Dołącz do nas na Facebooku

x

Nasza strona używa plików cookies. Korzystając ze strony, wyrażasz zgodę na używanie cookies zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki. Więcej.

Zapomniałem hasła
Nie mam jeszcze konta
Połącz z Facebookiem Połącz z Google+ Połącz z Twitter
Esensja
dzisiaj: 4 maja 2024
w Esensji w Esensjopedii

Ałty Karlijew
‹Decydujący krok›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułDecydujący krok
Tytuł oryginalnyAýgytly ädim
ReżyseriaAłty Karlijew
ZdjęciaAnatolij Karpuchin
Scenariusz
ObsadaBaba Annanow, Żanna Smielianska, Artyk Dżałłyjew, Durdy Saparow, Muhammed Czerkiezow, Ałty Karlijew, Aleksandr Jakubow, Boris Pietielin, Chommat Mułłyk, Kłycz Berdyjew, Sarry Kurryjew, Władimir Krasnopolski, Kułłuk Chodżajew, Oguldżan Mamikowa, Ogulkurban Durdyjewa, Jurij Łukin, Andriej Kitajew, Gieorgij Strokow
MuzykaNury Chałmamedow
Rok produkcji1965
Kraj produkcjiZSRR
Czas trwania156 min
Gatunekdramat, historyczny, wojenny
Zobacz w
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj wAmazon.co.uk
Wyszukaj / Kup

Klasyka kina radzieckiego: Jak z basmacza stać się komunistą
[Ałty Karlijew „Decydujący krok” - recenzja]

Esensja.pl
Esensja.pl
Turkmeński reżyser Ałty Karlijew nakręcił trzy filmy historyczno-rewolucyjne, w których podjął temat basmactwa. Ostatnim z nich był zrealizowany z wielkim rozmachem w połowie lat 60. XX wieku „Decydujący krok”. To wykorzystująca elementy melodramatu i westernu opowieść o losach narodów Turkiestanu w latach pierwszej wojny światowej i wojny domowej w Rosji.

Sebastian Chosiński

Klasyka kina radzieckiego: Jak z basmacza stać się komunistą
[Ałty Karlijew „Decydujący krok” - recenzja]

Turkmeński reżyser Ałty Karlijew nakręcił trzy filmy historyczno-rewolucyjne, w których podjął temat basmactwa. Ostatnim z nich był zrealizowany z wielkim rozmachem w połowie lat 60. XX wieku „Decydujący krok”. To wykorzystująca elementy melodramatu i westernu opowieść o losach narodów Turkiestanu w latach pierwszej wojny światowej i wojny domowej w Rosji.

Ałty Karlijew
‹Decydujący krok›

EKSTRAKT:70%
WASZ EKSTRAKT:
0,0 % 
Zaloguj, aby ocenić
TytułDecydujący krok
Tytuł oryginalnyAýgytly ädim
ReżyseriaAłty Karlijew
ZdjęciaAnatolij Karpuchin
Scenariusz
ObsadaBaba Annanow, Żanna Smielianska, Artyk Dżałłyjew, Durdy Saparow, Muhammed Czerkiezow, Ałty Karlijew, Aleksandr Jakubow, Boris Pietielin, Chommat Mułłyk, Kłycz Berdyjew, Sarry Kurryjew, Władimir Krasnopolski, Kułłuk Chodżajew, Oguldżan Mamikowa, Ogulkurban Durdyjewa, Jurij Łukin, Andriej Kitajew, Gieorgij Strokow
MuzykaNury Chałmamedow
Rok produkcji1965
Kraj produkcjiZSRR
Czas trwania156 min
Gatunekdramat, historyczny, wojenny
Zobacz w
Wyszukaj wSkąpiec.pl
Wyszukaj wAmazon.co.uk
Wyszukaj / Kup
Walka z basmaczami była – można odnieść takie wrażenie – niewyczerpanym źródłem inspiracji dla filmowców ze środkowoazjatyckich republik Związku Radzieckiego. Filmy na ten temat kręcono w Kazachstanie, Tadżykistanie, Uzbekistanie, Kirgizji i Turkmenii, a więc wszędzie tam, gdzie na początku lat 20. ubiegłego wieku bolszewicy musieli toczyć zażarte boje ze wspieranymi – głównie przez Brytyjczyków – islamistami. Kolejnym twórcą, któremu ten okres historii Turkiestanu nie był obojętny, był Turkmen Ałty Karlijew (1909-1973). Urodził się w Babadajchanie na południu kraju; jako dwudziestolatek ukończył Turkmeńskie Studium Dramatyczne w Aszchabadzie, po czym na dalsze (dwuletnie) studia – tym razem reżyserskie – wybrał się do Technikum Teatralnego w azerskim Baku. W 1931 roku wrócił do ojczyzny i został aktorem Turkmeńskiego Narodowego Teatru Dramatycznego, w którym wytrwał przez dziesięć lat, po czym przeniósł się na bardziej eksponowane stanowisko głównego reżysera w aszchabadzkim Teatrze Opery i Baletu imienia Machtumkuliego. Tam przepracował dwanaście lat, by ostatecznie „wylądować” w wytwórni „Turkmenfilm” – najpierw jako jeden z reżyserów, następnie (od 1956 roku) także dyrektor generalny.
Choć aktorem i twórcą teatralnym, a także autorem librett operowych był już od wielu lat, to jako reżyser filmowy zadebiutował, mając niemal pięćdziesiątkę na karku. Pierwsze filmy Karlijewa poświęcone były czasom wojny domowej i walce z basmaczami – vide zrealizowane do spółki z Jewgienijem Iwanowem-Barkowem „Zadanie specjalne” (1957), nakręcona w duecie z Władimirem Iwanowem „Ajna” (1959) i wreszcie wyreżyserowany już w pełni samodzielnie „Decydujący krok” (1965). Później, uznawszy zapewne, że w tej tematyce powiedział już wszystko, zmienił krąg zainteresowań. „Machtumkuli” (1968) to dramat biograficzno-historyczny o życiu osiemnastowiecznego poety i filozofa turkmeńskiego, „Za rzeką – granica” (1971) – współczesna opowieść o miłości młodych ludzi, a zrealizowana tuż przed śmiercią „Tajemnica makama” (1973) dotyka tematu muzyki ludowej. Krótko po zakończeniu pracy nad ostatnim ze wspomnianych obrazów Karlijew zmarł i został pochowany w Aszchabadzie.
„Decydujący krok”, którego premiera odbyła się w stolicy Turkmenii w styczniu 1966 roku (do Moskwy film zawitał z dziewięciomiesięcznym opóźnieniem), powstał na podstawie głośnej w czasach stalinowskich powieści Berdiego Kerbabajewa (1894-1974) – pisarza o chłopskich korzeniach, który po nauce w medresie w Tedżenie w czerwcu 1918 roku przystąpił do basmaczy, by walczyć o islamski Turkiestan. Parę miesięcy później został jednak aresztowany przez „białych” pod zarzutem związków z bolszewikami. W tych oskarżeniach musiało być dużo prawdy, skoro Kerbabajew zdecydował się na ucieczkę z aresztu na pustynię i ostatecznie – wstąpienie w szeregi Armii Czerwonej. Pod koniec 1919 roku zdemobilizowano go i odesłano do Tedżenu, gdzie zajmował się organizacją szkół i dziennikarstwem. W połowie lat 20. przeniósł się do Aszchabadu, by udzielać się politycznie i literacko. Nie ustrzegł się represji; był dwukrotnie aresztowany (w 1932 i 1937 roku), ale za każdym razem po roku wypuszczano go na wolność. Z czasem poświęcił się głównie pisaniu powieści historycznych i rewolucyjnych. Jedną z nich był „Decydujący krok” (1947), za który otrzymał nawet Nagrodę Stalinowską II stopnia.
Na początku lat 60. na powieść Kerbabajewa uwagę zwróciło szefostwo „Turkmenfilmu”, które napisanie scenariusza powierzyło Igorowi Łukowskiemu (1909-1979). Pisarz tak bardzo wkręcił się w temat basmaczy, że w kolejnych latach wracał do niego jeszcze parokrotnie, przede wszystkim za sprawą tadżyckiego reżysera Tachira Sabirova, dla którego stworzył fabuły „Zdrady” (1967) oraz miniseriali „Dziś niczym…” (1974) i „…jutro wszystkim my” (1975). Trzeba przyznać, że miał dar, wiedział, jak ten temat „ugryźć” i przedstawić go w sposób atrakcyjny dla widza. Łukowski nie stronił od elementów sensacyjnych, chętnie też sięgał po inspiracje opowieściami z Dzikiego Zachodu, w efekcie czego wszystkie wymienione obrazy, włącznie z „Decydującym krokiem”, można uznać za klasyczne historyczno-rewolucyjne easterny. Co dodatkowo podkreślały zdjęcia będącego etatowym operatorem Karlijewa Anatolija Karpuchina oraz symfonicznie podniosła ścieżka dźwiękowa autorstwa pianisty Nurego Chałmamedowa (swoją drogą absolwenta Konserwatorium Moskiewskiego).
Akcja tego dwuczęściowego, epickiego filmu (trwającego łącznie ponad dwie i pół godziny) rozgrywa się w Turkiestanie w latach 1915-1919. Głównym bohaterem jest młody i biedny rolnik Artyk Babały (wciela się w niego Turkmen Baba Annanow, znany również z takich obrazów, jak „Czerwone piaski”, „Odległe bliskie lata” czy „Mankurt”), który zakochuje się w pochodzącej z tego samego aułu pięknej Ajnie (zagrała ją urodzona w Moskwie Turkmenka Żanna Smielianska – dla późniejszej baletnicy Teatru Opery i Baletu w Aszchabadzie był to debiut aktorski). Jego uczucie nie zostaje nieodwzajemnione, aczkolwiek trafia na inną, bardzo poważną przeszkodę. Jest nią bogacz Bałły (Aleksandr Jakubow), który chętnie uczyniłby dziewczynę kolejną ze swoich żon. Matka Ajny (Oguldżan Mamikowa) chętnie by na to przystała; mieć w rodzinie kogoś tak wpływowego byłoby sporym handicapem. Tyle że ta, która powinna być tym najbardziej zainteresowana, nie ma najmniejszej ochoty na takie zamążpójście.
Choć na świecie trwa wojna światowa i Rosja bierze w niej udział, jej echa początkowo w zasadzie nie docierają do Azji Środkowej. Zajmujący się uprawą bawełny chłopi mają własne problemy; użerają się ze skorumpowanymi przywódcami plemiennymi i bajami, czyli bogaczami, wśród których najbardziej znienawidzonym jest Chałnazar-baj (w filmie mający twarz Durdego Saparowa – patrz: „Czerwone piaski”, „Dziś niczym…”). Latem 1916 roku, gdy sytuacja na froncie staje się coraz trudniejsza, wbrew wcześniejszym ustaleniom car Mikołaj II Romanow wydaje ukaz nakazujący mobilizację prawie czterystu tysięcy mężczyzn z rejonu Siedmiorzecza. Wywołuje to najpierw ogromne poruszenie, a następnie otwarty bunt przeciwko władzy carskiej i jej namiestnikom. Chcący pozbyć się konkurenta do ręki Ajny Bałły ma zamiar wyprawić Artyka do armii, na co, jak można się domyślić, ten nie ma najmniejszej ochoty. Wówczas wraz z Ajną i najbliższym przyjacielem Aszyrem (Artyk Dżałłyjew – vide „Jeźdźcy rewolucji”, „Tajemnica zapomnianej przełęczy”, „Dżura – myśliwy z Min-Archaru”) decyduje się na ucieczkę z aułu, a kiedy dziewczyna zostaje złapana i zwrócona rodzicom, przystępuje do oddziału Eziz-chana (wciela się w niego Muhammed Czerkiezow, znany z „Upadku emiratu”).
Eziz-chan z czasem wyrasta na jednego z najważniejszych dowódców powstania. Kiedy bunt parę miesięcy później upada, nie ma on najmniejszej ochoty, aby się poddać – przekracza granicę z Afganistanem, by tam uzyskać wsparcie Turków. Wkrótce jednak Rosją wstrząsają dwie rewolucje. O ile Rząd Tymczasowy próbuje załagodzić spór z buntownikami, o tyle bolszewicy widzą w nich zagrożenie (z uwagi na przywiązanie do islamu). W efekcie rozwija się ruch basmacki. Eziz-chan wraca do Turkiestanu, by podjąć walkę z „czerwonymi”, u jego boku odnajduje się Artyk; z kolei Aszyr wstępuje do Armii Czerwonej i walczy pod dowództwem Waleriana Kujbyszewa (w którego po dziesięciu latach, które minęły od nakręcenia „Upadku emiratu”, ponownie wciela się Władimir Krasnopolski). Przyglądając się losom Artyka, nietrudno odgadnąć, że autor pierwowzoru literackiego obdarzył go również elementami własnej biografii. Babały przechodzi ewolucję podobną do Kerbabajewa – od basmacza do rewolucjonisty. I niekoniecznie należy widzieć w tym jedynie sowiecką propagandę. Dla wielu – setek, może nawet tysięcy – uczestników powstania z 1916 roku to była naturalna droga politycznego rozwoju. Ba! przeszedł ją nawet dowódca antycarskiego buntu Amangełdy Imanow, który przystąpił do komunistów, co zresztą przypłacił życiem wiosną 1919 roku.
„Decydujący krok” to jeden z najważniejszych obrazów zrealizowanych przez Ałtego Karlijewa (inna sprawa, że tak wiele znowu ich nie było, w sumie sześć). Z rozmachem i dbałością o realizm historyczny. Fakt, że podobne dzieło kręcono nie pod skrzydłami „Mos-” czy „Lenfilmu”, nie musiał bowiem wcale oznaczać dużo mniejszego budżetu i gorszej obsady. Jeżeli temat był istotny, nawet prowincjonalne wytwórnie potrafiły sypnąć groszem i zadbać o to, aby na ekranie pojawili się aktorzy rozpoznawalni we wszystkich republikach Azji Środkowej. Jedyne, co można twórcom zarzucić, to nazbyt karykaturalny obraz uciekających przed Sowietami Brytyjczyków – te sceny akurat bardziej pasowałyby do któregoś z odcinków „Benny’ego Hilla”, a nie, co by nie mówić, poważnego filmu o historii Turkiestanu.
koniec
5 lipca 2023

Komentarze

Dodaj komentarz

Imię:
Treść:
Działanie:
Wynik:

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Klasyka kina radzieckiego: Gdy miłość szczęścia nie daje…
Sebastian Chosiński

1 V 2024

W trzecim odcinku tadżyckiego miniserialu „Człowiek zmienia skórę” Bensiona Kimiagarowa doszło do fabularnego przesilenia. Wszystko, co mogło posypać się na budowie kanału – to się posypało. W czwartej odsłonie opowieści bohaterowie starają się więc przede wszystkim poskładać w jedno to, co jeszcze nadaje się do naprawienia – reputację, związek, plan do wykonania.

więcej »

Fallout: Odc. 5. Szczerość nie zawsze popłaca
Marcin Mroziuk

29 IV 2024

Brak Maximusa w poprzednim odcinku zostaje nam w znacznym stopniu zrekompensowany, bo teraz możemy obserwować jego perypetie z naprawdę dużym zainteresowaniem. Z kolei sporo do myślenia dają kolejne odkrycia, których Norm dokonuje w Kryptach 32 i 33.

więcej »

East Side Story: Ucz się (nieistniejących) języków!
Sebastian Chosiński

28 IV 2024

W czasie eksterminacji Żydów w czasie drugiej wojny światowej zdarzały się niezwykłe epizody, dzięki którym ludzie przeznaczeni na śmierć przeżywali. Czasami decydował o tym zwykły przypadek, niekiedy świadoma pomoc innych, to znów spryt i inteligencja ofiary. W przypadku „Poufnych lekcji perskiego” mamy do czynienia z każdym z tych elementów. Nie bez znaczenia jest fakt, że reżyserem filmu jest pochodzący z Ukrainy Żyd Wadim Perelman.

więcej »

Polecamy

Android starszej daty

Z filmu wyjęte:

Android starszej daty
— Jarosław Loretz

Knajpa na szybciutko
— Jarosław Loretz

Bo biblioteka była zamknięta
— Jarosław Loretz

Wilkołaki wciąż modne
— Jarosław Loretz

Precyzja z dawnych wieków
— Jarosław Loretz

Migrujące polskie płynne złoto
— Jarosław Loretz

Eksport w kierunku nieoczywistym
— Jarosław Loretz

Eksport niejedno ma imię
— Jarosław Loretz

Polski hit eksportowy – kontynuacja
— Jarosław Loretz

Polski hit eksportowy
— Jarosław Loretz

Zobacz też

Copyright © 2000- – Esensja. Wszelkie prawa zastrzeżone.
Jakiekolwiek wykorzystanie materiałów tylko za wyraźną zgodą redakcji magazynu „Esensja”.