Czym mogą zajmować się amerykańscy żołnierze stacjonujący w Zachodnich Niemczech w latach 60.? Na przykład handlem bronią, przemytem alkoholu czy innych używek. Od biedy mogliby całe dnie spędzać na siłowni. Pięciu z nich postanowiło założyć zespół i grać rock and rolla. Nazwali się Monks i wymyślili, zupełnie od podstaw, dbając o najmniejsze szczegóły, pewną spójną całość. Odważne, czasem surrealistyczne, a czasem prześmiewcze teksty świetnie wpisują się w całą autokreację i image brygady z głowami wygolonymi na „mnicha”, ubranej w czerń, ze stryczkami wokół szyi zamiast krawatów. Śpiewając o wojnie w Wietnamie na zmianę z historiami „o dziewczynach” i postępującej dehumanizacji, Monks byli w Niemczech prawdziwą alternatywną i kontrkulturową rewelacją. Nic dziwnego, że ich występy w telewizyjnych programach wzorowanych na amerykańskich i brytyjskich „szoł” cieszyły się sporą popularnością – czego dowodem nagrania dostępne na YouTube. Nie tylko teksty składały się na szokujący repertuar, lecz przede wszystkim muzyka – minimalistyczna, oparta na uporczywych, jednostajnych i szybkich rytmach, wojskowych marszach czy też dzikich polkach. Cechy charakterystyczne dla Monks to niewątpliwie brzmienie organów i banjo, mocny fuzz na basie, a także występujące w każdym utworze chórki. Uznany za zbyt radykalny jak na ówczesny amerykański rynek, jedyny album w dyskografii zespołu – „Black Monk Time” – nie został tam wydany. Monks to czyste szaleństwo, byli niczym spuszczone ze smyczy psy ganiające bez celu i przyczyny, cieszące się wolnością. Tak jakby zebrani razem członkowie Beach Boys, The Beatles, Velvet Underground i The Kinks mieli ADHD, raczyli się amfetaminą oraz LSD i postanowili nagrywać swoje odloty – wystarczy tylko posłuchać takich numerów jak „Higgle Dy Piggle Dy”, „Shut Up” czy „Oh, How To Do Now” i „Monk Chant”, przepełnionych wściekłością i opętaną desperacją, absurdem i pozbawionym złudzeń spojrzeniem na świat. Gdy nastało lato 1967, a drapieżny i poszerzający swoje horyzonty rock wyszedł na wielkie areny, trafił do telewizji i radia, zespół pięciu armistów już nie istniał. Na szczęście pamięć o tej genialnej muzyce przetrwała, a Monks w końcu zyskali należną im renomę i miejsce wśród wizjonerów muzyki pop. Wrócili z serią występów w latach 90., a jeden z ich najlepszych i zdecydowanie wyprzedzający swoje czasy kawałek – „I Hate You” – znalazł uznanie w oczach braci Coen, którzy umieścili go na ścieżce dźwiękowej filmu „Big Lebowski”. Warto zapoznać się z tą dziwną historią zespołu, który mógł stać się jedną z ikon rewolucji drugiej połowy lat 60. „Black Monk Time” to prawdziwe arcydzieło psychodelicznego, garażowego rocka. Nawet teraz, po prawie 50 latach, pasja bijąca z tych nagrań robi piorunujące wrażenie.

Grupa Boston swoim debiutem pokazała, w jaki sposób grać melodyjny hard rock bez obciachu i w tej kategorii wciąż pozostaje niedoścignionym wzorcem. Świetne, wpadające w ucho riffy łączą się tu z masywnym brzmieniem i przebojowością w dobrym tego słowa znaczeniu. Aż trudno uwierzyć, że za prawie całość materiału odpowiada nie profesjonalny muzyk, a inżynier dźwięku – Tom Scholz – który nagrywaniem zajmował się dorywczo w urządzonym przez siebie domowym studio. Na albumie „Boston” nie znajdziemy ani jednego słabego momentu, każdy kawałek to strzał w dziesiątkę – od gitarowego ataku „Rock & Roll Band”, przez imprezowy „Peace of Mind”, po początkowo łagodny „Let Me Take You Home Tonight”, który rozkręca się w prawdziwie wybuchową końcówkę. Wrażenie robią także kosmiczne dźwięki w łączonym utworze „Foreplay / Long Time”. Ponadto jest jeszcze najbardziej znany fragment płyty: „More Than a Feeling”, który śmiało można zaliczyć do najwspanialszych momentów w historii rocka. Niektórzy dopatrywali się nawet plagiatu tego kawałka w „Smells Like Teen Spirit” Nirvany, a sam Kurt Cobain nie zaprzeczał, że się nim inspirował. Wszystko to sprawiło, że „Boston” okazał się najlepiej sprzedawanym debiutem w historii i z pozycji lidera strącił go dopiero „Appetite for Destruction” Guns N’Roses.

Gdy trzeba wybrać jedną płytę z danego rocznika, wypada zrobić to z jakiegoś powodu, zwłaszcza że zwykle da się znaleźć całkiem sporo albumów godnych wyróżnienia, a zarazem nieobecnych na większości półek. Jeśli idzie o rok 1986, może być to na przykład znakomity krążek And Also the Trees „Virus Meadow”, który wcale od „Kejserens nye klæder”, czyli „Nowych szat cesarza”, nie zdaje się słabszy; w dodatku warto przypominać, że jego autorzy, z pozoru zwyczajna postpunkowa grupa, mają do zaoferowania więcej, niż się zwykle podejrzewa. Racje, które mimo to każą postawić na Savage Rose, powinny więc być co najmniej równie dobre. Mocnym argumentem jest bogata historia: z górą 40 lat istnienia i zmiany stylistyczne, pozwalające uwierzyć, że King Crimson, którzy w każdej dekadzie proponowali coś innego, nie są wśród zespołów okołoprogresywnych przypadkiem odosobnionym. Pod koniec lat 60. oraz w pierwszej połowie 70. Duńczycy zgodnie z duchem epoki nagrali kilka ciekawych, podlanych psychodelią i folkiem artrockowych płyt. W latach 90. też byli na czasie – do niekiedy mocnych gitar dołączyły elementy R&B czy trip-hopu, dużo elektroniki, nie zabrakło rapu i popowych piosenek, a zazwyczaj i wysokiego poziomu. To jednak może zasługuje na szacunek, ale nie zdumiewa. Chyba że dodać, iż najbardziej interesujące, oryginalne i zaskakujące w świetle powyższych faktów kompozycje Savage Rose prezentowali pomiędzy wspomnianymi okresami. W owym czasie duński zespół stanowił akustyczne trio, które całkiem odrzuciło rockowe inspiracje i zajęło się tworzeniem czegoś, czemu najbliżej do psychodelicznego folku, ale niekiedy bardziej przypomina muzykę dawną, a innym razem – kabaret albo utwory ulicznych grajków. Różnorodne klawisze Thomasa Koppela i instrumenty perkusyjne Johna Ravsa właściwie wystarczyłyby, aby bez trudu obronić „Kejserens nye klæder”, ale jest jeszcze wyjątkowo mocny głos Annisette, która, choć bardziej pokojowo nastawiona, zarówno dzięki sile, jak i technice, mogłaby bez obaw stawać w szranki z Diamandą Galás albo Meredith Monk. Króciutkie numery zlewają się w jeden, od początku do końca towarzyszy słuchaczom kilka prostych i bardzo chwytliwych motywów. W ogóle, gdy nie liczyć szaleństw wokalistki i nielicznych perkusyjnych galopad, „Nowe szaty cesarza” to album dość stonowany i łagodny. Poza tym spójny – nawet jeśli wszystkie wymienione czynniki wzbogacone jeszcze o orientalne smaczki i klawiszowe partie z jazzowym posmakiem mogą sugerować stan przeciwny. Tutaj pomaga charakterystyczne brzmienie, równie nietypowe co muzyka na płycie. Trochę smutne, że ta ostatnia jest jeszcze mniej popularna niż albumy jej twórców czy to z czasów nowoczesnych bitów, czy splitu z Erikiem Burdonem.

Rick Wright na początku był uważany za najbardziej uzdolnionego muzyka Pink Floyd, z biegiem czasu jednak został przyćmiony przez dwóch liderów – Rogera Watersa i Davida Gilmoura. W czasie nagrywania „The Wall” doszło nawet do tego, że Waters wyrzucił go z zespołu. Nie da się jednak ukryć, że charakterystyczne brzmienie instrumentów klawiszowych Wrighta było jednym ze znaków rozpoznawalnych wczesnych Floydów. Poza macierzystą formacją (do której wrócił w połowie lat 80.) próbował swych sił w dwóch solowych projektach, które jednak okazały się niewypałami, zarówno komercyjnymi, jak i artystycznymi. Tym bardziej na uwagę zasługuje wydany nieoczekiwanie w 1996 roku album „Broken China” – udowadniający, że Rick był artystą o nieprzeciętnej wyobraźni muzycznej, który potrzebuje tylko bodźca do tworzenia. W tym wypadku była to ciężka depresja kliniczna jego przyszłej żony Millie. Wright zaangażował się emocjonalnie w jej leczenie, a by poradzić sobie z bólem, zaczął tworzyć concept album, opowiadający właśnie o dziewczynie zmagającej się ze swoją psychiką, która pod wpływem traumy roztrzaskała się niczym tytułowa chińska porcelana. Poetyckim tekstom napisanym przez Anthony’ego Moore’a towarzyszy niezwykła, trudna w odbiorze, ale piękna muzyka. Z jednej strony poraża chłodem i pustką („Interludie”, „Satellite”), a z drugiej porusza delikatnością i pięknem, jak w „Woman of Custom” czy wieńczącym dzieło „Breakthrough”, genialnie zaśpiewanym przez Sinead O’Connor. Zaryzykuję stwierdzenie, że to jeden z jej najlepszych występów w karierze. Nie zmienia to faktu, że „Broken China” daleko jest do lekkości dokonań Pink Floyd, choć duch zespołu wyraźnie jest odczuwalny na płycie. To właśnie ten ciężar, a także słaba promocja sprawiły, że album ten stał się jednym z najbardziej niedocenionych w historii muzyki (gdzie zajmuje miejsce wraz z cztery lata młodszym „Amused to Death” Rogera Watersa). Szkoda jednak, by o nim zapomniano, ponieważ to dzieło w pełni ukształtowanego artysty, przemyślane od początku do końca, nagrane z potrzeby serca, a nie kaprys członka znanego zespołu, pragnącego zaspokoić swoją ambicję.

Znany choćby z Kings Of Convenience, a pochodzący z Norwegii Erlend Øye to najważniejsza postać założonej i obecnie przebywającej w Niemczech kapeli The Whitest Boy Alive, która zadebiutowała w 2006 roku znakomitym krążkiem „Dreams”. To za jego sprawą szybko przyczepiono zespołowi łatkę nowego The Cure i choć w rzeczywistości takie porównanie tylko częściowo ma rację bytu, to pokazuje przynajmniej, jaką siłę rażenia miało ówczesne wydawnictwo. Trudno jednak nie poczuć się dziwnie, używając w odniesieniu do The Whitest Boy Alive właśnie takich określeń jak „siła rażenia” – wszystko za sprawą charakteru twórczości, klasyfikowanej najogólniej jako spokojny indie pop o elektronicznym zacięciu (podobno początkowo kapela chciała nagrać elektropopowy materiał). Trzeba jednak podkreślić, że na „Dreams” dominują senne, melancholijne dźwięki zbudowane przede wszystkim przy pomocy gitary i charakterystycznego, subtelnego wokalu Erlenda. Do tego dochodzi jeszcze świetna rytmizacja, wyraźny bas oraz pojawiające się w tle delikatne syntezatory czy klawisze. To wszystko składa się na wyjątkowy klimat nie tylko wydawnictwa, ale i całego zespołu, który konsekwentnie buduje swoją markę (czego dowodem choćby „Rules” z 2009 roku). Co wyjątkowe, aranżacje często określane ascetycznymi mają naprawdę duży potencjał – wwiercają się w umysły i zmuszają słuchaczy do rytmicznego kołysania – najłatwiej przekonać się o tym przy okazji takich utworów, jak: „Burning”, „Fireworks” albo „Golden Cage”. Ale tak naprawdę najlepiej zapoznać się od razu z kompletem dziesięciu kompozycji, które znalazły się na „Dreams”. Bo to naprawdę doskonała, spójna płyta.