Głównymi bohaterami pierwszej części „Spalonych słońcem” byli komdiw – w Armii Czerwonej to dowódca dywizji, odpowiednik polskiego generała dywizji czy też niemieckiego generała porucznika – Siergiej Pietrowicz Kotow (ideowy komunista, legendarna postać z czasów wojny domowej), jego żona Marusia (pochodząca ze szlacheckiego rodu, córka znanego muzyka) oraz Mitia, a właściwie Dmitrij Arsientjew (też były szlachcic, w młodości przez wiele lat kochanek i narzeczony Marusi). Losy obu mężczyzn, czego dowiadujemy się z ich nieco mglistych wspomnień, po raz pierwszy przecięły się w 1923 roku, kiedy to Mitia – były białogwardzista – został aresztowany i oddany w ręce CzeKa, do czego zresztą przyczynił się Kotow. W wyniku tortur Arsientjew został złamany i przeszedł na drugą stronę barykady, zdradzając tym samym swoich dotychczasowych towarzyszy walki. Wysłano go do Paryża, by tam, na zlecenie sowieckich służb specjalnych, szpiegował przedstawicieli rosyjskiej białej emigracji. Wielu z nich podstępem sprowadził z powrotem do Rosji, gdzie czekało ich więzienie i śmierć przez rozstrzelanie. Po zakończeniu swojej misji Dmitrij, cyniczny i nienawidzący samego siebie, wrócił do ojczyzny, by – teraz już jawnie – służyć w organach NKWD. Przez wszystkie te lata nie zapomniał jednak ani o Marusi, ani o Kotowie. Dowiedziawszy się, że po jego wyjeździe dziewczyna próbowała popełnić samobójstwo, po czym, odratowana, wyszła za mąż za Siergieja Pietrowicza, postanowił zemścić się na swoim rywalu. Znakomita ku temu okazja pojawiła się w 1936 roku, kiedy to Nikołaj Jeżow, na polecenie Stalina, przystąpił do Wielkiej Czystki w Armii Czerwonej. W ciągu następnych lat wymordowano większość korpusu oficerskiego, w tym legendarnego marszałka Michaiła Tuchaczewskiego. Ofiarą represji padł również komdiw Kotow, pewnego letniego dnia zabrany ze swojej podmoskiewskiej daczy do więzienia NKWD przez… Arsientjewa. Film kończy się informacją o dalszych losach głównych postaci. Siergiej Pietrowicz został rozstrzelany; Marusia – aresztowana i zesłana do łagru, w którym zmarła; Nadia (ich sześcioletnia córeczka) – doczekała w obozach Chruszczowowskiej „Odwilży”, później, odziedziczywszy po matce zdolności artystyczne, wyjechała do Kazachstanu, by tam uczyć muzyki w szkole. Z kolei, będący w niezgodzie z własnym sumieniem, Dmitrij popełnił samobójstwo, podcinając sobie żyły. Tymczasem ze „Spalonych słońcem 2” dowiadujemy się, że… było zupełnie inaczej, co samo w sobie jest już zabiegiem dość ryzykownym.

Prace nad scenariuszem ciągu dalszego rozpoczęły się na początku mijającej powoli dekady i trwały przez cztery lata. Zdjęcia rozpoczęto pod koniec 2005, a zakończono w 2009 roku. Materiału nakręcono tyle, że reżyser zdecydował o podziale filmu na dwie – prawie trzygodzinne – części. Całkowity budżet wyniósł ponoć 55 milionów dolarów, zaś koszt drugiej odsłony – prawdopodobnie „jedyne” 33 miliony. Nic więc dziwnego, że Rosjanie szukali pomocy poza granicami kraju. Mając w pamięci wielki sukces obrazu sprzed szesnastu lat, chętnie dołożyli się Francuzi; później do grona producentów dołączyli również Niemcy. Część zdjęć realizowano zresztą na terenie Republiki Federalnej, z udziałem – w epizodach – tamtejszych aktorów. Michałkow, ulubieniec władz, mógł też liczyć oczywiście na przychylność Kremla; ogromną pomoc otrzymał przede wszystkim ze strony Ministerstwa Obrony Rosji, bez zaangażowania którego niezwykle trudno byłoby mu nakręcić sceny batalistyczne. Zainteresowanie powstającym filmem było tak wielkie, że na plan zdjęciowy pofatygowali się zarówno premier Władimir Putin (w maju 2008 roku), jak i prezydent Dmitrij Miedwiediew (trzy miesiące później). Najbardziej widowiskowe sekwencje, które trafiły do drugiej części dzieła, kręcono nieopodal miejscowości Puszkino pod Petersburgiem (atak czołgów niemieckich na kompanię karną) oraz w okolicach Włodzimierza nad Klaźmą (wysadzenie w powietrze mostu, specjalnie zresztą w tym celu rok wcześniej wybudowanego). Pierwszy pokaz filmu odbył się na Kremlu 17 kwietnia 2010 roku, w szerokiej dystrybucji „Spaleni słońcem 2” pojawili się jednak dopiero pięć dni później. Niebawem obraz Michałkowa obejrzą również, choć w wersji skróconej o blisko sześćdziesiąt minut, widzowie festiwalu w Cannes, gdzie będzie on walczyć o Złotą Palmę. Z kolei premiera segmentu zamykającego trylogię („Cytadela”), zaplanowana początkowo na 4 listopada, czyli obchodzony w Rosji od sześciu lat Dzień Jedności Narodowej (który zastąpił święconą w czasach Związku Radzieckiego rocznicę Wielkiej Rewolucji Październikowej), przeniesiona została na 2011 rok. Wtedy też prawdopodobnie telewizja państwowa pokaże piętnastoodcinkowy serial, wykorzystujący cały zrealizowany materiał – także te wątki, które do filmów kinowych nie weszły (część druga) i nie wejdą (część trzecia).

„Spaleni słońcem 2” na długo przed premierą promowano hasłem: „Wielkie kino o wielkiej wojnie”, co wzbudziło zresztą oburzenie niechętnych Nikicie Siergiejewiczowi internautów i krytyków, którzy uważali, że trudno przesądzać o „wielkości filmu” przed zaprezentowaniem go publiczności. Pojawiały się też prześmiewcze głosy o „nieznośnym patosie” oraz „kulcie jednostki Michałkowa”. Reżyser, choć nie odnosił się bezpośrednio do tych ataków, przekonywał, że dołożył wszelkich starań, aby jego dzieło było wiarygodne, realistyczne i – zarówno od strony wizualnej, jak i merytorycznej – prawdziwe. Jeśli mu wierzyć (a przecież nie mamy powodów, by postąpić inaczej), przygotowując się do zdjęć, ekipa przejrzała około sześćdziesięciu godzin kronik filmowych – radzieckich, niemieckich, amerykańskich i brytyjskich. Scenarzyści zapoznali się z setkami stron dokumentów i wspomnień weteranów wojny z hitlerowskim najeźdźcą. Oddano im także do dyspozycji materiały zgromadzone w archiwach Federalnej Służby Bezpieczeństwa (potomkini NKWD i KGB); zatrudniono również całą masę historyków i różnej maści konsultantów. Efekt ich pracy musi jednak budzić wątpliwości, ponieważ w filmie pojawiają się oczywiste niedorzeczności, stojące w sprzeczności z aktualnym stanem wiedzy. Nie sposób więc nie zadać sobie pytania, dlaczego realizatorzy pozwolili sobie na taką niefrasobliwość? W pewnym sensie odpowiedział na nie sam Nikita Siergiejewicz, stwierdzając, że nakręcił obraz o tym, jak „Wielka Wojna Ojczyźniana wróciła Rosję Bogu”. Jest to zatem, idąc tropem słów Michałkowa, dzieło, które powstało w oparciu o z góry przyjętą tezę – i to taką, której obronić się raczej nie da. W takim kontekście „Spaleni słońcem 2” są klasycznym filmem propagandowym, posiadającym zarówno wszystkie zalety tego typu dzieł (chociażby rozmach), ale również ich wady (nade wszystko tendencyjność). Dekady temu w podobnych produkcjach specjalizowali się, by sięgnąć tylko do epoki Leonida Breżniewa i jego następców, Jurij Ozierow („Wyzwolenie”, 1968-1971; „Żołnierze wolności”, 1975-1977; „Bitwa o Moskwę”, 1985; „Stalingrad”, 1989), Timofiej Lewczuk („Duma o Kowpakie”, 1973-1976), Wiktor Turow („Wojna po kryszami”, 1967; „Synowja uchodiat w boj”, 1969; „Przeprawa”, 1987) czy Andriej Maliukow („Wiernymi ostaniemsia”, 1988). To, co odróżnia Michałkowa od nich, to przesłanie. Nikita Siergiejewicz zrezygnował bowiem, co dzisiaj już naturalne, z gloryfikowania komunizmu, zastępując go wiarą prawosławną. Tym samym, jak każdy „dworski” artysta z czasów caratu, stara się swoim talentem budować jedność władzy, narodu i Cerkwi. Choć, być może z obaw przed ewentualnymi oskarżeniami o wielkoruski nacjonalizm, włączył do filmu również „ekumeniczny” wątek z walczącymi w szeregach Armii Czerwonej muzułmanami.