Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 28 kwietnia 2024

Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.

Książki

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

książkowe (wybrane)

Diabeł zabierze was do domu
Gabino Iglesias
Billy Summers
Stephen King
Świat Lodu
B.V. Larson
Czerwony świt
Pierce Brown
Dylemat więźnia
Trenton Lee Stewart
Furyborn. Zrodzona z furii
Claire Legrand
Kuchnia książek
Kim Jee Hye
W tych szacownych murach

więcej »

Zapowiedzi

książkowe

Kwintesencja wszystkiego
Suzie Sheehy
Maigret u pana ministra
Georges Simenon
Złowieszczy dar
Emily Thiede

więcej »

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Punkt krytyczny: Burza nad fikcją. Historia w fantastyce

Michał Cetnarowski, Michał Foerster, Radosław Wiśniewski

« 1 2 3 4 5 »

Michał Cetnarowski, Michał Foerster, Radosław Wiśniewski

Punkt krytyczny: Burza nad fikcją. Historia w fantastyce

WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

MF: Michał stwierdził, że „Burza” to zła historia alternatywna. Fakt, ale zła bo Parowski nie umiał sobie z nią poradzić. Podział na prawdopodobne i nieprawdopodobne wersje historii w literaturze nie ma chyba większego sensu. „Człowiek z wysokiego zamku” Dicka też jest mało prawdopodobny, ale przecież nie o to chodzi. Pisarz ma narzędzia, którymi czaruje czytelnika – i to jest podstawowe kryterium, którym trzeba by się posługiwać. Jeśli uda mu się, mówiąc kolokwialnie, „sprzedać” opowieść, wszystko jest w porządku, nawet jeśli to wierutna bzdura. Pisać można o wszystkim, ale trzeba umieć czarować.

Kwestię historyczną poruszyłem na początku nie dlatego, aby rozważać możliwe scenariusze wydarzeń, ale jak słusznie zauważacie, ponieważ temat zdaje się dotykać czegoś więcej niż samych tylko, jak słusznie twierdzisz, Radku, polskich resentymentów. Zresztą, nie ma czego leczyć, jak dobrze wiemy z „Czterech pancernych” czy kapitana Klossa, to Polacy wygrali II wojnę światową, a reszta aliantów tworzyła tylko dla nas kolorowe tło.

Wojciech Orliński w swojej recenzji „Burzy” pisał, że to wielka apologia III RP, Okrągłego Stołu i pokojowej kooperacji zwaśnionych stron. Jest to karkołomna metafora, ale pokazuje pewną tendencję do politycznego odczytywania powieści Parowskiego. Być może w ten sposób manifestuje się owo „coś więcej” zawierające się w tej historii alternatywnej. I tu jest pewien paradoks, bo „Burza” jest powieścią po prostu słabą, napisaną chaotycznie, męczącą czytelnika. Z drugiej strony dotyka czegoś istotnego – może rację ma Radek, że chodzi o świeże spojrzenie na temat (burza zatrzymuje blitzkrieg). Czy jest tak, że mamy słabą książkę, która mimo błędów jest ważną pozycją?

RW: Jest ważną, bo próbuje nas odczarować, chociaż czytanie „Burzy” przez pryzmat III RP to dla mnie naprawdę kuriozum. Nie widzę w tym sensu. Raczej zobaczmy co tak naprawdę się stało w 1939 i po nim, jak historia nam zaciążyła, jak daleko musimy być od wizerunku społeczności, kraju, tożsamości który wydaje nam się ciekawy i sensowny, że zajmujemy się wojną sprzed 70 lat! To trochę tak jak w latach 80., nie mieliśmy w podstawówce wielkiej skali porównawczej, gdy chodzi o ubiory, zabawki, opakowania, słodycze, ale nie było to nam potrzebne. Mieliśmy wszyscy przeczucie że podcieranie sobie tyłka gazetą zamiast papierem toaletowym jest czymś nienormalnym, a pepegi się nosi, bo nic innego nie ma, ale to jednak obciachowy krój bucika i fatalne wykonanie. To było tak kiepskie, że nie wymagało potwierdzenia na zewnątrz. Cienka paralela, być może. Ale w jakimś stopniu moim zdaniem jesteśmy w podobnej sytuacji, tyle że na planie bardziej globalnym.

Jako społeczeństwo przeczuwamy, że stało się coś złego, katastrofalnego. Ale nie w 1989 r., jak będą chcieli wrogowie Okrągłego Stołu, czy kiedy młody Wałęsa sikał do chrzcielnicy. Przy całym szacunku dla neoapkaliptycznych ciągot ciągle obecnych w polskiej kulturze – żyjemy w poczuciu kataklizmu założycielskiego tego pseudospołeczeństwa, pseudokraju, jakim w istocie czujemy, że Polska jest. Stąd te irracjonalne strachy związane z UE, jękoty pod krzyżami, wietrzenie spisku, oskarżanie się z byle powodu o najcięższe zdrady stanu. To swego rodzaju kabaret, karykatura prawdziwej katastrofy, rodzaj karnawału na kościach, komedianctwa, ale po egzekucji. I Parowski tego dotyka – pokazuje wyraźniej niż historycy, bo posługując się słodką fikcją, że II RP niezależnie od swoich zakrętów była państwem, społeczeństwem, które miało na siebie pomysł.

MF: Nie przesadzasz aby? Mnie się wydaje, że Parowski raczej tylko próbuje grać na kolejnym micie, jakim jest wspaniała II Rzeczpospolita.

RW: Wydaje mi się, że ten mit ma podbudowę realną. Tamto państwo miało na siebie pomysł. Można się było z nim nie zgadzać, szydzić z niego i drwić, jak bodaj w wersji komiksowej szydzi z tej znowu ocalonej kołtunerii Witkacy z Gombrowiczem – ale był to pomysł wyraźny i już nigdy się nie dowiemy, dokąd by nas zaprowadził, ciągłość została bowiem zerwana, wartości podmienione, a przy tym tkanka tego kraju została wyjałowiona. Czy ktoś potrafi sobie wyobrazić Polskę, w której nadal mieszkają trzy czy cztery miliony obywateli wyznania mojżeszowego, w której drugie tyle stanowią obywatele pochodzenia żydowskiego, ale zasymilowani? Jeden żydowski cmentarz w Krakowie pokazuje, jak inny by to mógł być kraj, jak inna kultura – z żyjącym genialnym Schulzem, Baczyńskim, dorosłym Trzebińskim, Gajcym, Broniewskim, który staje się zwykłym lewicowcem (to szczególnie smaczny dla mnie wątek „Burzy” – Broniewski u Starzyńskiego wykłócający się o demonstrację 1 maja). W tym sensie „Burza” może słabo czaruje, jest miejscami mało wiarygodna, szczególnie tam, gdzie prześlizguje się mało wnikliwie nad pytaniem „Jak tego dokonaliśmy” – myślę, że może trzeba było to w ogóle zostawić, pozostać na poziomie konstatacji i opisu faktów ogólnych. No właśnie może słabo czaruje, ale zarazem odczarowuje.

I jeszcze jedno – patrzę na „Burzę”, ale także inne pomysły jeszcze z innej strony i innego kąta – po pierwsze, jako na powrót w polskiej prozie mówienia historycznością, tyle że nie wprost, na mówienie historią jako możliwość, jako wyzwanie do przepracowania, a nie zaledwie tła dla wydarzeń – to raz. A dwa, jak na proces wprowadzenia się szersza ławą w prozę, literaturę uznaną (Michał zaraz powie, że mainstreamową, z czym ja się nie zgodzę, bo w ogóle nie wiem, co to znaczy mainstream) – pisarzy wyrosłych w niszy fantastycznej. Wcześniej taka pozycję po prostu pisarza miał chyba tylko Lem, a teraz proszę – Dukaj, Twardoch, Szostak, Parowski. Fantastyka znowu ma nam coś do powiedzenia, coś do nauczenia – i bardzo dobrze.

MC: To o podskórnym poczuciu grzechu pierworodnego narodu, zbrodni założycielskiej (której, jak chce Rymkiewicz, nie było – według niego zbrodnią było zaniechanie zbrodni), wydaje się mi szczególnie ciekawe. Przecież pisanie z takim przeczuciem, wyciąganie tej drzazgi, łączyłoby książki tak różne nastrojem jak „Burza” i „Wieczny Grunwald”. I Parowski, i Twardoch, piszą przecież ze sprzeciwu wobec rzeczywistości – Maciek tylko „ucieka w fantazję”, pisze laurkę z marzeń, idealizuje przeszłość; a „Wieczny Grunwald” to jest jeden wielki krzyk przeciwko światu. Ta scena na polu bitwy grunwaldzkiej, kiedy Paszko zaczyna rąbać wszystkich wokół, ludzi i zwierzęta, tylko dlatego, że żyją, że istnieją, może nie jest jakoś szczególnie eksponowana w tekście, ale mnie ciągle mrozi, poraża nihilizmem.

Znając publicystykę polityczną autora, czy nie da się tego odczytać jako sprzeciwu przeciwko współczesnej rzeczywistości/Polsce, gdzie „ostatni sprawiedliwy” to bastard doskonały, syn kurwy i króla? Trudno o mocniejszy symbol rozdarcia: między zmitologizowanym wczoraj a dostatnim dziś, za które ceną jest mordowanie właśnie tych dawnych ideałów, powszechna niepamięć.

RW: Michał, jedno uzupełnienie – nie zbrodnię założycielską – bo tej rzeczywiście nie było, ale katastrofę. Innymi słowy o ile większość tekstów typu Genesis mówi o tym, że kiedyś było ładnie, a potem coś się zepsuło, to za nami – mam na myśli Polskę, ale także być może inne nacje z tej części Europy – wydaje się wyłaniać obraz taki, że najpierw była katastrofa, a potem już tylko gorzej, staliśmy się sobą gdy utraciliśmy wszystko. W jakimś sensie bardzo to biblijne i mesjanistyczne – stać się sobą poprzez „ogołocenie”.

MF: Wracając do Parowskiego – nie widzę w „Burzy” próby odczarowania historii, raczej próbę czarowania czytelnika słabymi chwytami. Jeszcze ostrzej – potencjał był w samym pomyśle, jednak autor pomysł zmarnował. A czytelnik jest trochę w sytuacji, jak mówisz, Radku, dzieciaka, który dostał pepegi. Bo przeczuwamy, że Parowski miał do powiedzenia coś ciekawego, może nawet nie jakąś wielką prawdę, ale po prostu interesującą rzecz. A nie udało mu się tego powiedzieć, rozmył się w gadulstwie, zapełnianiu kart powieści tłumami bohaterów, co niczemu nie służy.

Ciekawe jest to, co mówi Radek o historii alternatywnej, której moim zdaniem wyraźnie brakuje w „Burzy”. Powieść Parowskiego przypomina w tym względzie przebudzenie z wyjątkowo męczącego snu. Na kilkuset stronach czytamy właściwie tylko o jednym: „Ach, jak to dobrze, że to był tylko koszmar!” Nie dowiadujemy się natomiast jak wyglądało życie bohatera po przebudzeniu. Zresztą tematyka snu tak bliska koncepcji historii alternatywnej przewija się gdzieniegdzie w „Burzy”. Na przykład Antek Powstaniec – kapitalna postać, ledwie zarysowana i nie wiedzieć czemu porzucona. Albo równie maźnięte fragmenty o okultystycznym podłożu klęski Hitlera. Nie są to tylko pulpowe motywy, których Parowski nie umiał wykorzystać, ale wspaniały materiał na dobrą opowieść. Nie wydaje wam się, że w „Burzy” jest więcej takich ziaren, z których mogłaby wyrosnąć naprawdę dobra książka?

« 1 2 3 4 5 »

Komentarze

29 XII 2010 23:03:18

Suworow vel Rezun nie zgodziłby się z p. Wiśniewskim w kwestii wykorzystania wojsk spadochronowych.

30 XII 2010 13:33:20

Proszę przeczytać "Burzę" - co do zasady - być może Sowieci lub Niemcy byliby gotowi wykorzystać szerzej jednostki spadochronowe, ale tam jest mowa o desancie polskich spadochroniarzy na Berlin a tam Stauffenberg ze spiskowcami... NO tylko, że Stauffenberg w 1939 służył w 1 Dywizji Lekkiej jako rotmistrz więc skąd nagle miałby się wziąć w Berlinie wśród spiskowców? Poza tym nie słyszałem o zajęciu przez spadochroniarzy ośrodków miejskich wielkości Berlina, z małym Arnhem mieli kłopoty w 1944 a co dopiero z Berlinem.

31 XII 2010 10:55:31

Dziękuję, czeka na liście lektur do opracowania ;-) Mój komentarz odnosił się konkretnie do zdania, że "masowe użycie wojsk spadochronowych to wynalazek dużo późniejszy". Zazgrzytało mi z wyczytanymi u Suworowa informacjami o milionach spadochroniarzy gotowych do walki w Armii Czerwonej właśnie na przełomie lat 30-tych i 40-tych. Jak rozumiem z komentarza, był to po prostu skrót myślowy.

01 I 2011 21:27:03

Tu wchodzimy w szczegóły, bo to co pisze Suworow traktuję jako ciekawostkę, ale niekoniecznie dowiedzioną. Suworow ma ciekawy życiorys i zajmująco pisze, ale jednak historykiem nie jest, więc nawet gdyby moje zdanie nie było skrótem (a takim było, bo chodziło mi dokładnie o to, że w całej II R.P. nie dałoby się zebrać 1000 wyszkolonych spadochroniarzy w 1939) - informacja o możliwości użycia masowego wojsk spadochronowych wydaje mi się mocno przesadzona. Skoro było to możliwe w milionach to dlaczego sowieci ślęczący pod linią Mannerheima tygodniami nie zrzucili - już nie mówię, że miliona, ale chociażby 20 tysięcy tych spadochroniarzy na tyły Finów? A w "Burzy" mowa jest o desancie na ośrodek miejski wielkości Berlina.

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Okładka <i>Amazing Stories Quarterly</i> z wiosny 1929 r. to portret jednego z Małogłowych.<br/>© wikipedia

Stare wspaniałe światy: Poetycki dinozaur w fantastycznym getcie
Andreas „Zoltar” Boegner

11 IV 2024

Czy „Nowy wspaniały świat” Aldousa Huxleya, powieść, której tytuł wykorzystałem dla stworzenia nazwy niniejszego cyklu, oraz ikoniczna „1984” George’a Orwella bazują po części na pomysłach z „After 12.000 Years”, jednej z pierwszych amerykańskich antyutopii?

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (24)
Andreas „Zoltar” Boegner

7 IV 2024

Kontynuując omawianie książek SF roku 2021, przedstawiam tym razem thriller wyróżniony najważniejszą nagrodą niemieckojęzycznego fandomu. Dla kontrastu przeciwstawiam mu wydawnictwo jednego z mniej doświadczonych autorów, którego pierwsza powieść pojawiła się na rynku przed zaledwie dwu laty.

więcej »

Fantastyczne Zaodrze, czyli co nowego w niemieckiej science fiction? (23)
Andreas „Zoltar” Boegner

14 III 2024

Science fiction bliskiego zasięgu to popularna odmiana gatunku, łącząca zazwyczaj fantastykę z elementami powieści sensacyjnej lub kryminalnej. W poniższych przykładach chodzi o walkę ze skutkami zmian klimatycznych oraz o demontaż demokracji poprzez manipulacje opinią publiczną – w Niemczech to ostatnio gorąco dyskutowane tematy.

więcej »