Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 28 kwietnia 2024

Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.

Filmy

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

kinowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Marek T. Nowakowski
‹Śmierć w samochodzie›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Śmierć w samochodzie
Data premiery	31 października 1974
Reżyseria	Marek T. Nowakowski
Zdjęcia	Wojciech Brydziński, Wojciech Frankowski, Hubert Jakubowski, Dariusz Łukasik
Scenariusz	Zygmunt Zeydler-Zborowski
Obsada	Janusz Zakrzeński, Wieńczysław Gliński, Zygmunt Maciejewski, Mieczysław Milecki, Józef Osławski, Piotr Pawłowski, Stefan Śródka, Saturnin Żórawski, Anna Wróblówna, Wanda Koczeska, Elżbieta Dmochowska, Justyna Kreczmarowa, Danuta Nagórna, Halina Rowicka, Jolanta Wołłejko
Muzyka	Danuta Józefowicz
Rok produkcji	1974
Kraj produkcji	Polska
Cykl	Teatr Sensacji „Kobra”
Czas trwania	72 min
Gatunek	kryminał
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

„Kobra” i inne zbrodnie: Major Downar na tropie

Sebastian Chosiński

Dzisiaj aż trudno w to uwierzyć, ale peerelowska kinematografia kompletnie zmarnowała popkulturowy potencjał tkwiący w postaci wykreowanego przez Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego oficera MO Stefana Downara. Był on bohaterem kilkudziesięciu „powieści milicyjnych”, a na ekranie pojawił się zaledwie raz – w będącej adaptacją „Gościa z Londynu” zrealizowanej w ramach Teatru Sensacji „Kobra” „Śmierci w samochodzie”.

Sebastian Chosiński

„Kobra” i inne zbrodnie: Major Downar na tropie

Marek T. Nowakowski
‹Śmierć w samochodzie›

EKSTRAKT:	70%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Śmierć w samochodzie
Data premiery	31 października 1974
Reżyseria	Marek T. Nowakowski
Zdjęcia	Wojciech Brydziński, Wojciech Frankowski, Hubert Jakubowski, Dariusz Łukasik
Scenariusz	Zygmunt Zeydler-Zborowski
Obsada	Janusz Zakrzeński, Wieńczysław Gliński, Zygmunt Maciejewski, Mieczysław Milecki, Józef Osławski, Piotr Pawłowski, Stefan Śródka, Saturnin Żórawski, Anna Wróblówna, Wanda Koczeska, Elżbieta Dmochowska, Justyna Kreczmarowa, Danuta Nagórna, Halina Rowicka, Jolanta Wołłejko
Muzyka	Danuta Józefowicz
Rok produkcji	1974
Kraj produkcji	Polska
Cykl	Teatr Sensacji „Kobra”
Czas trwania	72 min
Gatunek	kryminał
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Biorąc pod uwagę, jak popularnym był w czasach Polski Ludowej pisarzem i ile pozostawił po sobie książek kryminalnych (zresztą całkiem przyzwoitej jakości), niełatwo zrozumieć fakt, że jego dorobek został niemal całkowicie pominięty przez autorów telewizyjnych i filmowych. Twórczość Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego (1911-2000) doczekała się bowiem jedynie dwóch inscenizacji teatralnych przygotowanych z myślą o „małym ekranie” („Kto zabił śmierć”, 1968; „Śmierć w samochodzie”, 1974); z kolei opublikowana w 1976 roku „powieść milicyjna” „Bardzo dobry fachowiec” stała się kanwą „Przerwanego urlopu” (1987), czyli ostatniego odcinka serialu „07 zgłoś się”. By dopasować jej fabułę do wymogów cyklu realizowanego głównie przez Krzysztofa Szmagiera, majora Stefana Downara zastąpiono porucznikiem Sławomirem Borewiczem. W efekcie Downar w telewizji pojawił się tylko raz – w „Śmierci w samochodzie”. Miał za to niezapomnianą twarz Janusza Zakrzeńskiego.

Stefan Downar – były powstaniec warszawski, który po jego upadku został wywieziony do obozu na terenie III Rzeszy, skąd wrócił od razu po zakończeniu wojny, aby wstąpić do Milicji Obywatelskiej – po raz pierwszy zaistniał w nawiązującym tematycznie do „Złego” Leopolda Tyrmanda „Czarnym mercedesie” (1958). Był wtedy zaledwie porucznikiem, ale szybko awansował: w wydanej pięć lat później „Akcji Rudolf” tytułowano go już kapitanem, natomiast w wydanym po kolejnych pięciu latach „Gościu z Londynu”, który posłużył jako literacka podstawa „Śmierci w samochodzie” – majorem. Te nagłe awanse – z książki na książkę – mogą zaskakiwać, prawda? Tyle że one wcale nie były takie nagłe. Po prostu aż do końca lat 60. XX wieku Zeydler-Zborowski nie miał szczęścia do wydawców. „Gość z Londynu”, czyli trzecia książka z Downarem w roli głównej, była w rzeczywistości szesnastą pozycją w serii.

Wcześniejsze ukazywały się głównie jako tak zwane „gazetowce”. Do najwartościowszych z nich należały: „Szlafrok barona Boysta” (1958-1959), „Zaczęło się w sobotę” (1960), „Dr Orłowski prowadzi śledztwo” (1963), „Szantaż” (1963-1964), „Fioletowy szal” (1965), który w połowie lat 70. wydany został przez Iskry jako „Koty Leokadii Kościelnej”, oraz „Dwa oblicza Julii” (1967-1968), które z kolei to samo wydawnictwo po trzynastu latach przemianowało w wersji książkowej na „Sekret Julii”. Do chwili, w której reżyser Marek T. Nowakowski (1926-2014) zabrał się za pracę nad „Śmiercią…”, Zeydler-Zborowski dorzucił przynajmniej dziesięć kolejnych historii z tym bohaterem (pięć z nich ukazało się w serii „Ewa wzywa 07…”). Czemu służy ta przydługa wyliczanka? Udowodnieniu faktu, że gdy 31 października 1974 roku w czwartkowym Teatrze Sensacji „Kobra” odbyła się premiera adaptacji „Gościa z Londynu”, major Stefan Downar – oficer Komendy Głównej Milicji Obywatelskiej w Warszawie – był bez wątpienia najpopularniejszym bohaterem peerelowskich „powieści milicyjnych”.

Jak ma się spektakl telewizyjny do jego pierwowzoru literackiego? Inscenizując „Gościa z Londynu”, Marek T. Nowakowski i pomagająca mu w tym Ewa Vogtman-Budny, która odpowiedzialna była za bezpośrednią pracę na planie telewizyjnym, postanowili oddać tak wiernie fabułę powieści, jak tylko było to możliwe. Należało bowiem liczyć się z pewnymi ograniczeniami, wynikającymi głównie z tego, że zdecydowaną większość scen realizowano w zamkniętym studiu. Owszem, dorzucono do tego zdjęcia plenerowe (podobnie jak w omawianym wcześniej „Irydzie”), ale stanowiły one zaledwie niewielki procent całości. Trudno było więc kryminalnej historii wymyślonej przez Zygmunta Zeydlera-Zborowskiego nadać rozmach, na jaki zasługiwała i co byłoby możliwe jedynie w przypadku realizacji filmu (czy to telewizyjnego, czy też kinowego). Dlatego niektóre wątki uproszczono. Z całej ekipy milicyjnych współpracowników głównego bohatera pozostawiono jedynie pojawiającego się na drugim planie porucznika Olszewskiego (w którego wcielił się Józef Osławski), rezygnując tym samym z postaci pułkownika Leśniewskiego (bezpośredniego przełożonego Downara), majora kontrwywiadu SB Jana Stasiaka czy najbliższego przyjaciela Stefana, Karola Walczaka.

Ale poza tym wszystko jest już „po bożemu”. A może raczej powinienem stwierdzić „po milicyjnemu”, czyli w należytym porządku… Jakby nie było, cała opowieść zaczyna się od głupiego żartu, jaki mieszkający samotnie w Aninie krawiec Kunter (Mieczysław Milecki, czyli reżyser Suchecki z „300 tysięcy w nowych banknotach”, jednego z początkowych odcinków „07 zgłoś się”) robi swojemu wścibskiemu sąsiadowi Kazimierzowi Stefańskiemu (Stefan Śródka, pamiętany głównie jako „nestor” węglarzy w „Misiu” Stanisława Barei). Wiedząc, że ten notorycznie podgląda go przez okno od ulicy, w pokoju, do którego ma wgląd, układa na podłodze przykrytego prześcieradłem manekina. Stefański dochodzi do wniosku, że to trup, ale nie chce sam zawiadamiać milicji, bo wtedy wydałoby się, że notorycznie inwigiluje krawca, więc alarmuje swoją siostrzenicę, Monikę (młodziutka Halina Rowicka, która kilka lat później odziedziczy po Joannie Pacule rolę Ewy, przyszłej żony Andrzeja Talara, w serialu „Dom”). Ta natomiast udaje się do swojego przełożonego, którym okazuje się… major Downar. Oficer wysyła na miejsce zdarzenia ekipę, która stwierdza jedynie, że wuj Moniki został zwyczajnie wystrychnięty na dudka.

Jak to się ma do kolejnego wątku spektaklu, czyli – tym razem już jak najbardziej realnego, nie wyimaginowanego – trupa znajdującego się w samochodzie zaparkowanym w garażu willi inżyniera Wernera (Wieńczysław Gliński, który sześć lat wcześniej wcielił się w majora MO Kortę w „Irydzie”)? Chociaż wymagało to od autora nieco ekwilibrystyki, ostatecznie udało się oba motywy połączyć ze sobą, co trzeba uznać za swoisty majstersztyk w wykonaniu Zeydlera-Zborowskiego. Po odkryciu zwłok u Wernerów pojawiają się funkcjonariusze w niebieskich mundurach, którym przewodzi major Downar. Okazuje się, że zabity – jak się potem okazuje, w wyniku uderzenia kastetem w tył głowy – to tytułowy „gość z Londynu”, niejaki Edward Sosnowski, który skorzystał z dachu nad głową w domu Wernerów dzięki rekomendacji swojego londyńskiego znajomego, będącego niegdyś kompanem inżyniera. Werner jest przerażony odkryciem dokonanym w garażu, zdaje sobie bowiem sprawę z tego, że jego chorobliwa zazdrość o żonę Weronikę (Wanda Koczeska, etatowa odtwórczyni ról w „Kobrach”, co Stanisław Bareja podkreślił nawet w jednym z dialogów w „Co mi zrobisz, jak mnie złapiesz”) jest powszechnie znana. Milicja może więc uznać, że zamordował Sosnowskiego, ponieważ ten adorował jego małżonkę.

To byłoby najprostsze rozwiązanie kryminalnej zagadki i major musi je również brać pod rozwagę. Ale zanim – ewentualnie – oskarży Wernera, musi znaleźć jeszcze odpowiedź na pytanie, co sprowadziło Polaka z Londynu do ojczyzny? Zaczyna więc szeroko zakrojone śledztwo, które prowadzi go do mieszkającej w Warszawie siostry Sosnowskiego, Marii Zagórzyckiej (zmarła przed niespełna półtora rokiem Danuta Nagórna, filmowa babcia Tomasza Beksińskiego w „Ostatniej rodzinie”) i jej męża, uzależnionego od morfiny lekarza-dentysty (Saturnin Żórawski, niezapomniany wiceminister Zawodny z „Czterdziestolatka”). Do Leokadii Rumickiej (Justyna Kreczmarowa, która w kinie zadebiutowała krótko po wojnie w „Ulicy Granicznej” Aleksandra Forda), znajomej zamordowanego jeszcze z czasów przedwojennych, i jej drugiego męża, prezesa spółdzielni Zenona Rumickiego (Piotr Pawłowski, ojciec Władysława Niwińskiego, głównego bohatera „Polskich dróg”). Ba! musi pofatygować się nawet do Białej Podlaskiej, aby spotkać się z niejaką Stefanią Kiełbińską (Jolanta Wołłejko). Przy okazji trafia na ślad dziwnego wypadku samochodowego, w którym trzy lata wcześniej pod Radzyniem zginęli mężowie Leokadii, Karol Płaszewski, i Sabiny Millerowej (Anna Wróblówna), Wilhelm Miller.

Major Downar to świetny oficer, któremu nie brakuje inteligencji. Łączy więc ze sobą coraz to nowe fakty i nabiera coraz bardziej realnych podejrzeń, ale aby wywabić mordercę z ukrycia, musi posłużyć się podstępem. Ryzykownym, bo może on, gdyby milicja wykazała się nieudolnością, doprowadzić do jeszcze jednej śmierci. Ale przecież na telewizyjnym ekranie w czasach Gierkowskiej „propagandy sukcesu” taka sytuacja nie miała prawa się wydarzyć. O czym zresztą wiedzieli wszyscy, którzy czytali wcześniej „Gościa z Londynu”. Ekranowy Downar, przywdziany w emploi Janusza Zakrzeńskiego, prezentuje się pod każdym względem wyśmienicie: idealnie skrojony mundur czyni go jeszcze bardziej męskim, w stroju cywilnym wygląda zaś wyjątkowo przystojnie i zniewalająco. Nie wiem wprawdzie, jak na tę kreację zareagował Zygmunt Zeydler-Zborowski, ale trudno mi wyobrazić sobie kogoś, kto bardziej pasowałby do tej roli. Aż żal, że skończyło się tylko na jednym podejściu do tematu. Na marginesie mówiąc, to w ogóle jest doskonale zagrana „Kobra”, zwłaszcza przez męską część obsady, głównie Pawłowskiego, Mileckiego, Śródkę, Glińskiego i Żórawskiego. Absolutna klasyka Teatru Sensacji!

31 stycznia 2023

Komentarze

31 XII 2023 16:51:44

Wydaje mi się, że zebrałem wszystkie tytuły związane z Downarem, dla potomnych lista z rokiem pierwszych wydań i gdzie.

1 Czarny mercedes porucznik 1958
2 Szlafrok barona Boysta porucznik 1958 Kurier Polski 1958-59
3 7 kanarków Maurycego kapitan 1959 Kurierze Polskim " w 1959
4 Zaczęło się w sobotę kapitan 1960 Kurier Polski z 1960
5 Tajemniczy pamiętnik kapitan 1961 Kurier Polski 1961
6 Tajemniczy turysta kapitan 1961 Horyzonty techniki 1962.01
7 Gdzie jest Joachim Finke? kapitan 1962 Kurier Polski z 1962
8 W kręgu podejrzenia kapitan 1962 Premiera w Książce 1975
9 Akcja Rudolf kapitan 1963
10 Dr Orłowski prowadzi śledztwo kapitan 1963 Expres wieczorny
11 Szantaż kapitan 1964 Kurier Polski z 1963 i 1964
12 Detektyw z Mediolanu kapitan 1964 Kurierze Polskim" w odcinkach w roku 1964.
13 Fioletowy szal major 1965 Słowo Ludu, 1975 - książka Koty Leokadii Kościelnej
14 Laska dyrektora Osieckiego major 1967 Expres wieczorny z 1967
15 Nieudany urlop majora Downara major 1967 Kurier Polski z 1967-68
16 Dwa olicza Julii major 1967 Dziennik Zachodni Numery: 1967 nr 267-307, 1968 nr 1-10, 1981 książka Sekret Julii
17 Gość z Londynu major 1968
18 Śpiewający żółw major 1968 Ekspres wieczorny 1968
19 Złoty centaur major 1969 Ewa wzywa nr 6
20 Dwie czerwone nitki major 1969 Kurier Polski 1969 Kociuba
21 Parafina zdradza mordercę major 1970 Gazeta Olsztynska 1970 nr 56-84; 1978 - Ewa wzywa nr 100 - Major Downar zastawia pułapkę
22 Zbrodnia w mieszkaniu chirurga major 1970 Kurier Polski 1970 nr 199-243; 1976 - Ewa wzywa nr 92 jako Kardynalny błąd
23 Nawet umarli kłamią major 1971 Kociuba
24 Pieczeń sarnia major 1971 Kociuba
25 Dziewczyna w męskiej koszulce major 1973 Ewa wzywa nr 51
26 Testament major 1974 Głos pracy z 1974 nr 223-264
27 Alicja nr 3 major 1975
28 Kukułka bez zegara major 1975 Ewa wzywa nr 79
29 Krzyżówka z Przekroju major 1976 Kociuba
30 Bardzo dobry fachowiec major 1976
31 Almiritis piją słoną wodę major 1976
32 Dwie lewe nogi major 1976 Ewa wzywa nr 90
33 Inspektor ze Scotland Yardu major 1976
34 Zakatarzony masażysta major 1985 Kurier Polski 1985-86, powstanie 1977
35 Jałowce jak cyprysy major 1986
36 Major Downar przechodzi na emeryturę major 1984

01 I 2024 00:22:05

Wszystkie zostały zrecenzowane w książkowym cyklu PRL w kryminale. :)

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

„Kobra” i inne zbrodnie: Za rok, za dzień, za chwilę…
Sebastian Chosiński

23 IV 2024

Gdy w lutym 1967 roku Teatr Sensacji wyemitował „Cichą przystań” – ostatni odcinek „Stawki większej niż życie” – widzowie mieli prawo poczuć się osieroceni przez Hansa Klossa. Bohater, który towarzyszył im od dwóch lat, miał zniknąć z ekranów. Na szczęście nie na długo. Telewizja Polska miała już bowiem w planach powstanie serialu, na którego premierę trzeba było jednak poczekać do października 1968 roku.

więcej »

Z filmu wyjęte: Knajpa na szybciutko
Jarosław Loretz

22 IV 2024

Tak to jest, jak w najbliższej okolicy planu zdjęciowego nie ma najmarniejszej nawet knajpki.

więcej »

„Kobra” i inne zbrodnie: J-23 na tropie A-4
Sebastian Chosiński

16 IV 2024

Domino – jak wielu uważa – to takie mniej poważne szachy. Ale na pewno nie w trzynastym (czwartym drugiej serii) odcinku teatralnej „Stawki większej niż życie”. tu „Partia domina” to nadzwyczaj ryzykowna gra, która może kosztować życie wielu ludzi. O to, by tak się nie stało i śmierć poniósł jedynie ten, który na to ewidentnie zasługuje, stara się agent J-23. Nie do końca mu to wychodzi.

więcej »