Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 27 kwietnia 2024

Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.

Filmy

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

kinowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Andrzej Konic
‹Stawka większa niż życie (05) Kryptonim Edyta›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Stawka większa niż życie (05) Kryptonim Edyta
Dystrybutor	TVP
Data premiery	20 maja 1965
Reżyseria	Andrzej Konic
Zdjęcia	Tadeusz Jeżak, Michał Szymański, Mieczysław Grudniak
Scenariusz	Andrzej Zbych
Obsada	Stanisław Mikulski, Aleksandra Zawieruszanka, Helena Norowicz, Emil Karewicz, Mariusz Dmochowski, Józef Kostecki, Helena Gruszecka, Wacław Kowalski, Jerzy Kaczmarek, Andrzej Mirecki, Mieczysław Stoor
Muzyka	Andrzej Trybuła
Rok produkcji	1965
Kraj produkcji	Polska
Cykl	Teatr Sensacji, Stawka większa niż życie
Czas trwania	65 min
Gatunek	sensacja, wojenny
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

„Kobra” i inne zbrodnie: „Zdradziła III Rzeszę!”

Sebastian Chosiński

Teatralna „Stawka większa niż życie” szybko nabierała rozpędu, a scenarzyści i realizatorzy zdobywali coraz większe doświadczenie. W maju 1965 roku odbyła się premierowa emisja odcinka piątego – „Kryptonim Edyta” – w którym po raz pierwszy na ekranie zaistniał Hermann Brunner.

Sebastian Chosiński

„Kobra” i inne zbrodnie: „Zdradziła III Rzeszę!”

Andrzej Konic
‹Stawka większa niż życie (05) Kryptonim Edyta›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Stawka większa niż życie (05) Kryptonim Edyta
Dystrybutor	TVP
Data premiery	20 maja 1965
Reżyseria	Andrzej Konic
Zdjęcia	Tadeusz Jeżak, Michał Szymański, Mieczysław Grudniak
Scenariusz	Andrzej Zbych
Obsada	Stanisław Mikulski, Aleksandra Zawieruszanka, Helena Norowicz, Emil Karewicz, Mariusz Dmochowski, Józef Kostecki, Helena Gruszecka, Wacław Kowalski, Jerzy Kaczmarek, Andrzej Mirecki, Mieczysław Stoor
Muzyka	Andrzej Trybuła
Rok produkcji	1965
Kraj produkcji	Polska
Cykl	Teatr Sensacji, Stawka większa niż życie
Czas trwania	65 min
Gatunek	sensacja, wojenny
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Wyreżyserowana przez Andrzeja Konica „Edyta”, prezentowana jako czternasta odsłona serialu telewizyjnego „Stawka większa niż życie”, jest bez wątpienia jednym z najpopularniejszych (a może i najpopularniejszym) odcinkiem opowieści o Hansie Klossie, czyli sowieckim agencie J-23. Zawdzięcza to najprawdopodobniej dwóm niezapomnianym kreacjom aktorskim: pięknie prezentującej się na ekranie Aleksandrze Zawieruszance w roli tytułowej Edyty Lausch, kuzynki prawdziwego Klossa, oraz Emila Karewicza, który wcielił się w tej części w wyjątkowo – nawet jak na tę postać – podłego i cynicznego Hermanna Brunnera. Widz miał porównanie, ponieważ wcześniej mógł oglądać Brunnera na ekranie już dwukrotnie – w odcinkach trzecim („Ściśle tajne”) i ósmym („Wielka wsypa”). Tam też skądinąd nie wzbudzał sympatii, ale to właśnie w „Edycie” dowiedzieliśmy się, jakie inne podłości ma na swoim sumieniu. Co ciekawe, opowieść o pannie Lausch miała swój zrealizowany dwa lata wcześniej odpowiednik teatralny. Także reżyserował go Konic, a w najważniejsze postaci – poza obowiązkowym Klossem – wcielili się, podobnie jak w późniejszym serialu, Zawieruszanka i Karewicz. Tyle że dla tego ostatniego było to dopiero pierwsze wejście na scenę. Potem Brunner powróci jeszcze w dwóch przedstawieniach: szóstym („Okrążenie”) i dziewiątym („Koniec gry”).

Premiery kolejnych części spektakli telewizyjnych odbywały się od początku 1965 roku co cztery tygodnie (w praktyce sprowadzało się to do prezentowania ich raz w miesiącu): debiutancki „Wróg jest wszędzie” pokazano w styczniu (był to zresztą jedyny odcinek wyreżyserowany przez Janusza Morgensterna), „Łączniczkę z Londynu” w lutym, „W pułapce” w marcu, „E-19 działa” w kwietniu, natomiast „Kryptonim Edyta” (jak widać, tytuł filmu skrócono o jedno słowo) – 20 maja. Fabularnie obie wersje niewiele się różniły. Widać scenarzyści, czyli Andrzej Szypulski i Zbigniew Safjan, doszli do wniosku, że nie ma co za bardzo grzebać w historii, która już wcześniej świetnie się sprawdziła.

Akcja „Edyty” rozgrywa się w ciekawym momencie. Jest Sylwester 1944 roku; Kloss znajduje się w jednym z prowincjonalnych miasteczek gdzieś, jak można mniemać, w Generalnej Guberni. Od wschodu nadciąga Armia Czerwona. Dowództwo niemieckie w akcie rozpaczy śle jeszcze na front posiłki i broń, ale los wojny, z czego zdają sobie doskonale sprawę oficerowie Abwehry, jest przesądzony. Sowiecka Centrala żąda od komunistycznych partyzantów działających na tyłach nazistów wzmożenia akcji dywersyjnych. Miejscowy oddział próbuje wysadzić w powietrze wiadukt, przez który prowadzone są transporty wojskowe, ale, jak na razie, nic z tego nie wychodzi. Zostaje wskazany nowy ostateczny termin – do 7 stycznia.

Hansowi Klossowi coraz bardziej też daje się we znaki stres związany z działalnością agenturalną. Jak złowrogie memento w sylwestrową noc przychodzi do niego we śnie SS-Sturmführer Greit (w tej roli ponownie Mieczysław Stoor), który był bliski zdemaskowania J-23 już na początku jego misji szpiegowskiej, co dokładnie opowiedziano we „Wróg jest wszędzie”. Przy okazji ze słów nieżyjącego esesmana dowiadujemy się także co nieco na temat obu Klossów – tego prawdziwego, niemieckiego, i drugiego, będącego polsko-sowiecką fałszywką. Staszek pochodzi z Gdańska, w 1939 roku, po agresji niemieckiej, uciekł do Związku Radzieckiego. Hans natomiast przyszedł na świat w Kłajpedzie 21 marca 1919 roku. W 1940 roku próbował przedostać się z Litwy do Rzeszy, mając w ręku fałszywy paszport szwedzki, zatrzymano go jednak na pewnej niewielkiej stacji kolejowej.

I tu zatrzymajmy się na chwilę, bo ten wątek wydaje się bardzo interesujący. By go dokładnie zrozumieć, musielibyśmy mieć trochę więcej szczegółów na temat życia prawdziwego Hansa Klossa. Jeżeli bowiem w chwili wybuchu drugiej wojny światowej wciąż mieszkał w Kłajpedzie, nie miał najmniejszego powodu, aby stamtąd uciekać. Utworzony formalnie w 1923 roku autonomiczny Okręg Kłajpedy znalazł się wprawdzie w rękach litewskich, ale na podstawie podpisanych umów większość niemiecka posiadała na jego terenie specjalne prawa. Natomiast w marcu 1939 roku port, miasto i okolice zostały zajęte przez wojska niemieckie i wcielone do III Rzeszy. Wychodzi więc na to, że w tym czasie Kloss nie przebywał w swoim mieście rodzinnym, lecz gdzieś na terenie Republiki Litewskiej, może w Kownie, które wtedy pełniło funkcję stolicy państwa. Czy, chcąc dostać się na terytorium niemieckie, musiał robić to ukradkiem, na dodatek posługując się fałszywym paszportem? To pierwsza rzecz budząca wątpliwości. Rząd litewski zobowiązał się bowiem jednocześnie do niepodejmowania wrogich działań wobec III Rzeszy (Niemcy zresztą także), co raczej każe myśleć, że gdyby Hans chciał wyjechać z Litwy kowieńskiej, mógłby to zrobić najzupełniej legalnie.

Rozważmy zatem inny wątek. Taki, że Kloss ucieka przed okupującą Litwę od połowy czerwca 1940 roku Armią Czerwoną. Ale to też nie trzyma się logiki. Owszem, pierwotnie – na mocy tak zwanego paktu Ribbentrop-Mołotow (z 23 sierpnia 1939 roku) – Republika Litewska miała przypaść w udziale w Rzeszy, ale to postanowienie zmieniono miesiąc później (28 września), kiedy podpisywano w Moskwie traktat o granicach i przyjaźni między Hitlerem a Stalinem. W zamian za Lubelszczyznę i wschodnie Mazowsze Niemcy oddali Sowietom Litwę. A zatem to, co zdarzyło się 15 czerwca 1940 roku (i późniejsza sierpniowa aneksja Republiki przez ZSRR), odbyło się za zgodą Hitlera. W takiej sytuacji Hans Kloss tym bardziej nie miał powodu nielegalnie przekraczać granicy. Ale gdyby nie doszło do wspomnianego przez Greita aresztowania na stacji kolejowej, nie byłoby pretekstu do podrzucenia Niemcom „nowego” Klossa, tym razem już będącego agentem J-23.

Takie wątpliwości mogą mieć widzowie znający jedynie spektakl. Widać scenarzyści też czuli, że coś tu nie gra, ponieważ w wersjach filmowej i książkowej „Stawki większej niż życie” (głównie w otwierającym serię opowiadaniu „Drugie narodziny”) zdradzili dużo więcej informacji na temat Klossa. I dopiero wtedy jego życiorys zaczął się układać we w miarę logiczny ciąg przyczynowo-skutkowy (studia w Gdańsku, werbunek do Abwehry, działalność agenturalna na Litwie, aresztowanie i ucieczka z transportu). Wróćmy jednak do „Kryptonim Edyta”. Straszny sen z Greitem w roli głównej okazuje się zapowiedzią kolejnych kłopotów agenta. Do jaźni przywołuje go bowiem telefon od niejakiej Edyty Lausch, która, jak się okazuje, od dwóch miesięcy pracuje w miejscowej centrali kolejowej. Dopiero teraz dowiedziała się, że w tym samym miasteczku stacjonuje jej bliski znajomy.

Wybudzony z koszmaru Kloss musi szybko powiązać nitki, co zajmuje mu trochę czasu. Więcej informacji dostaje z Centrali za pośrednictwem swoich łączników – szewca (w tej roli Wacław Kowalski) i staruszki o kryptonimie „Mamusia” (Helena Gruszecka). One pozwalają Jankowi odświeżyć pamięć: Edyta to najmłodsza córka cierpiącej na reumatyzm ciotki Hildy. Nastoletni, sentymentalny Hans kochał się w niej, młodszej od siebie o dwa lata. Ostatni raz widzieli się w 1936 roku, ostatnie listy wymienili trzy lata później. I teraz – po ośmiu latach! – mają spotkać się ponownie. W czasie zabawy sylwestrowej, którą Kloss organizuje w swoim mieszkaniu i na którą oczywiście zaprasza Edytę wraz z jej współlokatorką Gretą (Helena Norowicz, znaną później z „Ciemno, prawie noc”). Przybywają także koledzy Hansa z Abwehry – majorowie Hagen (Mariusz Dmochowski – patrz: „Samolot do Londynu” i „Brydż”), który informuje Klossa o tym, że niebawem czeka go awans na kapitana, oraz Schneider (Józef Kostecki). A tuż przed północą…

…przychodzi niezaproszony na popijawę – Hermann Brunner. Widząc naprzeciw siebie Edytę Lausch, wypuszcza z dłoni szklankę. I można być pewnym, że to nie jej uroda tak bardzo go oszołomiła. Z czasem kobieta również zaczyna kojarzyć skądś esesmana – jeszcze nie przypomina sobie gdzie ani w jakich okolicznościach, ale jest pewna, że kiedyś już się spotkali. Może nawet w tym miasteczku. Kiedy po sylwestrowej imprezie życie wraca do normy, Brunner z zaciętością zaczyna śledztwo w sprawie aktywności partyzantów i ich nieudanego ataku na wiadukt. Jest pewien, że muszą oni mieć wtyczkę wśród Niemców. Podejrzewa wszystkich, włącznie z Klossem, Hagenem i Schneiderem. Stara się także sprowokować sowieckiego agenta, wykorzystując do tego swojego polskiego zausznika, byłego kelnera Kazimierza Wasiaka (Jerzy Kaczmarek). J-23 także zaczyna szukać „haków” na Hermanna. Ma nadzieję, że w jego wyeliminowaniu pomoże mu Edyta.

Znakomicie skonstruowana intryga sprawia, że spektakl sprzed prawie sześćdziesięciu lat ogląda się z nie mniejszym zainteresowaniem niż późniejszy odcinek serialu. To w nim po raz pierwszy padają powiedzenia, które przejdą do historii: „Hermann, takie sztuczki dobre dla innych” (w filmie zmienione na: „Takie sztuczki nie ze mną, Brunner”) czy „Zdradziła III Rzeszę!” (w filmie bez zmian). Nieprzypadkowo też Aleksandra Zawieruszanka (także w „Przyznaję się do winy”, „Szafir jak diament” oraz „Tajemnica jeziora”) kojarzona będzie po dziś dzień przede wszystkim z tą kreacją. Część aktorów – oprócz wspomnianych już Zawieruszanki i Karewicza także Józef Kostecki (major Schneider) – powtórzyła swoje role w serialu. Inną „twarz” miała jednak Greta, w którą wcieliła się Irena Szczurowska; podobnie Wasiak, którego zagrał Józef Łodyński. Postać szewca została zastąpiona zegarmistrzem (Bronisław Pawlik), a majora Hagena – majorem Brochem (w wersji teatralnej taki bohater także zaistniał, ale cztery miesiące wcześniej – w premierowym przedstawieniu „Wróg jest wszędzie”).

Z teatru do serialu

Kilku innych aktorów, znanych z epizodu zatytułowanego „Kryptonim Edyta”, również zaistniało w serialu, choć dane im już było wcielać się w kogoś innego. Jerzy Kaczmarek (teatralny Wasiak) pojawił się w pierwszym odcinku serialu („Wiem kim jesteś”) jako Bruno Dreher, niemiecki więzień siedzący w jednej celi z fałszywym Hansem Klossem, czyli agentem J-23; Helena Gruszecka („Mamusia”) zagrała służącą pani Rose w odcinku czwartym („Cafe Rose”), natomiast Helena Norowicz (Greta) i Mariusz Dmochowski (major Hagen) wcielili się odpowiednio w Ilzę Althof, żonę kapitana Rupperta, oraz SS-Gruppenführera Ludwiga Fischera – w części piątej („Ostatnia szansa”).

20 lutego 2024

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

„Kobra” i inne zbrodnie: Za rok, za dzień, za chwilę…
Sebastian Chosiński

23 IV 2024

Gdy w lutym 1967 roku Teatr Sensacji wyemitował „Cichą przystań” – ostatni odcinek „Stawki większej niż życie” – widzowie mieli prawo poczuć się osieroceni przez Hansa Klossa. Bohater, który towarzyszył im od dwóch lat, miał zniknąć z ekranów. Na szczęście nie na długo. Telewizja Polska miała już bowiem w planach powstanie serialu, na którego premierę trzeba było jednak poczekać do października 1968 roku.

więcej »

Z filmu wyjęte: Knajpa na szybciutko
Jarosław Loretz

22 IV 2024

Tak to jest, jak w najbliższej okolicy planu zdjęciowego nie ma najmarniejszej nawet knajpki.

więcej »

„Kobra” i inne zbrodnie: J-23 na tropie A-4
Sebastian Chosiński

16 IV 2024

Domino – jak wielu uważa – to takie mniej poważne szachy. Ale na pewno nie w trzynastym (czwartym drugiej serii) odcinku teatralnej „Stawki większej niż życie”. tu „Partia domina” to nadzwyczaj ryzykowna gra, która może kosztować życie wielu ludzi. O to, by tak się nie stało i śmierć poniósł jedynie ten, który na to ewidentnie zasługuje, stara się agent J-23. Nie do końca mu to wychodzi.

więcej »