Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 3 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Almantas Grikevičius
‹Fakt›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułFakt
Tytuł oryginalnyFaktas
ReżyseriaAlmantas Grikevičius
ZdjęciaDonatas Pečiūra
Scenariusz
ObsadaRegimantas Adomaitis, Donatas Banionis, Aleksandr Kajdanowski, Jelena Sołowiej, Vaiva Mainelytė, Uldis Dumpis, Eugenija Šulgaitė, Algimantas Masiulis, Irena Leonavičiūtė-Bratkauskienė, Laimonas Noreika, Eugenija Pleškytė, Saulius Balandis, Arnis Līcītis, Justina Širvinskaitė
MuzykaJuozas Širvinskas
Rok produkcji1980
Kraj produkcjiZSRR
Czas trwania91 min
Gatunekdramat, wojenny
Zobacz w
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj wAmazon.co.uk
Wyszukaj / Kup

Klasyka kina radzieckiego: Operacja „Dzień Sprawiedliwości”
[Almantas Grikevičius „Fakt” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
Sobota 3 czerwca 1944 roku zapowiadała się dla mieszkańców litewskiej wsi Pirciupie na kolejny zwykły dzień. Owszem, trwała wojna, ale jedyną jej oznaką był stacjonujący na obrzeżach osady oddział niemieckich lotników. Pech sprawił, że kilka godzin wcześniej partyzanci zaatakowali nieopodal kolumnę samochodową Wehrmachtu; w odwecie esesmani postanowili dokonać masakry w Pirciupiach. O tym wydarzeniu opowiada „Fakt” Almantasa Grikevičiusa.

Sebastian Chosiński

Klasyka kina radzieckiego: Operacja „Dzień Sprawiedliwości”
[Almantas Grikevičius „Fakt” - recenzja]

Sobota 3 czerwca 1944 roku zapowiadała się dla mieszkańców litewskiej wsi Pirciupie na kolejny zwykły dzień. Owszem, trwała wojna, ale jedyną jej oznaką był stacjonujący na obrzeżach osady oddział niemieckich lotników. Pech sprawił, że kilka godzin wcześniej partyzanci zaatakowali nieopodal kolumnę samochodową Wehrmachtu; w odwecie esesmani postanowili dokonać masakry w Pirciupiach. O tym wydarzeniu opowiada „Fakt” Almantasa Grikevičiusa.

Almantas Grikevičius
‹Fakt›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułFakt
Tytuł oryginalnyFaktas
ReżyseriaAlmantas Grikevičius
ZdjęciaDonatas Pečiūra
Scenariusz
ObsadaRegimantas Adomaitis, Donatas Banionis, Aleksandr Kajdanowski, Jelena Sołowiej, Vaiva Mainelytė, Uldis Dumpis, Eugenija Šulgaitė, Algimantas Masiulis, Irena Leonavičiūtė-Bratkauskienė, Laimonas Noreika, Eugenija Pleškytė, Saulius Balandis, Arnis Līcītis, Justina Širvinskaitė
MuzykaJuozas Širvinskas
Rok produkcji1980
Kraj produkcjiZSRR
Czas trwania91 min
Gatunekdramat, wojenny
Zobacz w
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj wAmazon.co.uk
Wyszukaj / Kup
Nakręcony na sowieckiej Białorusi w połowie lat 80. ubiegłego wieku dramat wojenny „Idź i patrz” Elema Klimowa to jeden z najbardziej wstrząsających filmów w dziejach światowej kinematografii. Dotarłszy do końca seansu, co już samo w sobie jest wyczynem, trudno pozbierać się psychicznie i wrócić do w miarę spokojnej (przynajmniej w naszym przypadku) rzeczywistości. Mało kto jednak wie, że zbliżony tematycznie obraz – również oparty na faktach historycznych z czasów Wielkiej Wojny Ojczyźnianej – powstał pięć lat wcześniej na Litwie, a jego autorami byli reżyser Almantas Grikevičius (1935-2011) i – tym razem występujący jedynie w roli scenarzysty – legendarny Vytautas Žalakevičius (1930-1996). Noszący nieco mylący, a przynajmniej nie oddający jego prawdziwego charakteru, oryginalny tytuł dzieła to… „Fakt”, aczkolwiek widzowie, którzy oglądali go w maju 1981 roku na festiwalu w Cannes, zobaczyli w napisach początkowych chyba jeszcze bardziej abstrakcyjny szyld „Grupa krwi «zero»”. Nie wpłynęło to jednak na jego odbiór; z Francji twórcy wrócili z nominacją do Złotej Palmy i nagrodą FIPRESCI dla rosyjskiej aktorki Jeleny Sołowiej (za drugoplanową rolę żeńską).
W tym samym roku dramat wojenny Grikevičiusa zaprezentowano podczas – odbywającego się akurat w Wilnie – XIV Wszechzwiązkowego Festiwalu Filmowego; nic więc dziwnego, że na własnym terenie okazał się on bezkonkurencyjny i zdobył Grand Prix. Żeby jednak nie było podejrzeń – jak najbardziej zasłużenie! Spisana przez Žalakevičiusa historia rozgrywa się jednego dnia, w ciągu zaledwie kilku godzin. 3 czerwca 1944 roku na szosie prowadzącej z Ejszyszek do Wilna partyzanci litewscy (nie sowieccy) zaatakowali kolumnę samochodów Wehrmachtu; zginęło pięciu żołnierzy, wielu dostało się do niewoli. Rozwścieczony dowódca, pułkownik Walter Titel (pochodzący zresztą z Prus Wschodnich, z leżącej nad Jeziorem Nidzkim osady leśnej Pranie), zdecydował się przykładnie ukarać za to mieszkańców leżącej nieopodal wsi Pirciupie (po litewski Pirčiupiai), których podejrzewał o wspieranie „leśnych”. Tuż przed południem, około godziny jedenastej, do miejscowości wkroczyli żołnierze niemieccy, aby dokonać zemsty…
Odpowiadający za fabułę „Faktu” Vytautas Žalakevičius miał już wtedy status reżysera (i scenarzysty) kultowego, na co zapracował sobie przede wszystkim dramatem wojennym „Nikt nie chciał umierać” (1965). Almantas Grikevičius dopiero tym filmem zyskał europejski rozgłos. Był absolwentem wydziału reżyserskiego moskiewskiego Wszechzwiązkowego Państwowego Instytutu Kinematografii (WGIK), który ukończył w 1966 roku; trzy lata później zdobył etat w Litewskiej Wytwórni Filmowej, której pozostał wierny przez następne niemal ćwierćwiecze. Karierę zaczął od filmów dokumentalnych, później kręcił głównie fabuły, aby w latach 90. zatoczyć wielkie koło i wrócić do dokumentów. Zadebiutował w 1968 roku, nakręconym do spółki z Algirdasem Dausą, melodramatem „Uczucia”; później powstały wojenne „Niech będzie życie!” (1969) – według scenariusza Žalakevičiusa i Grigorija Kanowicza, dramaty społeczne „Jesteś smutny” (1974) i „Czas opróżniania zagrody” (1976) oraz kryminał „Na celowniku” (1978), za którego podstawę posłużyła proza G.K. Chestertona. Po „Fakcie” Grikevičius nakręcił jeszcze tylko cztery fabuły: melodramat „Miesiąc miodowy w Ameryce” (1981), psychologiczną „Spowiedź jego żony” (1983), rozgrywający się w Argentynie thriller polityczny „Ślady wilkołaków” (1986) oraz kolejny dramat wojenny „Niedziela w piekle” (1987).
Wydarzenia, które rozegrały się 3 czerwca 1944 roku w Pirciupiach (posługiwanie się polską nazwą jest o tyle uzasadnione, że przed agresją hitlerowsko-sowiecką były to ziemie należące do II Rzeczypospolitej), poznajemy w formie retrospektyw. Po zajęciu tych ziem przez Armię Czerwoną śledczy NKWD – którego jedynie słyszymy, ani razu natomiast nie pojawia się on w oku kamery – prowadzi dochodzenie w sprawie przebiegu zaistniałych wypadków. Przesłuchuje więc zarówno ocalałych z pogromu mieszkańców wsi, jak i żołnierzy niemieckich, którzy brali udział w rzezi. W ten sposób, składając w jedno subiektywne relacje, z czasem rysuje się przed nim najbardziej wiarygodny obraz dramatu. W tle z kolei pojawia się nieco zaskakujący obraz codziennego życia społeczności wiejskiej na Wileńszczyźnie u kresu hitlerowskiej okupacji. Dlaczego zaskakujący? Ponieważ, gdyby zapomnieć o stacjonującym w osadzie oddziale niemieckich lotników, można by odnieść wrażenie, że nie ma żadnej wojny, nie ma żadnych partyzantów kryjących się po lasach, a ze wschodu wcale nie nadciąga złowroga Armia Czerwona.
Wszystko zaczyna się więc od sielankowego portretu wsi, co dodatkowo podkreślone zostaje pastelowymi barwami (za zdjęcia odpowiadał etatowy operator Žalakevičiusa i Grikevičiusa – Donatas Pečiūra). Poznajemy mieszkańców, którzy nie mają jeszcze pojęcia, że nad ich głowami zbierają się już czarne chmury. Są wśród nich Jonas Buckus (znany z „Króla Leara” Regimantas Adomaitis), jego żona Kazia (Vaiva Mainelytė) i ich córeczka (Justina Širvinskaitė). Są Polak Stanisław (Aleksandr Kajdanowski – patrz: „Swój wśród obcych, obcy wśród swoich”, „Było to w Kokandzie”), który we wrześniu 1939 roku dostał się do niewoli i został wywieziony na roboty do Dolnej Saksonii, i jego matka (Eugenija Šulgaitė). Są Džanas, który krótko przed wojną wrócił z emigracji ze Stanów Zjednoczonych (Laimonas Noreika), i jego żona Karolina (Eugenija Pleškytė), stary Peciukonis (Algimantas Masiulis) i jego córka Tekla (Irena Leonavičiūtė-Bratkauskienė), w której podkochuje się młody Vincas (Saulius Balandis). Częstym gościem we wsi jest lejtnant Jozefas Šaknys (Juozas Budraitis, który zagrał między innymi w kinowym serialu „Tarcza i miecz”) – litewski lotnik, który nosi na sobie niemiecki mundur. Widząc nadchodzącą wielkimi krokami klęskę III Rzeszy, szuka kontaktu z partyzantami. Ale kto mu uwierzy, skoro to on parę tygodni wcześniej zabił sprzyjającego ruchowi oporu leśniczego?
To jednak właśnie Šaknys stara się ostrzec mieszkańców przed zbliżającą się tragedią. Tyle że jego sugestii nikt nie traktuje poważnie. Dlaczego bowiem spokojnych wieśniaków z Pirciupiów miałoby spotkać coś złego? Przecież dobrze żyją z niemieckimi lotnikami stacjonującymi na obrzeżach wsi. Nawet gdy pojawiają się ciężarówki, z których wysypują się żołnierze z trupimi czaszkami na otokach i nakazują zgromadzenie się wszystkich na łące pośrodku osady, nikt nie podejrzewa najgorszego. Nawet gdy w terenowym wozie przyjeżdża kierujący operacją „Dzień Sprawiedliwości” dowódca mającego siedzibę w Wilnie SS-Polizei-Regiment 16 złowrogi pułkownik Walter Titel (wciela się w niego Donatas Banionis – vide Kris Kelvin z „Solaris” Tarkowskiego)… Žalakevičius i Grikevičius opowiadają tę historię jak dokumentaliści. Zderzają ze sobą relacje Litwinów, Polaków i Niemców – wśród przesłuchiwanych nazistów jest między innymi leutnant Ackermann (łotewski aktor Arnis Līcītis, który nie mniej paskudną rolę zagrał w tym samym roku w „Ucieczce «Mercedesa»”) – a ich dramatyczne opowieści dopełniają się, prowadząc do wstrząsającego finału. Działający bez zgody przełożonych Titel zginął niedługo potem, 15 lipca 1944 roku w Wilnie, a tydzień później decyzją Adolfa Hitlera został uhonorowany Złotym Krzyżem Niemieckim (mającym jeszcze wyższą rangę niż Krzyż Żelazny I klasy). Ofiary masakry uhonorowano w 1960 roku pomnikiem autorstwa Gediminasa Jokūbonisa i Vytautasa Gabriūnasa.
koniec
9 sierpnia 2023

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Klasyka kina radzieckiego: Gdy miłość szczęścia nie daje…
Sebastian Chosiński

1 V 2024

W trzecim odcinku tadżyckiego miniserialu „Człowiek zmienia skórę” Bensiona Kimiagarowa doszło do fabularnego przesilenia. Wszystko, co mogło posypać się na budowie kanału – to się posypało. W czwartej odsłonie opowieści bohaterowie starają się więc przede wszystkim poskładać w jedno to, co jeszcze nadaje się do naprawienia – reputację, związek, plan do wykonania.

więcej »

Fallout: Odc. 5. Szczerość nie zawsze popłaca
Marcin Mroziuk

29 IV 2024

Brak Maximusa w poprzednim odcinku zostaje nam w znacznym stopniu zrekompensowany, bo teraz możemy obserwować jego perypetie z naprawdę dużym zainteresowaniem. Z kolei sporo do myślenia dają kolejne odkrycia, których Norm dokonuje w Kryptach 32 i 33.

więcej »

East Side Story: Ucz się (nieistniejących) języków!
Sebastian Chosiński

28 IV 2024

W czasie eksterminacji Żydów w czasie drugiej wojny światowej zdarzały się niezwykłe epizody, dzięki którym ludzie przeznaczeni na śmierć przeżywali. Czasami decydował o tym zwykły przypadek, niekiedy świadoma pomoc innych, to znów spryt i inteligencja ofiary. W przypadku „Poufnych lekcji perskiego” mamy do czynienia z każdym z tych elementów. Nie bez znaczenia jest fakt, że reżyserem filmu jest pochodzący z Ukrainy Żyd Wadim Perelman.

więcej »

Polecamy

Android starszej daty

Z filmu wyjęte:

Android starszej daty
— Jarosław Loretz

Knajpa na szybciutko
— Jarosław Loretz

Bo biblioteka była zamknięta
— Jarosław Loretz

Wilkołaki wciąż modne
— Jarosław Loretz

Precyzja z dawnych wieków
— Jarosław Loretz

Migrujące polskie płynne złoto
— Jarosław Loretz

Eksport w kierunku nieoczywistym
— Jarosław Loretz

Eksport niejedno ma imię
— Jarosław Loretz

Polski hit eksportowy – kontynuacja
— Jarosław Loretz

Polski hit eksportowy
— Jarosław Loretz

Zobacz też

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.