w gruzach.

Gdy zamachowiec samobójca wysadza się w restauracji wraz z gromadką żydowskich dzieci, Amin nie zadaje pytań – po prostu ratuje życie. Wkrótce potem musi udać się do szpitala celem… zidentyfikowania zwłok zamachowca. Okazuje się nim bowiem żona Amina, Kim (Jenja Dodina), z którą od piętnastu lat wiódł szczęśliwe życie. Początkowo całkowicie odrzucający tę myśl lekarz ostatecznie musi stawić czoło prawdzie i poszukać odpowiedzi na pytanie, jak do tego doszło. Przekonuje się, że człowiek o jego poglądach, ugodowy i szanujący ludzi bez względu na ich narodowość, w chwili nasilenia konfliktu staje się wrogiem dla każdej ze stron. Izraelczycy odwracają się od niego, nie wierząc, że nie wiedział o zamachu; Palestyńczycy uważają za zdrajcę, a może i agenta izraelskich służb. Sam Amin też nie jest całkowicie bez winy – pochłonięty karierą, nie dawał żonie dość miłości, nie dostrzegał gryzących ją problemów; żył wygodnie pośród ciemięzców, choć wiedział, że większość jego rodaków egzystuje bez podstawowych praw – choćby prawa do swobodnego przemieszczania się po świecie, czego nie da się robić, nie posiadając paszportu.

Nienawiść obu narodów wydaje się tak potężna, że można odnieść wrażenie, iż jedyną optymistyczną rzeczą w tym filmie jest samo jego powstanie. Gdy jednak przyglądamy się rodzinie Amina, widzimy skruchę jego siostrzeńca Adela (Karim Saleh) i mądrość siostrzenicy Faten (w tej roli prześliczna palestyńska malarka Ruba Salameh), która podobnie jak Amin ma dość nienawiści i pragnie po prostu wyrwać się do normalnego życia, w głowie kołacze nam myśl, że może nie wszystko stracone. A przynajmniej nie dla wszystkich.

Jedenaście osób, wśród nich reżyser, naukowcy i artyści wszelkiej maści oraz kapitan, przypadkiem noszący niepopularne wśród żeglarzy imię Jonas, udaje się na wyprawę szkunerem ku północnym wybrzeżom Grenlandii, gdzie można dotrzeć drogą morską jedynie przez krótki okres w roku, gdy topnieją lody. Są to obszary przecudnej urody, lecz surowe, gdzie rzadko można spotkać jakieś życie większe od maleńkich żyjątek (których obecność absolutnie wystarcza do szczęścia mikrobiologowi Katrine Worsaae, jedynej kobiecie pośród członków ekspedycji). Wyprawa artystów w poszukiwaniu niedźwiedzia polarnego, który rzekomo mignął im gdzieś na równinie, kończy się przy wypłowiałych od słońca zwłokach piżmowołu. Ostatecznie jednak pojawia się i miś, doszczętnie przy okazji demolując jeden ze schronów, wzmiankowane piżmowoły, tym razem żywe, piesiec, dwa zające bielaki i obowiązkowy wieloryb. Przede wszystkim jednak mamy okazję podziwiać rozległe przestrzenie nietknięte ludzką stopą, którym towarzyszy to Requiem Mozarta, to rozbrzmiewająca w słuchawkach Daniela Richtera, bodaj najbardziej malowniczej postaci ekspedycji, Metallica.

Skoro zaś o postaciach mowa, warto podkreślić, że dokument Dencika nie forsuje żadnych idei, zwłaszcza ekologicznych, lecz dzięki oddaniu głosu samym członkom wyprawy przedstawia szeroką panoramę poglądów wynikających zarówno z indywidualnych osobowości, jak i uprawianych zawodów. „Nawet jeśli w przyszłości wody zaleją Kopenhagę i Amsterdam, to co z tego? – pyta poeta Richter. – Ludzie przeniosą się do Mongolii albo w Alpy. Nasz gatunek zawsze potrafił się przystosować”. Jeden z naukowców zapytany o poglądy na temat globalnego ocieplenia mówi, że nie potrafi o tym myśleć w kategoriach moralnych, bo na przeszkodzie stają mu zainteresowania naukowe. Z kolei Katrine ubolewa nad tym, że ludzkie działania doprowadziły do wymarcia tylu gatunków, i cieszy się jak dziecko, gdy odkrywa zupełnie nieznane mikroskopijne żyjątka. Wszyscy jednak zdają sobie sprawę, że właśnie ociepleniu klimatu – nieważne, czy zawinionemu przez człowieka – zawdzięczają tę cudowną ekspedycję, z której każde z nich wyjdzie bogatsze o szereg niezwykłych doświadczeń.

Dużo pięknych krajobrazów, grono barwnych postaci, świetne zdjęcia i dobrze dobrana muzyka, a wszystko to okraszone humorem (ot, choćby rzucony znienacka cytat z „Futuramy”), sprawiają, że film pozostawia po sobie świetne wrażenie i chęć obejrzenia go po raz drugi.