Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 2 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Wariacje literackie: A momenty były?

Esensja.pl
Esensja.pl
Czytelnictwo ma w sobie coś z podglądactwa. Dobrze widać to na przykładzie tak zwanych „momentów” w literaturze. Niby nas to nie kręci – w niektórych przypadkach nawet brzydzi – a przecież i tak czytamy.

Michał Foerster

Wariacje literackie: A momenty były?

Czytelnictwo ma w sobie coś z podglądactwa. Dobrze widać to na przykładzie tak zwanych „momentów” w literaturze. Niby nas to nie kręci – w niektórych przypadkach nawet brzydzi – a przecież i tak czytamy.
Powodem do napisania tego tekstu stała się lektura „Lodu” Wladimira Sorokina. Pierwsza połowa książki jest, nie bójmy się powiedzieć, paskudna. Ale nie dlatego, jak pisał Sebastian Chosiński, że pokazuje brutalną rzeczywistość wielu współczesnych Rosjan – to akurat specjalnie nas nie męczy. „Lód” jest nieprzyjemny, bo epatuje pornograficznymi wręcz opisami zbliżeń. Oczywiście, nie takie rzeczy widziała już literatura, jednak co wrażliwszy czytelnik może cisnąć książkę w kąt. Ja rzucałem lekturę (chociaż nie tylko z tego powodu) bodajże trzy razy.
W takich przypadkach pojawia się pytanie – jaki jest sens epatowania w literaturze erotyką czy przemocą? Co przez to chce osiągnąć pisarz? Albo raczej – co udało się osiągnąć pisarzowi? Sorokin w „Lodzie” męczy jedynie czytelnika opisem życia prostytutek i młodzieży szalejącej na imprezach. Chodziło mu o ukazanie kontrastu między organizacją blondynów, a życiem zwykłych ludzi. Jest to jednak chyba niepotrzebne, a podobny efekt można by, przypuszczam, osiągnąć mniej nieprzyjemnymi środkami.
Inaczej rzecz ma się na przykład z „Łaskawymi” Littela. Tutaj również mocne akcenty służą jako narzędzie do ukazania pewnej rzeczywistości – psychiki bohatera. Są one jednak nieodzowne, świetnie pokazują spustoszenie panujące pod czaszką Maksymiliana Auego, kontrastujące z jego wizjami idealnego, czystego społeczeństwa. Inny przykład to powieści Millera, które przez niezorientowanego czytelnika mogą zostać uznane za zwykłą pornografię. A przecież, nawet jeśli nie podzielamy zdania autora, jego książki są ekstremalną afirmacją życia, wyniesieniem istnienia ludzkiego na piedestał.
W jednym ze swoich felietonów Agnieszka Szady pisała, jakie poruszenie wywołało użycie przed laty w jednym z opowiadań o wiedźminie słowa na ka. Dzisiaj literatura zapełniona jest nie tylko słowami na ka, de, cha i gie, ale coraz bardziej brutalnymi scenami. I coraz częściej ekstremalne elementy pojawiają się tylko dla wywołania efektu. Aż chce się powtórzyć za Andrzejem Mleczką: „Obywatelu, nie pieprz bez sensu!”
koniec
19 grudnia 2010

Komentarze

12 I 2011   11:37:02

Ciekawa recenzja. Trafna refleksja już na wstępie :-). Dużo tzw. momentów jest w wydanej przez wydawnictwo Jirafa Roja książce pt. "Na krawędzi marzeń". Seksu jest tam sporo, jednak jest po coś. Buduje więź i czasem zastępuje słowa, które więzną w gardle pozostając nie wypowiedziane...
pozdrawiam z obrzeży Trójmiasta.

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Okładka <i>Amazing Stories Quarterly</i> z wiosny 1929 r. to portret jednego z Małogłowych.<br/>© wikipedia

Stare wspaniałe światy: Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
Andreas „Zoltar” Boegner

11 IV 2024

Czy „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, powieść, której tytuł wykorzystałem dla stworzenia nazwy niniejszego cyklu, oraz ikoniczna „1984” George’a Orwella bazują po części na pomysłach z „After 12.000 Years”, jednej z pierwszych amerykańskich antyutopii?

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (24)
Andreas „Zoltar” Boegner

7 IV 2024

Kontynuując omawianie książek SF roku 2021, przedstawiam tym razem thriller wyróżniony najważniejszą nagrodą niemieckojęzycznego fandomu. Dla kontrastu przeciwstawiam mu wydawnictwo jednego z mniej doświadczonych autorów, którego pierwsza powieść pojawiła się na rynku przed zaledwie dwu laty.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (23)
Andreas „Zoltar” Boegner

14 III 2024

Science fiction bliskiego zasięgu to popularna odmiana gatunku, łącząca zazwyczaj fantastykę z elementami powieści sensacyjnej lub kryminalnej. W poniższych przykładach chodzi o walkę ze skutkami zmian klimatycznych oraz o demontaż demokracji poprzez manipulacje opinią publiczną – w Niemczech to ostatnio gorąco dyskutowane tematy.

więcej »

Polecamy

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie

Stare wspaniałe światy:

Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza wojna... czasowa
— Andreas „Zoltar” Boegner

Wszyscy jesteśmy „numerem jeden”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Krótka druga wiosna „romansu naukowego”
— Andreas „Zoltar” Boegner

Jak przewidziałem drugą wojnę światową
— Andreas „Zoltar” Boegner

Cyborg, czyli mózg w maszynie
— Andreas „Zoltar” Boegner

Narodziny superbohatera
— Andreas „Zoltar” Boegner

Pierwsza historia przyszłości
— Andreas „Zoltar” Boegner

Zobacz też

Z tego cyklu

Wiewiórki Nabokova
— Michał Foerster

Jak nie zostałem wielkim pisarzem science fiction
— Michał Foerster

Dobry czytelnik
— Michał Foerster

Szaleńcy boży Flannery O’Connor
— Michał Foerster

Literatura a życie
— Michał Foerster

Dlaczego nie lubimy poezji
— Michał Foerster

Autor i słowo
— Michał Foerster

Zabawy z Carrollem
— Michał Foerster

Najlepsza książka 2009 roku
— Michał Foerster

Koło hermeneutyczne
— Michał Foerster

Tegoż autora

Popkultura i antyk: Elektra
— Michał Foerster

Steve Jobs wielkim poetą był
— Michał Foerster

Notatki na marginesie „Mapy i terytorium”
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Błagalnice
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Dzieci Heraklesa
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Persowie
— Michał Foerster

Chociaż nie brzmi to zbyt oryginalnie
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Trachinki
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Ajas
— Michał Foerster

Popkultura i antyk: Filoktet
— Michał Foerster

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.