Login:
Hasło:
Pamiętaj mnie

Zapomniałem hasła	Nie mam jeszcze konta
Zaloguj przez:

dzisiaj: 26 kwietnia 2024

Oblicza strachu
Jak pisać o końcu świata, gdy wszystko wokół nas się rozpada? Można tak jak Eugenia Kuzniecowa, której znakomita powieść „Drabina” została książką roku 2023 w Ukrainie.
Kulawe konie: Sez. 3. odc. 6. Prawda jak oliwa zawsze na wierzch wypływa
Po raz kolejny mamy okazję się przekonać, że chociaż agenci ze Slough House pod wieloma względami może nie dorównują kolegom z Regent’s Park, to nie sposób odmówić im pomysłowości, odwagi i waleczności (nawet jeśli cechy te nie rozkładają się równomiernie w ich grupie). Nie możemy mieć natomiast pewności, czy porażka Ingrid Tearney spowoduje, że w MI5 rzeczywiście nastąpią zmiany na lepsze.
W krainie Wojennego Młota: Luty 2024
Mimo dodatkowego dnia tegoroczny luty nie obfitował w nadmiar warhammerowych nowinek.
Niedzielny krytyk komiksów: Można się nią ogolić!
Historia z przygodami pirackimi jest swoistą ciekawostką w dorobku Szarloty Pawel. Artystce kilkukrotnie zdarzyło się tworzyć od nowa swoje historie, ale w przypadku tej opowieści wygląda na to, że były to aż trzy podejścia. W tym tekście skupię się na ostatniej odsłonie, tej z przełomu lat 1982-83, wskazując jednocześnie co ciekawsze różnice w stosunku do wcześniejszych wersji oraz pozwolę sobie na kilka dygresji.
Reacher: Sez. 2. odc. 1. Specjalna grupa śledcza na celowniku
Twórcy serialu nie zdecydowali się na ekranizowanie powieści Lee Childa po kolei, gdyż drugi sezon przedstawia wydarzenia z jedenastej w cyklu „Elity zabójców”. Niewątpliwą zaletą tego rozwiązania – oprócz atrakcyjnej sensacyjnej fabuły – jest zaś możliwość lepszego poznania przez widzów przeszłości Jacka Reachera.
PRL w kryminale: Femme fatale za kierownicą
„Zaczęło się w Zakopanem” to pierwsza – z dotychczas znanych – gazetowa „powieść milicyjna” Pawła Borysa Henelta, która nie ukazała się na łamach „Słowa Powszechnego”. I pierwsza, w której jako główny bohater nie pojawia się Wiktor Zaruba, chociaż nie brakuje w niej jego najbliższych współpracowników. Pod nieobecność majora na najważniejszego funkcjonariusza MO wyrasta porucznik Zbigniew Madej.
Niekoniecznie jasno pisane: Superheroizm psychodeliczny
Najsłynniejszą superbohaterską grupą mutantów Marvela od zawsze była i jest X-Men. Tego nikt nie podważa, w końcu Chris Claremont (ale nie tylko) wywindował pod koniec dwudziestego wieku popularność Cyclopsa i spółki na poziom niespotykany. Ale oprócz X-Men istniały i istnieją też inne grupy – dziś zajrzymy do najlepszego okresu jednej z nich, drugiej po X-Men według chronologii założenia. Poznajmy Nowych Mutantów z czasów, gdy rysował ich sam Bill Sienkiewicz.

Filmy

Magazyn CCXXXV

Pobierz magazyn

Podręcznik

Nowości

kinowe

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak nowości w minionym tygodniu. Aby zobaczyć wcześniejsze, kliknij.

Zapowiedzi

kinowe

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

dvd i blu-ray

Brak zapowiedzi na najbliższy tydzień. Aby zobaczyć późniejsze, kliknij.

Leonid Gajdaj
‹Dwanaście krzeseł›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Dwanaście krzeseł
Tytuł oryginalny	12 стульев
Dystrybutor	Filmostrada
Reżyseria	Leonid Gajdaj
Zdjęcia	Siergiej Połujanow, Walerij Szuwałow
Scenariusz	Władlen Bachnow, Leonid Gajdaj
Obsada	Arczil Gomiaszwili, Siergiej Filippow, Michaił Pugowkin, Glikierija Bogdanowa-Czesnokowa, Natalia Warlej, Natalia Worobjowa, Nina Griebieszkowa, Natalia Kraczkowska, Klara Rumianowa, Grigorij Wicyn, Nikołaj Gorłow, Sawielij Kramarow, Leonid Gajdaj, Jurij Nikulin, Wiktor Pawłow, Władimir Etusz, Aleksander Chwylia, Paweł Winnik
Muzyka	Aleksander Zacepin
Rok produkcji	1971
Kraj produkcji	ZSRR
Cykl	Klasyka Kina Radzieckiego
Czas trwania	157 min
Gatunek	komedia
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Klasyka kina radzieckiego: Oszust na piedestale
[Leonid Gajdaj „Dwanaście krzeseł” - recenzja]

Sebastian Chosiński

Pisarze Ilja Ilf i Jewgienij Pietrow nie zaliczali się wprawdzie do pupilków władzy w czasach stalinowskich, ale też nie można powiedzieć, że ją otwarcie kontestowali. Ich satyryczne powieści i opowiadania często jednak stały w sprzeczności z oficjalną wykładnią. I z tego też powodu cieszyły się wielką popularnością wśród czytelników. Podobnie zresztą jak nakręcona na podstawie książki „Dwanaście krzeseł” komedia Leonida Gajdaja.

Sebastian Chosiński

Klasyka kina radzieckiego: Oszust na piedestale
[Leonid Gajdaj „Dwanaście krzeseł” - recenzja]

Leonid Gajdaj
‹Dwanaście krzeseł›

EKSTRAKT:	80%
WASZ EKSTRAKT: 0,0 %
Zaloguj, aby ocenić

Tytuł	Dwanaście krzeseł
Tytuł oryginalny	12 стульев
Dystrybutor	Filmostrada
Reżyseria	Leonid Gajdaj
Zdjęcia	Siergiej Połujanow, Walerij Szuwałow
Scenariusz	Władlen Bachnow, Leonid Gajdaj
Obsada	Arczil Gomiaszwili, Siergiej Filippow, Michaił Pugowkin, Glikierija Bogdanowa-Czesnokowa, Natalia Warlej, Natalia Worobjowa, Nina Griebieszkowa, Natalia Kraczkowska, Klara Rumianowa, Grigorij Wicyn, Nikołaj Gorłow, Sawielij Kramarow, Leonid Gajdaj, Jurij Nikulin, Wiktor Pawłow, Władimir Etusz, Aleksander Chwylia, Paweł Winnik
Muzyka	Aleksander Zacepin
Rok produkcji	1971
Kraj produkcji	ZSRR
Cykl	Klasyka Kina Radzieckiego
Czas trwania	157 min
Gatunek	komedia
Zobacz w	Kulturowskazie
Wyszukaj w	Skąpiec.pl
Wyszukaj w	Amazon.co.uk

Wyszukaj / Kup

Sprawdź cenę

Lata 20. XX wieku były w Rosji, a później w Związku Radzieckim, okresem rozwoju czarnego rynku i szarej strefy. Najlepiej w tej niezwykle zagmatwanej sytuacji polityczno-ekonomicznej radzili sobie oszuści i aferzyści. Tacy chociażby jak, nazywający sam siebie Wielkim Kombinatorem, Ostap Bender – bohater dwóch powieści pary wybitnych radzieckich satyryków Ilji Ilfa i Jewgienija Pietrowa – który stał się wręcz literackim symbolem i, trochę na przekór oczekiwaniom autorów i przywódców ZSRR, bohaterem narodowym epoki Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP). Po raz pierwszy pojawił się on w opublikowanych w 1928 roku „Dwunastu krzesłach”. Sukces był tak wielki, że po trzech latach ujrzała światło dzienne ich kontynuacja – „Złote cielę”. Pozostałe teksty duetu – między innymi opowiadania „Niezwykłe opowieści z życia miasta Kołokołamska” (1928) czy mikropowieść „1001 dzień, czyli Nowa Szeherezada” (1929) – pozostawały w cieniu historii z Ostapem Benderem w roli głównej. Ilf zmarł z powodu gruźlicy 13 kwietnia 1937 roku. Pietrow długo nie potrafił się otrząsnąć po śmierci przyjaciela; nadal pisał teksty do gazet, ale z dłuższą formą wyraźnie sobie nie radził. W 1939 roku przystąpił wprawdzie do pracy nad utopijno-futurystyczną powieścią „Podróż do kraju komunizmu”, w której chciał przedstawić wizję Związku Radzieckiego za dwadzieścia kilka lat, ale nigdy jej nie ukończył. Kiedy wybuchła Wielka Wojna Ojczyźniana, poszedł na front jako korespondent wojenny. 2 lipca 1942 roku samolot, którym leciał z Sewastopola do Moskwy, został zestrzelony przez niemiecki myśliwiec niedaleko Rostowa nad Donem.

Ilf i Pietrow po wsze czasy zostaną zapamiętani właśnie jako autorzy dylogii o Wielkim Kombinatorze. Wymyślona przez nich historia okazała się na tyle uniwersalna, że sięgali po nią filmowcy na całym niemal świecie; stosunkowo późno, zapewne z przyczyn cenzuralnych, zrobili to sami Rosjanie. Wstępem do kinowej ekranizacji „Dwunastu krzeseł” w ojczyźnie autorów literackiego pierwowzoru był, zrealizowany w 1966 roku w Leningradzie, spektakl telewizyjny w reżyserii Aleksandra Bielinskiego, w którym Ostapa Bendera zagrał Igor Gorbaczow. Sukces tego przedstawienia, jak i dokonanej w 1968 roku przez Michaiła Szwejcera adaptacji „Złotego cielęcia”, postanowiło zdyskontować kierownictwo „Mosfilmu”, godząc się wreszcie na przeniesienie najsłynniejszej książki Ilfa i Pietrowa na duży ekran. Pierwotnie obraz miał wyreżyserować Gruzin Gieorgij Danielija, ale widząc, jak bardzo marzy o tym jego przyjaciel Leonid Gajdaj, odstąpił mu zlecenie. Gajdaj cieszył się wówczas gigantyczną wręcz popularnością; na jego komedie satyryczne – „Operacja Y, czyli Przypadki Szurika” (1965), „Kaukaska branka, czyli Nowe przygody Szurika” (1967) oraz „Brylantowa ręka” (1968) – waliły do kin dziesiątki milionów widzów. Kto więc nadawał się lepiej do tej roli, jak nie on właśnie?

Na problemy nie trzeba było jednak długo czekać. Pierwsze pojawiły się już na etapie obsadzenia głównej postaci. Do roli Ostapa Bendera kandydowało bowiem ponad dwudziestu aktorów, z kwitkiem odprawiono między innymi artystów tej miary, co Włodzimierz Wysocki, Aleksiej Batałow, Walentin Gaft, Andriej Mironow, Aleksandr Bielawski; smakiem musiał obejść się również będący dopiero u progu kariery Nikita Michałkow. Wybrano niezbyt jeszcze wówczas znanego Gruzina Arczila Gomiaszwilego, przeciwko czemu niemal natychmiast zaprotestował Państwowy Komitet Kinematografii (Goskino), któremu nie podobał się przede wszystkim zbyt silny kaukaski akcent mężczyzny. Gajdaj wybrnął jednak z kłopotów, przekonując, że przecież będzie można podłożyć dubbing. I tak też się stało; w filmie Bender mówi głosem rdzennego Rosjanina Jurija Sarancewa. Premiera „Dwunastu krzeseł” odbyła się w czerwcu 1971 roku; do końca grudnia obraz obejrzało trochę ponad 39 milionów widzów, w efekcie czego zajął on (dopiero) piąte miejsce w rocznym podsumowaniu. Tyle że jego popularność w następnych latach wcale nie malała…

Wielki Kombinator Ostap Bender to postać na wskroś tajemnicza. Urodził się albo w 1897, albo w 1900 roku (w powieściach Ilfa i Pietrowa pojawiają się różne sugestie) z ojca, który miał być poddanym tureckim. Dlatego też w niektórych sytuacjach bohater filmu podaje się za Ostapa Sulejmana Mertę Marię Bender-Beja (lub jeszcze inaczej, w zależności od tego, komu i w jakich okolicznościach się przedstawia). Uczył się w gimnazjum; wcześnie też zszedł na złą drogę, ponieważ w 1922 roku trafił na jakiś czas za kraty więzienia na moskiewskiej Tagance. W „Dwunastu krzesłach” poznajemy go jako pełnego energii i ambicji mniej więcej trzydziestolatka (akcja rozgrywa się bowiem w 1927 roku), który bez pieniędzy i jakichkolwiek perspektyw przybywa do – fikcyjnego – Stargorodu. Szukając dachu nad głową, zatrzymuje się w suterenie u stróża Tichona. Szczęście mu sprzyja, ponieważ jeszcze tego samego dnia w kamienicy pojawia się mieszkający w niej przed rewolucją dawny szlachcic Hipolit Matwiejewicz Worobianinow. Bender, świetnie znający się na ludziach, natychmiast wyczuwa, że jego powrót w rodzinne strony nie jest bezinteresowny. Urabia więc Worobianinowa, kiedy trzeba strasząc go i szantażując, to znów podlizując mu się, by wyznał swoją tajemnicę.

A sprawa wygląda tak: Pewnego dnia Hipolit Matwiejewicz, kamuflujący się jako pracownik urzędnik stanu cywilnego w miejscowości N., został wezwany do swojej umierającej teściowej; Kławdia Iwanowna Pietuchowa tuż przed zgonem wyznała mu zaś, że w jednym z krzeseł znajdujących się w salonie w ich dawnej stargorodzkiej kamienicy zaszyła brylanty wartości kilkuset tysięcy rubli. Ta informacja wprost poraziła zięcia, który postanowił jak najszybciej odnaleźć skarb. W ślad za nim ruszył jednak także przebiegły pop, ojciec Fiodor Wostrikow, spowiednik starowiny, który podsłuchał jej ostatnie wyznanie. Nic dziwnego więc, że Worobianinow boi się, iż sam nie zdoła odnaleźć kosztowności, dlatego też dogaduje się z Benderem, obiecując mu trzydzieści procent wartości skarbu. Zachęcony wizją niespodziewanego zarobku Ostap, nie zwlekając, przystępuje do akcji i rozpoczyna poszukiwania tytułowych dwunastu krzeseł, z których jedno jest najprawdopodobniej najcenniejszym krzesłem we Wszechświecie.

Od czasu kiedy Kławdia Iwanowna opuściła Stargorod minęły jednak lata, jej majątek został znacjonalizowany, a krzesła – rozdysponowane. Z dwunastu tylko jedno zostało w kamienicy, stając się teraz własnością mieszczącego się w niej Domu Opieki Społecznej; jedno kupiła prowadząca sklep wdowa Gricacujewa, natomiast dziesięć pozostałych trafiło do moskiewskiego Muzeum Mebli. Bender i Hipolit Matwiejewicz stają więc teraz na głowie, by wszystkie je zlokalizować, co – w sowieckiej rzeczywistości – bywa niejednokrotnie kosmicznym wprost wyzwaniem. Imać muszą się przeróżnych sztuczek, przeżywając przy tym niezwykłe przygody. Los wiedzie ich najpierw do stolicy, a później – w ślad za wyruszającym statkiem na gościnne występy teatrem „Kolumb” – na radziecką prowincję. Choć wiatr zawsze wieje im w oczy, a kolejne problemy piętrzą się jak Himalaje, Ostap cudem znajduje sposoby, które pozwalają im za każdym razem wygrzebać się z dołka. Brakuje pieniędzy? Można przecież sprzedawać bilety wstępu do miejsca, które jest ogólnie dostępne. Albo zorganizować, jak miało to miejsce w Wasiukach, turniej szachowy i zgarnąć kasę za każdą rozegraną partię. Wystarczy tylko przekonać – a raczej: oszukać – zapalonych szachistów, że jest się mistrzem świata w tej dyscyplinie. A to Bender potrafi robić jak nikt inny.

Oddzielnym torem toczy się historia ojca Fiodora, który – wprowadzony w błąd przez handlarza starzyzną Warfołomieja Korobiejnikowa – tropi po całej Rosji inżyniera Brunsa, przekonany, że to właśnie w jego posiadaniu znajduje się cały garnitur krzeseł po staruszce Pietuchowej. Co kilka tygodni śle do swej małżonki Katieriny błagalne listy z prośbą o pieniądze; ta zaś stopniowo wyprzedaje cały majątek, by pop mógł podróżować dalej. Drogi Fiodora, Worobianinowa i Bendera w końcu się przecinają, a moment ten jest jednym z najśmieszniejszych i zarazem najbardziej tragicznych w filmie. Ale i finał całej opowieści, choć przecudnie ironiczny, do najradośniejszych nie należy. Przesłanie Ilfa i Pietrowa jest bardzo proste i wyraziste, nacechowane niemal religijną symboliką. Autorzy książki, a w ślad za nimi reżyser, przekonują nas bowiem o marności ludzkich poczynań. Pogoń za pieniędzmi czy sławą kończy się prawie zawsze tak samo – wielkim rozczarowaniem. Doświadczył tego poszukujący ziela nieśmiertelności Gilgamesz, doświadczyli też Ostap Bender i Hipolit Matwiejewicz Worobianinow…

Obraz Leonida Gajdaja jest bardzo wierny literackiemu pierwowzorowi. I trudno się temu dziwić, skoro dzieło Ilfa i Pietrowa to niemal gotowy scenariusz łotrzykowskiej komedii. Film, choć od pierwszej do ostatniej minuty zrobiony jest z dużym przymrużeniem oka, wizualnie zachwyca nie mniej niż adaptacje wielkiej dziewiętnastowiecznej prozy rosyjskiej. Dbałość o szczegóły i rekwizyty robi naprawdę wielkie wrażenie. Wystarczy przyjrzeć się, przynależnym jeszcze do czasów sprzed rewolucji, wnętrzom magazynu Korobiejnikowa, moskiewskiej restauracji, do której Hipolit Matwiejewicz zaprasza Jelizawietę Kałaczową, czy też stopniowo pustoszejącego domu ojca Fiodora. Jak wspaniale kontrastują one z typowo sowieckimi wnętrzami moskiewskiej komunałki, którą stanowi jeden wielki mieszczański pokój podzielony drewnianymi płytami na pięć osobnych klitek, bądź też redakcji przeróżnych, często absurdalnych czasopism, do których nosi swoje polityczno-społecznie zaangażowane wiersze poeta Lapis Trubecki. Być może właśnie tego – porównania siermiężnej komunistycznej rzeczywistości z przepychem i bogactwem carskich czasów – bali się najbardziej radzieccy cenzorzy, nie pozwalając na wcześniejszą ekranizację „Dwunastu krzeseł”.

Rola Ostapa Bendera była największym aktorskim osiągnięciem Arczila Gomiaszwilego („Stalingrad”). W Worobianinowa wcielił się Siergiej Filippow, który po „Dwunastu krzesłach” współpracował z Leonidem Gajdajem jeszcze przy pięciu jego obrazach (między innymi „Iwan Wasiljewicz zmienia zawód”). Zachłannego ojca Fiodora zagrał Michaił Pugowkin („Wesoły jarmark”, „Operacja Y”), stróża Tichona – Jurij Nikulin („Andriej Rublow”), a piękną Jelizawietę Kałaczową – dwudziestoczteroletnia wówczas Natalia Warlej („Kaukaska branka”, „Wij”). Głównym scenarzystą filmu był, pochodzący z Charkowa, etatowy w latach 70. współpracownik Gajdaja, Władlen Bachnow, absolwent stołecznego Instytutu Literackiego (1949), a później między innymi pracownik „Moskiewskiego Komsomolca”, „Krokodiła” i „Litieraturnoj Gaziety”. Kręcąc adaptację powieści Ilfa i Pietrowa, reżyser filmu skorzystał z usług dwóch cenionych operatorów Siergieja Połujanowa i Walerija Szuwałowa, natomiast za ścieżkę dźwiękową odpowiedzialny był ulubiony kompozytor reżysera Aleksandr Zacepin. Każde z tych nazwisk gwarantowało efekt na najwyższym poziomie!

3 kwietnia 2019

Komentarze

Dodaj komentarz

Dodaj komentarz FB

Najnowsze

Niedożywiony szkielet
Jarosław Loretz

27 V 2023

Sądząc ze „Zjadacza kości”, twórcy z początku XXI wieku uważali, że sensowne pomysły na horrory już się wyczerpały i trzeba kleić fabułę z wiórków kokosowych i szklanych paciorków.

więcej »

Młodzi w łodzi (gwiezdnej)
Jarosław Loretz

28 II 2023

A gdyby tak przenieść młodzieżową dystopię w kosmos…? Tak oto powstał film „Voyagers”.

więcej »

Bohater na przekór
Sebastian Chosiński

2 VI 2022

„Cudak” – drugi z trzech obrazów powstałych w ramach projektu „Kto ratuje jedno życie, ten ratuje cały świat” – wyreżyserowała Anna Kazejak. To jej pierwsze dzieło, które opowiada o wojennej przeszłości Polski. Jeśli ktoś obawiał się, że autorka specjalizująca się w filmach i serialach o współczesności nie poradzi sobie z tematyką Zagłady, może odetchnąć z ulgą!

więcej »